صادرات ببر بنگال، راهکار جدید دولت محیط زیستی برای ارزآوری

- همین ماه گذشته بود که ۳ گورخر آفریقایی به منظور نگهداری در باغ وحش صفادشت به کشور وارد شدند و پس از حاشیه‌های عجیب و غریبی که تاسف‌بارترینشان ضرب و شتم آنها در محوطه گمرک بازرگان توسط افرادی از جمله مدیر باغ وحش بود ۲ راس از آنها تلف شدند و یک پرسش تکراری را بار دیگر تداعی کردند: چرا سازمان حفاظت محیط زیست به درخواست‌های غیرمنطقی متقاضیان نگهداری از جانوران وحشی که اغلب متمول هم هستند «نه» نمی‌گوید؟ چرا در حالی که در سطح کشور بیش از ۷۵ باغ وحش و باغ پرندگان راه‌اندازی شده مسئولان محیط زیست، با احداث مراکز جدید موافقت می‌کنند و چرا بی‌آنکه ضوابط تعیین‌شده در دستورالعمل‌های این سازمان در مرکز مربوطه رعایت شده باشد پروانه بهره‌برداری صادر می‌کنند؟ چرا با درخواست نگهداری از گونه‌های بومی توسط باغ وحش‌هایی که شرایط نگهداری از حیوانات در آنها اسفبار است موافقت می‌کنند و چرا در حالی که به سرنوشت مرگبار جانوران غیربومی در باغ وحش‌های کشور واقف هستند همچنان برای واردات جانوران غیربومی از کشورهای خارجی مجوز صادر می‌کنند؟

طی سال‌های گذشته بیشترین تلفات جانوران غیربومی در باغ وحش‌های ایران مربوط به ببرها بوده است؛ گربه‌هایی باشکوه و در خطر انقراض که به دلیل سوء نظارت سازمان حفاظت محیط زیست و نبود زیرساخت‌های لازم برای نگهداری از آنها تلف شده‌اند بی‌آنکه حتی علت دقیق مرگ‌ آنها تشخیص داده شده باشد. طی ۱۰ سال گذشته، تا جایی که رسانه‌ها خبردار شده‌اند یک ببر سیبری و ۱۴ ببر بنگال در باغ وحش‌های مشهد، تهران، بابلسر و صفادشت تلف شده‌اند بی‌آنکه سازمان حفاظت محیط زیست درباره علت مرگ و برخورد احتمالی با مقصر، توضیحاتی اعلام کرده باشد.

اکنون هم در حالی که سازمان حفاظت محیط زیست علی‌رغم پیگیری‌های رسانه‌ها هنوز نه علت مرگ گورخرها را اعلام نکرده و نه مقصر این اتفاق را، مدتی است که زمزمه‌هایی از صدور مجوز برای راه‌اندازی یک مرکز تکثیر و پرورش ببر به گوش می‌رسد؛ آن هم در بوشهر که دمای ۵۰ درجه تابستان‌هایش نفس ببرهای بنگال را خواهد گرفت؛ ببرهایی که دمای مناسب برایشان از ۱۷ تا ۳۲ درجه است نه بیشتر!

در این باره فرهاد قلی نژاد مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر، به میزان گفت: این یک پیشنهاد برای ایجاد مرکز تکثیر و پرورش ببر بود که کمیته محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست بر اساس طرح توجیهی، برای راه‌اندازی آن مجوز صادر کرد اما هنوز اقدامات اجرایی صورت نگرفته است.

وی در پاسخ به اینکه تکثیر و پرورش یک گونه غیربومی، چه توجیهی می‌تواند داشته باشد گفت: ممکن است توجیه نداشته باشد اما برای کشور ضرر هم ندارد. به علاوه این یک کار پرهزینه است چرا که قیمت ببر بسیار گران است و در صورت مرگ ببرها خسارت سنگینی متوجه این مرکز خواهد شد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر همچنین درباره نامناسب بودن دمای هوا برای نگهداری از ببر بنگال در بوشهر گفت: این مرکز، شرایط لازم برای نگهداری از ببر، از جمله دمای مناسب را فراهم خواهد کرد.

قلی‌نژاد در پاسخ به اینکه چطور می‌توان صرفا با یک جفت ببر، مدعی تکثیر و پرورش این گونه شد و مشکلات ژنتیکی عدیده‌ای را که در نتیجه درون‌آمیزی‌های مکرر در موالید بروز می‌کند نادیده گرفت گفت: قطعا بعد از این یک جفت، ببرهای دیگری هم به این مرکز اضافه خواهند شد.

بیشتر بخوانید:
مرگ یکی دیگر از ۳ گورخر جنجالی در باغ وحش صفادشت
معمای شیر شیرازی، جلوه‌ای از رخوت مسئولان محیط زیست

خسرو درویشی، رئیس اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر هم درباره جزئیات این طرح و اینکه اصولا برای راه‌اندازی مرکز تکثیر و پرورش ببر چه توجیهی وجود دارد به میزان گفت: هدف اصلی از اجرای این طرح ارزآوری از طریق صادرات ببر و همچنین اشتغال‌زایی است.

وی با اشاره به اینکه نسل ببر، ده‌ها پیش در ایران منقرض شده گفت: نخستین ببرهایی که به عنوان ببر مولد به این مرکز وارد خواهند شد بناست از باغ وحش‌های دیگر کشور به این مرکز منتقل شوند اما امکان دارد در آینده، برای واردات ببر مولد از کشورهای دیگر هم برنامه‌ریزی‌هایی صورت گیرد.

درویشی با بیان اینکه پرورش ببر در بسیاری از نقاط جهان صورت می‌گیرد گفت: مجوز استقرار این مرکز در یک زمین شخصی به مساحت ۴ هزار متر مربع صادر شده و در صورتی که شرایط آن با ضوابط ما مطابقت داشته باشد پروانه بهره‌برداری و ورود ببرها هم صادر خواهد شد.

با توجه به اینکه به نظر نمی‌رسد در چنین مرکزی بیش از ۱۰ نفر مشغول به کار باشند، نمی‌توان احداث این مرکز پرورش ببر را اقدامی اشتغال‌زا دانست. و البته که تکثیر و پرورش گونه‌های غیربومی از جمله ببر را در هیچ کجای دنیا نمی‌توان ارزآور قلمداد کرد! در مقایسه با شیر آفریقایی که در اسارت به سرعت تکثیر می‌شوند، پشت سر گذاشتن مراحل جفتگیری، بارداری، زایمان موفق و تولد توله‌های سالم در ببرها مراتب دشوارتر است به ویژه اینکه  عبارت "صادرات ببر" که دستگاه‌های جوجه‌کشی را به یاد می‌آورد قطعا هدف اصلی این مرکز نخواهد بود. آن هم در حالی که ناسازگای دمای هوا با دمای مناسب برای نگهداری از ببر، سلامت ببرهای مولد را هم تحت تاثیر قرار داد. مگر اینکه طبق گفته آقای مدیرکل، مسئول این مرکز که با ۴ هزار متر مربع مساحت، شامل سالن و فضای آزاد است بتواند راهکاری برای کاهشِ حدودا ۱۵ درجه‌ای دما در این مساحت پیدا کند بلکه ببرهای تازه‌وارد در همان روزهای نخست، تلف نشده و پس از خشک شدن سر از موزه‌های تاکسیدرمی در نیاورند.

متاسفانه در سال‌های اخیر، تصاویر افراد در کنار جانوران وحشی به ویژه گربه‌سانان بزرگ، در فضای مجازی به ژستی لوکس تبدیل شده و حتی در برخی موارد کار را به چشم و هم‌چشمی هم کشانده که حاصل آن افزایش درخواست‌ها از جانب افراد متمول برای نگهداری از شیر و ببر است.