منافع مشترک ایران و روسیه مربوط به امنیت و ثبات منطقه خاورمیانه است

- با ترسیم نمودار تحول نگرش روسیۀ پساشوروی به ایران، جابه جایی‌هایی با شدت نوسان گسترده قابل مشاهده است که در یک سوی آن، ایران به مثابه «متحدی مطمئن و قابل اتکا در منطقه و جهان» و «متحدی در برابر دشمان مشترک» و در سوی دیگر به عنوان «تهدید جنوبی و به منزله ابزاری برای تنظیم روابط با غرب» مورد شناسایی قرار گرفته است.

یکی از جلوه‌های عملی این نوسان، در ارائه دو رای متفاوت و مهم در شورای امنیت سازمان ملل متحد در قبال ایران مشاهده می‌شود، مخالفت و وتوی قطعنامه ضد ایرانی شورای امنیت در ۲۶ فوریه ۲۰۱۸ و موافقت و رای به قطعنامه ضد ایرانی ۱۹۲۹ در ۹ ژوئن ۲۰۱۰ است.

«ایران در هندسه سیاست خارجی روسیه» عنوان کتابی به قلم محمد شاد است که وی در این اثر کوشیده است تصویری منطبق با واقعیت، از نحوه سیاستگذاری خارجی روسیه در مقابل ایران و عناصر دخیل در شکل‌گیری این سیاست‌ها ارائه دهد. در نظر دارد هر روز برشی از این کتاب را با خوانندگان خود به اشتراک بگذارد.

 

بخش انستیتوی زبان‌شناسی آکادمی روسیه در سن‌پترزبورگ
اواخر دهه هفتاد شمسی، در شعبه آموزش قیاسی زبان‌های هندواروپایی گروه ویژه زبان‌های هندوایرانی ایجاد شد که آثار علمی را در زمینه تاریخ و حالت کنونی زبان‌های مختلف ایرانی و هندی تألیف و منتشر می‌کرد.

 

در سال‌های گوناگون، ایران شناسان معروف از جمله پروفسور ایوان زاروبین (بنیانگذار آموزش علمی زبان‌های کوچک و بی‌خط) و دکتر سوکولوف (بنیانگذار آموزش علمی صدا‌ها و در زبان‌های ایرانی) به عنوان رهبر و کارمند علمی در آن گروه کار می‌کردند. در زمان شوروی، انستیتوی زبان‌شناسی سن‌پترزبورگ در تریبت ایران‌شناسان سهم ارزنده‌ای داشت.

 

در حال حاضر، در آن انستیتو گروه ویژه ایران شناسی وجود ندارد. چند تن از ایران‌شناسان از جمله پروفسور گرونبرگ پروفسور هرتسیتبرگ، دکتر ایوبی و دکتر سمیرنورا در شعبات مختلف این انستیتو فعالیت دارند.

تصویر ایران در آکادمی علوم روسیه
ماهیت و کار ویژه‌های آکادمی علوم روسیه به گونه‌ای وبده که در آن، بخشی برای ارائه عمومی تحلیل‌های سیاسی تعریف نشده است؛ برای نمونه، مؤسسه مطالعات شرق‌شناسی (وابسته به آکادمی علوم فدراسیون روسیه) نیز که باتوجه به مأموریت‌های آن، بیشترین و مرتبط‌ترین فعالیت در خصوص مسائل «ایران» را دارد،

 

در سایت خود هیچ‌گونه مطلب تحلیلی را منتشر نمی‌سازد، عمده موضوعات بارگذاری شده در وب‌سایت اختصاصی مؤسسه مطالعات شرق‌شناسی مربوط به اخبار و نشست‌های تخصصی و مقالات پژوهشی اعضای آن است.

از این‌رو، بررسی ادبیات تولیدی (اعم از: مقاله، یادداشت تحلیلی و گزارش راهبردی) اعضای این مؤسسه منوط به جستجو در فضای مجازی و دیگر مؤسسات تحقیقاتی روسی و غیر روسی است تا از این روش بتوان دیدگاه‌های کارشناسان وا عضای آکادمی علوم روسیه و مؤسسه شرق‌شناسی را استخراج کرد.

 

با این حال، خاطر نشان می‌شود مؤسسه شرق‌شناسی در حال حار، سایت تحلیلی «چشم‌انداز شرقی جدید» را به مسائل و موضوعات جاری در سطح منطقه و بین‌الملل اختصاص داده است و بسیاری از تحلیلیگران روس و غربی، یادداشت‌های خود را به صورت اختصاصی در اختیار هیئت تحریریه این وب‌سایت قرار می‌دهند.

در بررسی‌های انجام شده، در بازه زمانی ژانویه ۲۰۱۳ تا مارس ۲۰۱۷، بالغ بر ۱۵۴۰ مقاله که در آن‌ها اشاره‌ای به کلمه «ایران» شده، در این سایت منتشر شده است.

 

اعضای آکادمی علوم روسیه از این تعداد، چهار تحلیل مستقل را با موضوع مسائل «ایران» در بازه زمانی شهریور تا مهر ۱۳۹۲ در وب‌سایت «چشم‌انداز شرقی جدید» منتشر کرده‌اند که غالباً حالت ایجابی و توصیه به گسترش روابط دارند.

 النا دونایوا
دونایوا کارشناس ارشد بخش ایران و از پژوهشگران مؤسسه شرق‌شناسی آکادمی علوم روسیه و از چهره‌های مشهور حوزه مطالعات ایران است. او بر این نظر است که منافع مشترک دو کشور روسیه و ایران مربوط به امنیت و ثبات منطقه خاورمیانه است که از کرانه شرقی دریای مدیترانه تا مرز‌های افغانستان و پاکستان را دربرمی‌گیرد.

 

دو کشور برای امنیت و ثبات در مرز‌های خود یعنی عدم مناقشات و حل بحران‌ها، کوشش‌های بسیاری انجام می‌دهند، زیرا با چالش‌های مشترکی در منطقه روبه‌رو هستند که مهم‌ترین آن‌ها تروریسم افراط‌گرایی است.

 

از نظر او، روابط امنیتی و سیاسی دو کشور در حال گسترش است؛ اما آنچه باید بدان توجه داشت توسعه و بسط مناسبات اقتصادی و فرهنگی، به ویژه ارتباطات مردمی و آشنایی واقعی ملت‌هاست که اصول بنیادین روابط را تشکیل می‌دهد.

 

این پژوهشگر ارشد می‌گوید «در حال حار، اعتماد کامل میان ایران و روسیه وجود ندارد و تاریخ برخورد‌های دو کشور، به ویژه جنگ‌های ایران و روسیه تزاری ذهنیت مردم را منفی کرده است؛ اما از نظر من، ایران و فدراسیون روسیه باید روابط کنونی خود را از این سابقه‌های تاریخی جدا کنند و رویکرد جدیدی به یکدیگر داشته باشند».

 

به گفته دونایوا، این ذهنیت منفی هم در روسیه و هم در ایران وجود دارد؛ از این‌رو، باید اعتمادسازی کامل بین دو کشور شکل بگیرد. به باور وی، مفهوم اتحاد راهبردی چند معنا دارد که همکاری‌های امنیتی تهران و مسکو، همچنین هماهنگی اقدامات دو کشور خاورمیانه و مسائل مربوط به سوریه، در مجموع نشان دهنده مشارکت راهبردی ایران و روسیه است؛ اما در حال حاضر صحبت کردن از اتحاد راهبردی عاجل است.

 

از نظر او، البته اگر روابط دو کشور به طور متوازن ادامه داشته باشد و همکاری‌هایشان در زمینه‌های مختلف از جمله پروژه راه ابریشم، اتحادیه اقتصادی و اوراسیا و سایر عرصه‌ها گسترش پیدا کند، در آینده می‌توانیم از اتحاد راهبردی صحبت کنیم.

دونایوا با یادآوری این نکته هم در مسکو و هم در تهران از امکان ورود به سطح همکاری راهبردی سخن می‌رود می‌گوید که روسیه و ایران در قبال حل و فصل مشکلات اصلی در جهان و منطقه رویکرد‌های مشترک تعددی را در پیش گرفته‌اند؛ «ما عقیده داریم که برقراری نظام سیاسی مرکزی در جهان ضرورت دارد.

 

ما با ایران، در قبال رویارویی علیه تروریسم و جدایی طلبی مواضع بسیاری نزدیکی داریم و در خصوص حل و فصل مشکلات جاری در افغانستان و سوریه نیز رویکرد‌های مشترکی را در پیش گرفته‌ایم. ایران خواهان همکاری متقابل با روسیه در زمینه حل و فصل مناقشه ناگورنی قره‌باغ است. این امر باعث می‌شود که در راستای تحکیم روابط در عرصه سیاسی و ارتقاء، سطح آن، شالوده مشخصی فراهم شود.

 

در حال حاضر، مسئله اصلی تحکیم بنیاد روابط اقتصادی است. متأسفانه به سبب تحریم‌های اعمالی علیه ایران، این مسئله مورد توجهات لازم قرار نگرفته است و بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ روسی علاقه‌ای به توسعه همکاری‌ها با جمهوری اسلامی ایران نداشته‌اند. در حال حاضر، این موانع نیز به تدریج برداشته می‌شوند و امکان توسعه این روابط مهیا می‌شود.

 

روسیه و ایران در زمینه بازسازی دو نیروگاه برق حرارتی در ایران، برقی کردن بخشی از خطوط راه‌آهن و مشارکت در پروژه‌های نفتی و گازی در معدن پارس جنوی قراردادی را امضا کرده‌اند. در سطح مدیران، مشکلات در حال حل و فصل است؛ اما در حال حاضر، بوروکراسی، سوءاستفاده‌های مالی و برخی از مسائل حقوقی لاینحل، مانع از توسعه گسترده روابط اقتصادی شده‌اند».

 

انتهای پیام/