ترفندهایی برای مدیریت استرس
- باشگاه خبرنگاران نوشت: واکنشهای استرس برای مبارزه با عوامل استرسزا یا فرار از آنها در بدن ایجاد میشود به طور معمول، پس از بروز پاسخ، بدن به حالت آرامش باز میگردد و واکنش و پاسخهای استرسی بیش از حد و یا قرارگیری در شرایط استرسزا در طولانی مدت، میتواند تأثیر منفی بر سلامتی فرد بگذارد.
آیا همه استرسها بد هستند؟
استرس لزوما بد نیست و در واقع، همان چیزی هست که به اجداد شکارچی ما کمک کرد تا زنده بمانند و در دنیای امروز هم به همان اندازه اهمیت دارد پاسخهای استرسی میتوانند نشانه سلامت بدن باشند یعنی یک فرد سالم هنگامی که در شرایط خطرناک مانند تصادف قرار میگیرد با ایجاد یک پاسخ استرسی به موقع میتواند جان خود را با یک واکنش سریع نجات دهد.
همه افراد گاهی اوقات احساس استرس میکنند، اما آنچه یک شخص از شرایط استرسزا درک میکند، ممکن است بسیار متفاوت از سایر افراد باشد. نمونهای از این امر را میتوان در برخورد افراد با مقوله سخنرانی عمومی مشاهده کرد چرا که برخی عاشق هیجان سخنرانی عمومی هستند در حالی که برخی دیگر حتی با فکر کردن به آن دچار استرس میشوند.
استرس لحظهای
استرس لحظهای ممکن است در شرایط مختلف برای افراد مختلف اتفاق بیفتد. در واقع استرس لحظهای یک واکنش فوری بدن به یک وضعیت جدید و چالش برانگیز بوده و این نوع استرس زمانی اتفاق میفتد که فرد دچار سانحه رانندگی میشود.
استرس لحظهای همچنین میتواند از مسائلی ناشی شود که در واقع از آن لذت میبرید و این احساس تا حدودی ترسناک و در عین حال هیجان انگیز هم باشد یعنی زمانی که در ارتفاعات برفی با سرعت زیاد اسکی میکنید، علاوه بر لذت، دچار استرس لحظهای هم میشوید.
استرس مزمن
زمانی که فرد برای مدت طولانی در شرایط استرسزا قرار میگیرد، دچار استرس مزمن میشود و این گونه استرسهای طولانی مدت میتوانند تأثیر منفی بر سلامتی فرد بگذارند مانند اضطراب و نگرانی مداوم، ابتلا به بیماری قلب و عروقی، ابتلا به افسردگی، افزایش، فشار خون و کاهش قدرت سیستم ایمنی اشاره کرد.
استرس مزمن همچنین میتواند منجر به ناراحتیهایی مداومی در بدن فرد شود که این ناراحتیها و مشکلات شامل سردردهای مزمن، دردهای شدید در معده و اختلالات خواب نیز باشند.
دلایل ایجاد استرس
برخی از دلایل اصلی استرس لحظهای یا مزمن میتواند بروز یک اتفاق طبیعی مانند سیل و زلزله و سایر حوادث باشد، ابتلا به یک بیماری مزمن سخت مانند سرطان، زنده ماندن از یک حادثه خطرناک مانند حوادث و تصادفات رانندگی، قربانی بودن در یک جنایت، شرایط استرسزا مربوط به مسائل خانوادگی، بودن در یک رابطه ناسالم، ازدواج ناموفق، طلاق، مشکلات مربوط به فرزندان، مراقبت از یک فرد با بیماری مزمن مانند زوال عقل یا آلزایمر و درگیری با مشکلات اقتصادی و... اشاره داشت.
علائم استرس
همان طور که هر فرد تحت تاثیر دلایل مختلفی به استرس دچار میشود، علائم هر فرد نیز میتواند متفاوت باشد. فردی که دچار استرس میشود، ممکن است برخی از علائم این عارضه را بروز دهد مانند دردهای مزمن، بی خوابی و سایر اختلالات خواب، کاهش میل جنسی، مشکلات گوارش غذا، پرخوری یا کاهش اشتها، مشکل در ایجاد تمرکز ذهنی و کاهش قدرت تصمیمگیری و... را نام برد.
غذا خوردن استرسی
برخی افراد با خوردن غذا در برابر استرس واکنش نشان میدهند، به طوری که بدون فکر کردن و حتی بدون این که گرسنه باشند در هر زمانی از شبانه روز غذا میخورند.
زمانی که فردی به عنوان یک پاسخ استرسی غذای بیشتری میخورد، کالری بیشتری را از آنچه نیاز دارد، مصرف میکند و احتمالاً سالمترین غذاها را انتخاب نمیکند و همین روند میتواند به افزایش سریع وزن و بسیاری از مشکلات سلامتی در فرد منجر شود و این در حالی است که هیچ تاثیر مثبتی در رفع استرس ندارد.
مدیریت استرس
هدف از مدیریت استرس خلاص شدن از شر آن به طور کامل نیست، زیرا این امر نه تنها غیرممکن بوده بلکه در برخی شرایط میتواند در سلامت فرد تاثیر مثبت داشته باشد. برای مدیریت استرس، ابتدا باید مواردی را که باعث ایجاد استرس میشوند، یا عوامل محرک را شناسایی کرد و سپس روشهایی برای مقابله با آن عوامل استرسزا منفی که نمیتوان از آنها جلوگیری کرد، یافت.
در طولانی مدت، مدیریت سطح استرس ممکن است به کاهش خطر ابتلا به بیماریهای مرتبط با استرس کمک کند و در نهایت فرد را یاری میکند که به طور روزانه احساس بهتری داشته باشد مانند حفظ رژیم سالم غذایی، خواب کافی در شبانه روز، ورزش منظم، کاهش مصرف کافئین، افزایش روابط اجتماعی سالم، تعادل بین تفریح و کار و...
در حالی که استرس یک قسمت عادی از زندگی هر فرد است، وجود بیش از حد استرس به وضوح برای سلامتی جسمی و روحی میتواند مضر باشد.
زمینههای خوشایند و ناخوشایند استرس
مهرناز آزاد یکتا روانشناس درباره مدیریت استرس اظهار کرد: استرس موقعیتی است که فرد مجبور میشود سازگاری معمول خود را تغییر دهد، البته استرس میتواند زمینه خوشایند و ناخوشایند داشته باشد و همه انسانها در طول عمر خود آن را تجربه میکنند.
وی با اشاره به دو نوع استرس حاد و مزمن افزود: در استرس حاد فرد به طور ناگهانی با آن مواجه میشود، اما در استرس مزمن شخص روزانه با آن درگیر است مانند (ماندن در ترافیک و...) که تبدیل به استرس در فرد میشود.
این روانشناس ادامه داد: البته تفاوتهایی در مقابله با استرس در افراد وجود دارد و برخی در مواجه شدن با آن راهبردهای مقابلهای کارآمد دارند که اصطلاحا به این دسته، افراد موفق در مدیریت با استرس گفته میشود که با اعتماد به نفس و تسلط بر اوضاع مسئولیت پیش آمده را برعهده میگیرند و شرایط را ارزیابی و با موقعیت استرسزا مقابله میکنند.
آزاد یکتا دسته دوم را افرادی دانست که در مواجه شدن با استرس رفتار درستی ندارند و در این باره بیان کرد: این اشخاص با انکار یا اجتناب از موقعیت استرسزا فرار میکنند و یا اینکه با رفتارهای شتاب زده بدون در نظر گرفتن جوانب عملکرد خود کار را برای حل مشکل دشوارتر کرده و گاها با پرخاشگری و بروز حالتهای خلقی منفی به گونه انفعالی با موقعیتهای استرسزا مواجه میشوند.
وی تصریح کرد: آثار استرس بسیار مخرب بوده و میتواند تأثیر منفی بر جسم و روان ما داشته باشد، همچنین افرادی که استرس زیادی دارند مستعد ابتلا به انواع بیماریها مانند (زخم معده، قلبوعروق، عفونتهای مکرر، افزایش وزن، اختلال در خواب و...) هستند.
این روانشناس با اشاره به دو بُعد هیجانی و روان شناختی استرس افزود: در بُعد هیجانی، استرس سبب به وجود آمدن اضطراب، عصبانی شدن، کاهش اعتماد به نفس و شادابی میشود. در بعدُ روان شناختی، استرس موجب اختلال در تمرکز و حافظه میان مدت، ضعف در تصمیم گیری و میشود که تمام اینها شرایط را مهیا میسازد که میزان ناکارآمدی و سطح بیکفایتی در فرد افزایش پیدا کند.
وی ادامه داد: تأثیر استرس در بُعد رفتاری نیز موجب بروز اشتباهاتی از طرف فرد میشود، به گونهای که از موقعیتهای استرس زا دوری کرده و از مقابله کردن با بسیاری از موقعیتها خود را کنار میکشد که همین امر سبب انزوای اجتماعی در فرد میشود، یعنی دیگر برای امتحان رانندگی نمیرود، چون در آزمونهای متوالی شکست خورده و کلا دریافت گواهینامه را کنار میگذارد.
این روانشناس افزود: بسیاری از افراد برای مقابله با این مشکلات و جبران آسیبهای پیش آمده و تسکین درد خود پناه به اعتیاد میبرند و مسائل قبلی را نه تنها حل نکرده، بلکه مشکلی دیگر بر آن میافزایند و خود را در یک دور باطل قرار میدهند.
آزاد یکتا گفت: برای مدیریت هر چه بهتر استرس فرد باید میزان پذیرش خود را بالا ببرد و بداند انکار کردن عامل استرسزا هیچ کمکی به او نمیکند، همچنین فرد باید میزان آگاهی و اطلاعات خود را از موقعیت و نحوه کنار آمدن و پشت سر گذاشتن عامل استرسزا افزایش دهد و گفتار و افکار منفی را از خود دور کند، چرا که اینها موجب کاهش ابتکار عمل و انجام خطاهای بیشتر میشود.
وی خاطر نشان کرد: افراد باید سرمایههای عاطفی و اجتماعی خود را با برقراری روابط صحیح و رضایت بخش با دیگران غنی سازند و با دیگران مشورت کنند و از حمایتهای عاطفی برخوردار شوند و در نهایت اگر فرد دچار استرس شدید بود با مراجعه به پزشک و روانشناس تحت درمان قرار گیرد.
