خطر افزایش بیماری‌های غیر کرونایی در دوران شیوع کرونا

_ روزنامه ایران نوشت: شیوع اپیدمی کرونا بیماری‌های زمینه‌ای و داخلی را در بین ایرانی‌ها تشدید کرده است. گزارش‌های رسیده از بیمارستان‌های ریفرال در تهران از بالا رفتن شدت بیماری‌ها و افزایش ضریب اشغال تخت‌های بیمارستانی نسبت به زمانی که هنوز خبری از پاندمی کووید ۱۹ نبود، حکایت دارد. آن‌طور که رؤسای بیمارستان‌ها و پزشکان متخصص روایت می‌کنند؛ در نتیجه کاهش میزان مراجعه به مطب‌ها و بیمارستان‌ها و در مجموع جایگزینی ویزیت پزشک با خودتجویزی دریک سال ونیم گذشته به‌دلیل ترس از کرونا، ویزیت‌های دوره‌ای به تأخیر افتاده و موجب شده بیماران با علائم حادتر بیماری به مراکز درمانی مراجعه کنند. در کنار همه اینها، کنترل گروهی از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری‌های خود ایمنی، سرطان‌ها، دیابت، کلیوی و فشار خون و بیماری‌های نورولوژی از دست بیماران خارج شده و به علت مراجعه دیرهنگام و دستکاری در تجویز دوز مورد نیاز دارو به وخامت اوضاع بیماران اضافه کرده است. متخصصان و رؤسای بیمارستان‌ها بر سر افزایش شدت بیماری‌ها در دوران اپیدمی کرونا توافق نظر دارند.

 

رئیس مجتمع بیمارستانی امام خمینی (ره) با بیان اینکه شیب منحنی بستری بیماران کووید ۱۹ در بزرگترین بیمارستان ریفرال تهران کاهشی شده است، می‌گوید: ترس مردم از مراجعه به علت بیماری کووید ۱۹ به مراکز درمانی به حداقل رسیده و در حال حاضر حدود دو تا سه هفته است که مراجعات به اورژانس و درمانگاه‌ها تقریباً در حالت عادی قرار گرفته، اما با توجه به اینکه بیماران مدتی به بیمارستان مراجعه نکرده بودند شدت بیماری‌ها افزایش پیدا کرده و ضریب اشغال تخت‌های بیمارستان نسبت به زمانی که کووید ۱۹ شناخته نشده بود افزایش داشته است.

دکتر خسرو صادق‌نیت با بیان اینکه حدود ۱۵ درصد تخت‌ها در اختیار بیماران کرونایی است، عنوان می‌کند: در حال حاضر خدمات غیر کووید ۱۹ با تمام ظرفیت ادامه پیدا می‌کند و بخش‌های کرونایی کاملاً از بستری‌های غیرکرونایی جدا شده است. به‌طوری که اتاق‌های عمل مثل سابق فعال شده و عمل‌های جراحی، پیوندها، جراحی پیشرفته کبد و قلب و کلیه انجام می‌گیرند. این در حالی است که تا چند هفته پیش و بنا به دستور وزارت بهداشت مریض‌های غیرکرونایی بجز موارد اورژانسی پذیرش نمی‌شدند و ملزم بودیم خدمات غیرکرونایی را تعطیل کنیم تا تخت بیشتری داشته باشیم.

وی درباره چرایی افزایش شدت بیماری‌ها نسبت به روز‌های قبل اپیدمی نیز عنوان می‌کند: علت اصلی ترس و نگرانی بیماران بود که می‌ترسیدند اگر مراجعه کنند در مواجهه با مبتلایان کرونا درگیر بیماری شوند. علاوه بر این داشتن بیماری زمینه‌ای موجب شد به دلیل عدم پیگیری درمان شدت این بیماری‌ها زیاد شود در حالی که بیماران سعی می‌کردند از ابتلا به بیماری کرونا دور بمانند، اما می‌بینیم که مراجعه این بیماران به مراکز درمانی ضروری بود و عوارض بیماری‌های زمینه‌ای با شدت بیشتری بروز کرده است.

 

رئیس بیمارستان سینای تهران با اشاره به کاهش اشغال تخت‌های بستری از سوی بیماران کرونایی در عین حال از افزایش سرعت عمل‌های جراحی بیماران غیرکرونایی در روز‌های اخیر خبر می‌دهد و می‌گوید: در فاز اوج بیماری از ۴۸۰ تخت ۲۲۰ تخت به بیماران کرونا اختصاص داشت و فشار کاری پرستاران و پزشکان متوجه بیماران کرونایی بود. برای همین خدمات به مریض‌های غیرکرونایی کاهش پیدا کرد. بعد از آرام شدن سیر بیماری در حال حاضر تنها ۴۰ تخت برای کرونایی‌ها است و بقیه تخت‌ها به مریض‌های عادی اختصاص پیدا کرده و پرستاران و پزشکان نیز عمل‌های جراحی بیماران غیرکرونایی را با شیب تند و بالایی انجام می‌دهند.

به گفته دکتر محمد طالب‌پور؛ پیک کرونا غیر از صدمه‌ای که به مریض‌های کرونایی زد و موارد فوت را افزایش داد ضرر مضاعفی داشت و آن پرهیز بیماران ارجاعی به بیمارستان‌های دانشگاهی بود که از لحاظ پرداخت هزینه‌ها مأمنی برایشان حساب می‌شود. انصراف بیماران از مراجعه به مراکز درمانی گاهی موجب می‌شود بیماری پیشرفت کند و اتفاقات ناخوشایندی برای بیماران می‌افتد. عواقب چنین وضعیتی به گردن آن‌هایی است که پروتکل‌های بهداشتی را رعایت نمی‌کنند و باعث گسترش ویروس کرونا می‌شوند.

 

وی تأکید می‌کند که اگرچه وضعیت پذیرش بیماران غیرکرونایی به حالت عادی برگشته، اما به دلیل آنکه عمل‌های جراحی به تأخیر افتاده سرطان‌ها و بویژه وضعیت بیماران دیابت، دیالیز، روماتیسم، نورولوژی و بیماری‌های مزمن پیشرفت کرده است به این دلیل که بسیاری از این بیماران در طول اپیدمی سرخود داروهایشان را کم و زیاد می‌کنند یا خوددرمانی می‌کنند. همه این‌ها خطرآفرین است. در حال حاضر ما با مواردی مواجه هستیم که در کنفرانس‌ها مطرح می‌شود که اگر فلان بیمار ۵ ماه پیش عمل می‌شد شانس زنده ماندنش بیشتر بود و بیماری‌اش عود نمی‌کرد. ما مریض‌هایی داریم که عملاً از بیماری‌شان آگاه هستند، ولی عنوان می‌کنند به‌خاطر ترس از کرونا مراجعه نکرده‌اند.

 

طالب‌پور با بیان اینکه تأخیر در عواقب درمانی بیماری‌ها دو دسته است می‌گوید: دسته اول بیماری‌هایی است که نیازمند جراحی است و پزشک در شرایط بسیار نامناسب پیشنهاد جراحی دستگاه گوارش، زنان و اورولوژی و ارتوپدی را می‌دهد تأخیر در انجام این نوع جراحی‌ها گاهی عواقب ناخوشایندی ایجاد می‌کند ما از این رده بیماران کم نداریم که باید ۶ ماه پیش عمل می‌شدند، ولی هنوز عمل نشدند، چون که ترسیدند و جلو نیامدند.

رئیس بیمارستان سینا در ادامه می‌افزاید: دسته دوم بیماران داخلی مزمن هستند که باید مرتب ماهیانه چک شوند و اگر فاصله‌ای بیفتد و حرمت ویزیت پزشک توسط بیمار کمرنگ شود از این لحاظ که بیمار ۶ ماه مراجعه نکند و دارو‌ها را درست مصرف نکند دردسرهایش بتدریج خودش را نشان می‌دهد. توصیه ما به همه بیماران این است وضعیت بیماری‌شان را مرتب کنترل کنند. با کاهش شیوع پیک چهارم و با رعایت ایمنی مراجعه به پزشکان را فراموش نکنند تا دوباره داروهایشان تنظیم و شرایطشان توسط پزشکان کنترل شود.

 

وی هشدار می‌دهد: بیماران قلبی که داروی فشار خون مصرف می‌کنند کم و زیاد کردن دارو‌ها آن‌ها را دچار مرگ ناگهانی می‌کند. همچنین بیماری‌های غدد و هورمونی به شکل مرتب نیاز به ویزیت دارند و حتماً مراجعه مستقیم باید انجام شود. همچنین بیماری‌های شایع مثل دیابت و تیروئید و بیماری‌های خود ایمنی به‌واسطه اینکه ناشناخته هستند و کنترلشان با آزمایش مرتب میسر است نباید رها شوند. از آن طرف سرطان‌ها و شیمی‌درمانی‌ها رها شده و مغفول مانده و افراد جرأت نمی‌کنند مراجعه کنند در حالی که انتظار این است ریسک ویزیت را با رعایت موارد ایمنی به عود بیماری باید ترجیح داد.

 

رئیس بیمارستان حضرت رسول اکرم (ص) با بیان اینکه اشغال تخت‌های مراقبت‌های ویژه از سوی بیماران کرونایی تأثیر معناداری در ارائه خدمات به سایر بیماران داشته است؛ می‌گوید: ما چهار پیک را در ۱۶ ماه گذشته در استان تهران تجربه کردیم. در پیک چهارم که از اسفند ۹۹ شروع شد تا ۵۰ درصد ظرفیت بیمارستان را به بیماران کرونایی اختصاص دادیم. در حال حاضر میزان بیماران بستری در بخش‌های تنفسی و مراقبت ویژه مختص کرونا به یک‌سوم بیماران در حداکثر مراجعه پیک چهارم کاهش پیدا کرده است. از این میزان نزدیک به ۵۰ درصدشان بیمارانی هستند که نیاز به تخت‌های مراقبت ویژه و خاص دارند. شاید به این دلیل است که بیماران بدحال ماندگاری‌شان به نسبت مریض‌های خوش حال بیشتر است. اثر این اتفاق تأثیر بسیار معنی‌داری در مورد خدمات سایر بیماران داشته است.

 

تقی ریاحی عدم مراجعه بیماران و دستورات بالا دستی برای تعطیلی موارد جراحی و بستری غیراورژانسی را دو علت مهم کاهش میزان مراجعه در بخش‌های غیرکرونایی عنوان می‌کند و می‌گوید: در سه ماه گذشته تنها در یک هفته اخیر فرصت پیدا کردیم بخش‌ها را برای خدمات پزشکان در رشته‌های مختلف باز کنیم. پیش از این محدودیت‌هایی را ایجاد کرده بودیم تا بتوانیم به بیماران کرونایی خدمات ارائه دهیم.

وی در ادامه به کاهش درآمد بیمارستان‌ها به دلیل کاهش مراجعه بیماران غیرکرونایی اشاره می‌کند و می‌افزاید: منبع درآمد بیمارستان از محل تعرفه‌های رسمی وزارت بهداشت است که قاعدتاً می‌توان نتیجه‌گیری کرد که در دوماه پایانی سال ۹۸ و طی سال ۹۹ و تا امروز بیمارستان متأثر از خدمات بیماران کرونایی است و اقتصاد بیمارستان بشدت آسیب دیده است و میزان هزینه‌ها بسیار بیشتر از میزان درآمد‌های کسب شده است و قریب به ۲۰ تا ۳۰ درصد از شرایط عادی و به‌طور متوسط ۳۰ تا ۴۰ درصد نسبت به حالت عادی زیاندهی داریم.

 

دکتر حسن آقاجانی فوق تخصص قلب و عروق با بیان اینکه نظم مراجعات بیماران سرپایی به پزشک در طول اپیدمی کووید ۱۹ تا حدودی خدشه‌دار شده است، می‌گوید: مشاهدات ما در مرکز قلب تهران که مرکز درمانی ریفرال و ارجاعی است نشان می‌دهد در مواقعی بویژه در روز‌های پیک بیماری مراجعات بیماران به دلیل احتیاط کمتر می‌شود و زمان‌های مراجعه برای ویزیت را به تعویق می‌اندازند.

 

به گفته این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ بیماران در اوایل کرونا با سردرگمی زیادی مواجه بودند و ما با افرادی مواجه بودیم که به علائمشان توجه نمی‌کردند، مراجعه بهنگام نداشتند و سکته قلبی می‌کردند یا مواردی داشتیم که سکته قلبی مستقر شده و شرایط بدتری ایجاد شده بود آنگاه  به بیمارستان می‌آمدند. افراد فکر می‌کردند محیط بیمارستان آلوده است و اگر مراجعه کنند به بیماری کرونا مبتلا می‌شوند.

 

وی با بیان اینکه زمان مراجعه بهنگام به پزشک در بیماری‌های قلبی و عروقی بسیار مهم است می‌افزاید: در روز‌هایی که با پیک بیماری مواجه هستیم مراجعات بیماران تا اندازه‌ای نظم خودش را از دست می‌دهد. ما در مرکز قلب به شکل فعال وضعیت بیماران را پیگیری می‌کنیم و از طریق تماس نوبت‌دهی‌شان تنظیم می‌شود. با این حال کماکان بیماران با فاصله مراجعه می‌کنند و وقتی علت را جویا می‌شویم پاسخشان این است: «از ترس کرونا مراجعه نکردیم.»

 

حجت درخشان‌فر فوق‌تخصص ریه کودکان بیمارستان مسیح‌دانشوری از کاهش مراجعه سرپایی به مطب‌های متخصص‌های کودکان خبر می‌دهد و می‌گوید: یکی از دلایل کاهش مراجعه سرپایی کودکان به مطب‌ها ناشی از مراقبت‌های بیشتری است که در طول اپیدمی به‌وجود آمد. زدن ماسک و رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی از جمله تعطیلی مدارس و کاهش ورود به جامعه، شیب بیماری‌های تنفسی و عفونی را در بین کودکان کاهش داده. برای مثال آبله‌مرغان که در فصل مدارس بین بچه‌ها شیوع پیدا می‌کند و همچنین بیماری گال و شپش در کودکان کم شده است.

 

وی با بیان اینکه مطب‌ها در بحران کووید ۱۹ همچنان با کاهش درآمد مواجه هستند، می‌افزاید: با گذشت بیش از یک سال از اپیدمی هنوز هم خانواده‌ها از مراجعه به مطب‌ها و بیمارستان‌ها ترس دارند. خیلی از بیماران ما به ویزیت‌های آنلاین روی آورده‌اند.

 

این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه می‌افزاید: همزمان با شیوع ویروس کرونا اسامی برخی از بیمارستان‌ها از جمله مسیح دانشوری بر سر زبان‌ها افتاد. برای همین هنوز هم بسیاری از خانواده‌ها از مراجعه کودکان‌شان به این بیمارستان اجتناب می‌کنند. این تصور همچنان وجود دارد اگر کسی وارد بیمارستان مسیح دانشوری شود کرونا می‌گیرد. در نتیجه همه این‌ها باعث شد جراحی‌های الکتیو نیز کمتر شود اگرچه چندین بار دستورالعمل آمد که جراحی‌های الکتیو در پیک‌های کرونا تعطیل شود، ولی بعد از آن هم وضعیت به این ترتیب پیش رفته است برای مثال کودکی که فتق نافی یا عمل جراحی خاصی دارد سعی می‌کند فعلاً مراجعه نکند. در این موارد نیز خانواده‌ها، فرزندان‌شان را مجبور می‌کنند که بعد از ریشه‌کنی اپیدمی یا واکسیناسیون به نحوی با مشکل و بیماری‌شان کنار بیایند.