فرونشست زمین تحت تاثیر چه عواملی رخ میدهد؟
- ایرنا نوشت: مهدی زارع در پاسخ به این سوال که آیا فرونشست زمین تحت تاثیر عوامل طبیعی و انسانی رخ میدهد، اظهار داشت: دلایل فرونشست زمین، تراکم و از دست رفتن آب در آبخوان، زهکشی خاکهای آلی، استخراج معدنی زیرزمین، تحکیم طبیعی زمین، فروچالهها و ذوب یخچال است.
وی با بیان اینکه فرونشست زمین میتواند مناطقی را تحت تاثیر قرار دهد که صدها کیلومتر مربع وسعت دارند، گفت: در ایران دلیل عمده فرونشست تدریجی زمین تخلیه سفرههای آب زیرزمینی با استفاده از چاههای عمیق است که در اثر فرونشست زمین ترکهای کششی سطحی ایجاد میکند.
استاد پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله ادامه داد: گودال فرورفتگی فروچالهها معمولاً در «زمین کارستی» مانند نواحی لار در استان مازندران، کبودرآهنگ در استان همدان و استانهای فارس و ایلام رخ میدهد که در این مناطق سنگهای کربناته زیرسطحی با گردش آب زیرزمینی در آنها حل میشود. ضمنا فروچالهها در سنگهای محلول شامل گنبدهای نمکی و گچ هم هستند و میتوانند به فرونشست زمین منجر شوند.
زارع با اشاره به اینکه در استان تهران حدود چهار هزار چاه عمیق وجود دارد، اضافه کرد: هر چند که بخشی از این چاهها هنوز فعال هستند و بعضا مجوز دارند، اما همین چاههای دارای مجوز هم به اندازه همان چاههای غیر مجاز ریسکی هستند.
وی با بیان اینکه در استان تهران، به ویژه حاشیه غربی شهر تهران در شهریار و جنوب شرق تهران در نزدیک ورامین افزایش جمعیت عمدتا مهاجر از سال ۱۳۶۸ تا ۱۴۰۰ جمعیت استان تهران ۶.۵ میلیون نفر افزایش یافته است، گفت: این افزایش جمعیت که متقاضی آب شرب و کشاورزی هستند فراتر از توان آبهای زیرزمینی و آبهای سطحی استان تهران در این منطقه است.
استاد پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله افزود: فراهم کردن آب و تامین آب از چاه ها؛ تعادل در شارژ آبهای زیرزمینی را به ویژه در سالی مانند سال جاری ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۰ که با کمبود شدید بارندگی مواجهیم، به شدت به هم زده است. بدین جهت مهاجرت همچنان مداوم به سوی تهران، با گسترش فرو نشست زمین، زیرساخت حیاتی و ساختمانهای شهرهای استان تهران را به شدت تهدید میکند.
وی با اشاره به اینکه میزان فرونشست در دشت شهریار در حد بیشینه بین ۲۵ تا ۳۵ سانتیمتر در سال و در دشت ورامین در حد بیشینه ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر در سال اندازه گیری شده است، گفت: بنابراین فرونشست زمین در این مناطق در بیشینه مقادیر هر سه تا چهار سال یک متر، رخ میدهد.
زارع در پاسخ به این سوال که علت اﻳﺠﺎد و ﮔﺴﺘﺮش ﺷﻜﺎف ﻫﺎی زﻣﻴﻦ و ﻓﺮوﭼﺎﻟﻪ ﻫا در کشور چیست، توضیح داد: فروچالهها حاصل ریزش موضعی زمین یا ناشی از دلیل فرونشست زمین، نشست تدریجی یا فروریزش ناگهانی زمین به دلیل حرکت زیرسطحی مواد سیال در زیر زمین، یا حفاریهای عملیات شهری مانند حفر تونل مترو رخ میدهد که یک نمونه از آنها در روز جمعه ٢٨ خرداد ١٣٩٥ هنگام حفاری تونل مترو در شمال غرب تهران به ایجاد فروچاله منجر شد که در اثر آن انفجار مهیبی رخ داد که باعث کشته شدن دو کارگر شد؛ این فروچاله حدود ساعت ۴ و ۳۰ دقیقه بامداد با انفجار مهیبی میدان دوم شهران را در شمال غرب تهران لرزاند و پس از این انفجار آتشسوزی بزرگی نیز به وقوع پیوست.
به گزارش ایرنا، پدیده فرونشست زمین نوعی زلزله خاموش و حادثهای تدریجی تلقی میشود که بی توجهی به آن خسارتهای جبران ناپذیری را در سطوح مختلف به همراه دارد، اما با این اوصاف، روند این پدیده قابل کنترل و پیشگیری است.
فرونشست در اثر کاهش رطوبت زمین رخ میدهد و فشرده شدن خاک و از بین رفتن لایه نفوذپذیر از پیامدهای اصلی آن برشمرده میشود و به گفته کارشناسان پیامد متراکم شدن زمین نفوذ نکردن آبهای جاری به عمق است.
تغییرات اقلیمی و خشکسالیهای پیاپی و بلندمدت، نبود مدیریت در مصرف آب در بخشهای مختلف شهری و صنعت و استفاده از روشهای سنتی آبیاری در بخش کشاورزی، طی سالهای گذشته موجب شده است تا بخش قابل توجهی از منابع آبی کشور خشک شود و پیامد این اتفاقها و افت سطح آبهای زیرزمینی، فرونشست زمین است.
