برای ارتقا سلامت اجتماعی دانش آموزان چه باید کرد؟

-بعد اجتماعی سلامت شاید پیچیده‌ترین و در عین حال، بحث انگیزترین جنبه از سلامت باشد. سازمان بهداشت جهانی، سلامت اجتماعی را به عنوان یکی از مؤلفه‌های کلیدی سلامت معرفی کرده است. از این رو سلامت اجتماعی را به عنوان گزارش فرد از کیفیت روابطش با افراد دیگر ،نزدیکان و گروه‌های اجتماعی تعریف می‌کنند، مقیاس سلامت اجتماعی بخشی از سلامت فرد را می‌سنجد.

متاسفانه در بخش عظیمی از دنیا بهداشت توجه به سلامت اجتماعی اهمیت ندارد و مورد بی توجهی و غفلت قرار گرفته است. مدرسه و محیط‌های آموزشی کانون توجه صاحب نظران بهداشت روان هستند. از این رو که این محیط با گروه‌های سنی که به عنوان گروه‌های حساس شناخته می‌شوند سر و کار دارند. علاوه بر اینکه سنین دبستان و راهنمایی و دبیرستان به عنوان سنینی شناخته می‌شوند که پایه ریزی شخصیت افراد در بزرگسالی در این سنین روی می‌دهد.

دانش آموز در مدرسه چگونگی برقراری روابط درست عاطفی، سازگاری با دیگران و مسئولیت پذیری را می‌آموزد و راه‌های مبارزه با کینه توزی، دیگر آزاری و حسادت را یاد می‌گیرد، معلمین می‌توانند با تکریم شخصیت، محبت و توجه، آنان را در مسیر صحیح هدایت می‌کند و اینگونه سلامت اجتماعی آنان می‌تواند تقویت شود.

فاطمه آذر فر سرگروه درس روان شناسی استان خراسان رضوی در گفت‌وگو با میزان با توضیح این نکته که یکی از مولفه‌های سلامت، سلامت اجتماعی محسوب می‌شود گفت:نمی شود سلامت را بدون ارتباط با دیگران مورد بحث قرار داد. احساس ارزشمندی که فرد از اجرای نقش و مسئولیت‌ها نسبت به خود دارد در زمره سلامت اجتماعی محسوب می‌شود.

آذر فر گفت:بحث ارزش‌ها و تعاملات با دیگران هم مهم هست وقتی ما در اجتماع و گروه قرار می‌گیریم باید بتوانیم هنجار‌ها وارزش‌های متقابل خود، گروه و جامعه را پاس بداریم.

وی افزود:در مرحله اول شکل گیری ارزش‌های دانش آموزان در خانواده اتفاق می‌افتد و ارزش‌های جامعه را هم از لحاظ سیاسی و مذهبی و خرده فرهنگ‌ها را شکل می‌دهد. در واقع آشنایی با این ارزش‌ها در خانواده اتفاق می‌افتد ومدرسه به این ارزش‌ها شکل می‌دهد و آن‌ها را همسو می‌کند.

این کارشناس روانشناسی با بیان اینکه در کنار نظام آموزشی و رسانه‌های جمعی این خانوده است که عنصر تعیین کننده محسوب می‌شود گفت:ازین روبحث اهمیت نهاد خانواده مطرح می‌شود و این نکته ضروری به نظر می‌رسد که خانواده‌ها نیز باید آگاه باشند و آموزش ببیند.

نقش نظام آموزشی
آذر فر گفت:سیاست‌های کلان آموزش و پرورش در راستای سلامت اجتماعی دانش آموزان است. اما اجرای آن به عهده کادر آموزشی و معلمان است. معلمان به عنوان مجریان این سیاست موظف هستند هم راستا با این هدف پیش روند. گا‌ها مشاهده می‌شوند که معلمین دروسی همچون درس مهارت‌های زندگی و یا تفکر و سواد رسانه را که در راستای این اهداف تدوین شده است را شایان اهمیت نمی‌دانند و ترجیح می‌دهند زمان این دروس را صرف تدریس درس‌هایی که از نظرشان اهمیت بیشتری دارد مثلا تاثیر مستقیم در معدل دارد و در کنکور از آن سوال طرح می‌شود، بکنند.

وی افزود:وظیفه نظام اموزشی ومعلمین است که تلاش کنند تا دانش آموزانی با توانمندی بالا در تجزیه و تحلیل همراه با تفکر انتقادی تربیت کنند، بطوری که بتوانند میان آنچه اخلاقیست و ضد اخلاقی تمیز قائل شوند مثلا در ارتباط با فضای مجازی و نحوه ورود به آن قدرت تمیز اخلاقیات را از ضد اخلاق داشته باشند.

فاطمه آذر فر در پاسخ به این سوال که چرا با وجود چنین سیاست‌های کلانی از سوی نظام آموزشی پیشرفتی در سطح ارتباطات میان فردی مشاهده نمی‌شود گفت: دلیل این موضوع نحوه اجرای این اهداف است چرا که معلمان ما باید به این باور برسند که سلامت اجتماعی دانش آموزان ما در گرو نحوه آموزش و انتقال موثر مفاهیم آن است.

وی گفت:خیلی از روش‌های تدریس ما دچار ایراد است چرا که آن احساس کار آمدی را منتقل نمی‌کند. هرچه روش‌های تدریس فعالانه تری را در پیش بگیریم حس مشارکت و تعلق و کارآمدی تقویت می‌شود؛ و اینگونه دانش آموزان مهارت‌های ارتباط جمعی را می‌آموزند، چرا که خیلی از مهارت‌ها را می‌توان با روش تدریس ایجاد کرد.

این کارشناس روانشناسی اظهار کرد:یکی از اتفاقات مهم در دوران پاندمی کرونا که موجب شد دانش آموزان حداقل آسیب را از این بحران ببیند این موضوع بود که اگرچه دانش اموزان از برخی مهارت‌ها دور شدند، اما مهارت‌های جدیدی در رابطه با استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی آموختند. این مهارت‌ها با احساس لذت ازاینکه بواسطه این مهارت جدید توانستند در کنار هم قرار بگیرند در سلامت اجتماعی انان موثر بوده است


جبران ناکارآمدی خانواده درایجاد و ارتقاء سلامت اجتماعی از طریق نظام آموزشی
آذر فر با تاکید براینکه می‌توان با آموزش به خانواده‌ها برای داشتن دانش آموزانی سلامت تلاش کرد، گفت:نظام آموزشی و به طور ویژه مدارس می‌توانند با آموزش ارتقاء سلامت اجتماعی به خانواده‌ها در جهت یکسان سازی هنجار‌ها و ارزش‌ها گام بردارند به طوری که در بیشتر مواقع مدرسه می‌تواند ناکارآمدی‌های خانواده را در راستای این وظیفه جبران نماید.

آذر فر در پایان با اشاره به این نکته که سلامت اجتماعی از عوامل زیادی از جمله عوامل اقتصادی و فقر هم تاثیر می‌پذیرد گفت علاوه بر تمامی موارد که یاد آور شدیم ارتباط بین سلامت اجتماعی و فقر را هم باید مد نظر قرار داد هرچه مناطق محروم‌تر باشند سلامت اجتماعی پایین تری را هم می‌توان متصور بود.عدالت آموزشی و سیاست‌های فقر زدایی از مدارس و تقویت این احساس که فرد به جمعی که در آن هست تعلق دارد در احساس کارآمدی، خود ارزشمندی و در نهایت سلامت اجتماعی فرد دخیل است.