موضوعات کلیدی باقی‌مانده در کمیسیون مشترک برجام؛ توافق یا پایان؟

- هجدهمین نشست فصلی کمیسیون برجام، امروز دور ششم خود را آغاز می‌کند. این نشست‌ها از روز ۱۳ فروردین به صورت مجازی آغاز و از روز ۱۷ فروردین به صورت حضوری در وین از سر گرفته شد.

نشست‌های فصلی کمیسیون مشترک برجام پس از خروج آمریکا از برجام، به صورت مستمر برگزار می‌شد؛ اما این دور از گفت‌گو‌ها تفاوتی با ادوار قبلی داشت.

آمریکایی‌هایی که با عهدشکنی از برجام خارج شدند و اروپایی‌هایی که ۲ سال هیچ واکنشی نسبت به خروج آمریکا از برجام، عهدشکنی و نقض تعهدات این رژیم نداشتند و خودشان نیز قدم از قدم برای عملی شدن تعهدات برجامی برنداشتند، این روزها به جنب و جوش افتاده‌اند تا از این دور از نشست‌های کمیسیون مشترک برجام استفاده کنند.

به نظر می‌رسد با توجه به زمان این اقدامات از سوی آمریکا و اروپا، مصوبه مجلس شورای اسلامی تحت عنوان «قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» در این تصمیم بی‌تاثیر نبوده است.

در این قانون، ایران مصمم شد در صورتی که طرف‌های آمریکایی و سه کشور اروپایی به نقض تعهدات خود ادامه دهند، با توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و کاهش تعهدات هسته‌ای خود در چارچوب برجام، به برجام پایان خواهد داد.

راب مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، پیش از این نشست در مصاحبه‌ای مدعی شد که اگر تهران آماده بازگشت به تعهداتش باشد «ما نیز آماده‌ایم آن تحریم‌ها را لغو کنیم.»

اما سید عباس عراقچی رئیس هیئت کشورمان در دور اول نشست کمیسیون مشترک برجام، تاکید کرد که رفع تحریم‌های آمریکا، اولین و ضروری‌ترین اقدام جهت احیای برجام است و جمهوری اسلامی ایران آمادگی کامل دارد به محض رفع تحریم‌ها و پس از راستی آزمایی آن، اقدامات جبرانی هسته‌ای خود را متوقف کرده و به اجرای کامل برجام برگردد.

آمریکا همچنین با وجود اینکه از برجام به صورت یک‌جانبه خارج شده بود، اصرار بر حضور در این نشست داشت، اما با مخالفت شدید ایران مواجه شد و به صورت جداگانه در وین با نمایندگان سه کشور اروپایی، اتحادیه اروپا، روسیه و چین دیدار می‌کند و هیچ گفت‌وگوی مستقیم یا غیرمستقیمی با هیئت مذاکره‌کننده ایران ندارد.

عراقچی در پایان دور سوم از هجدهمین نشست کمیسیون مشترک تاکید کرد: موضع ما کماکان موضع گذشته است؛ باید همه تحریم‌ها لغو شود و در خصوص ترتیب اجرای تعهدات هم کماکان موضع ما بر مبنای مواضع قطعی نظام قرار دارد. حتما آمریکا باید شروع کننده باشد و اقداماتش را انجام بدهد و بعد ایران راستی‌آزمایی می‌کند و اقدامات خود را انجام خواهد داد.

وی همچنین از برداشته شدن تحریم‌های موضوعی یا بخشی مانند بخش انرژی یا تحریم صنعت خودرو، بیمه، بنادر و ... بر اساس توافق صورت گرفته خبر داد و افزود: در کنار آن برخی افراد، اشخاص و نهاد‌ها هستند که به طور خاص مورد تحریم واقع شدند و مذاکرات درباره این لیست هنوز ادامه دارد. تا کنون موافقت شده که اکثریت این لیست از فهرست تحریم‌ها خارج شوند و دیگرانی هستند که نام آن‌ها به دلایل مختلف در این لیست قرار دارد و مذاکره ما برای این بخش از کار هنوز ادامه دارد.

در پایان دور چهارم کمیسیون مشترک، با توجه به اتمام ضرب‌الاجل ایران به کشور‌های عضو برجام در بند شش «قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها»، صحبت از این به میان آمد که توافق ایران و آژانس برای ضبط تصاویر از برخی فعالیت‌های هسته‌ای ایران ذیل پروتکل الحاقی، ادامه پیدا کند؛ اما تصمیم قطعی گرفته نشد.

سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری خود با اصحاب رسانه، این موضوع را تشریح کرد و گفت: قانون مجلس الزام آور است و تاریخ ٢١ مه در خصوص توافق بین ایران و آژانس قطعی است. طبیعی است، چون عجله‌ای برای به سرانجام رساندن گفت‌وگو‌ها نداریم ضمن اینکه از فرسایشی شدن آن، جلوگیری می‌کنیم؛ نمی‌خواهیم هیچ تاریخی مانع از این شود که دستورالعمل‌های اجرایی تهران برای تیم مذاکره‌کننده به طور دقیق عملیاتی نشود. در صورتی که گفت‌وگو‌ها در مسیر درست باشد، با هماهنگی دو طرف و موافقت تهران این تاریخ می‌تواند تمدید شود. البته طبیعی است که تصمیم برعهده تیم مذاکره‌کننده نیست و تصمیمات در تهران صورت می‌گیرد.

دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی درباره پایان موعد بیانیه مشترک ایران با آژانس درباره توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی بیانیه‌ای صادر کرد. در این بیانیه آمده است: شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر تداوم توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از سوی ایران بر اساس قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران»، حفظ داده‌های دوربین‌های نظارتی را به مدت یک ماه از تاریخ سوم خردادماه ۱۴۰۰ ادامه دهد تا از این طریق فرصت لازم برای پیشرفت و به نتیجه رسیدن مذاکرات فراهم شود.

عراقچی به‌رغم امیدواری در دور‌های پیشین نشست کمیسیون مشترک برجام، در پایان دور پنجم اذعان کرد که باوجود اینکه پیشرفت‌های خوبی در روند مذاکرات حاصل شده، اما هنوز بر سر برخی موضوعات کلیدی باید به توافق دست یافت. اکنون زمان آن است که آمریکا و اروپایی‌ها تصمیات دشوار خود را بگیرند و ما امیدواریم که بتوانند این کار را انجام دهند.