زنگ خطر کاهش مصرف لبنیات؛ از گرانی تا راهکارهای افزایش سرانه
- روزنامه جام جم نوشت: قیمت لبنیات در آستانه گرانی است. این روزها اخباری مبنی بر گرانی ۴۰ درصدی لبنیات شنیده میشود و اخیرا انجمن گاوداران ایران طی نامهای به وزارت جهاد کشاورزی و ستاد تنظیم بازار خواستار افزایش قیمت شیرخام شدند که از ۴۵۰۰ تومان قیمت به ۶۵۰۰ تومان در هر کیلو برسد. اگر خواسته انجمن گاوداران مورد قبول ستاد تنظیم بازار قرار بگیرد قطعا نرخ لبنیات هم رشد قیمت خواهد داشت و این در حالی است که سرانه مصرف لبنیات در ایران نسبت به کشورهای پیشرفته بسیار پایین است.
با افزایش دوباره قیمت لبنیات قطعا سرانه مصرف کاهش مییابد که این موضوع تاثیر زیادی بر هزینههای درمانی دولت در آینده میگذارد؛ از اینرو دولت باید بهعنوان سرمایهگذاری، یارانه به بخش تولید تزریق کند تا تولیدکننده و مصرفکننده آسیب نبینند. طبق گزارشهای موجود، متوسط سرانه مصرف لبنیات در کشور ۵۰ تا ۶۰ کیلو است که متاسفانه نسبت به سالهای اخیر کاهش حدود ۲۰ درصدی داشته است. سرانه مصرف لبنیات درحالی بر پایه ۵۰ کیلوگرم قرار گرفته که کشورهای اروپایی حدود ۱۸۰ کیلوگرم و کشورهایی مانند آمریکا بالای ۲۰۰ کیلوگرم لبنیات مصرف میکنند. قیمت محصولات یارانهای نیز با مصوبههای سازمان حمایت سه بار در سال ۹۹ افزایش داشت.
گرانی لبنیات ناشی از رشد قیمت شیرخام و دیگر هزینههای تولید باعث شده طی دو سال گذشته سرانه مصرف انواع محصولات لبنی در میان خانوارهای ایرانی بیش از پیش کاهش یابد و کارشناسان بهداشتی و حتی بسیاری از دستاندرکاران صنعت لبنیات نسبت به عواقب این افت مصرف هشدار دادهاند؛ چیزی که میتواند در طولانیمدت برای خود تولیدکنندگان نیز زیانبار باشد.
تیر ماه سال گذشته محمدرضا کلامی، سرپرست وقت بازرگانی داخلی وزارت صمت مجوز افزایش قیمت لبنیات را اعلام کرد. در این مصوبه۱۰ قلم کالای لبنی گران شد و در این راستا ستاد تنظیم بازار به سازمان حمایت مصرفکنندگان و تولیدکنندگان اجازه داده تا بهطور متوسط قیمت لبنیاتی را که مشمول قیمتگذاری هستند، با ۲۲ تا ۲۸ درصد اصلاح نرخ کند. پس از آن در پاییز سال گذشته زمانی که عباس قبادی دوباره معاون بازرگانی داخلی وزارت صمت شد مجوز افزایش ۴۰ درصدی قیمت لبنیات را اعلام کرد. همین موضوع باعث شد تا اقلامی که مشمول قیمتگذاری ستاد تنظیم بازار نیستند در ایام منتهی به نوروز دوباره رشد قیمت را تجربه کنند و کالاها گرانتر به سفرههای مردم برسد. حالا در دومین ماه سال ۱۴۰۰ درخواست افزایش قیمت شیرخام مطرح شده که در این صورت حداقل ۴۰ درصد به قیمت اقلام لبنی افزوده خواهد شد.
راهکارهای افزایش سرانه مصرف لبنیات
در طول سالهای گذشته دولت بارها از کاهش درآمدهای خود سخن گفته و کاهش سرانه مصرف هم به این موضوع نسبت داده شد، اما کشورهای دیگر تجربههای موفقی در این زمینه داشتند که دولت ایران هم میتواند از آن بهره ببرد؛ بهعنوان مثال برای افزایش سرانه مصرف لبنیات، از نوشابه و مواد مضر دیگر مالیات دریافت میکنند تا در این بخش هزینه شود. از سوی دیگر مالیات بر سیگار و سرمایهگذاری برای سلامت مردم از دیگر اقداماتی است که پیشروی دولت است، اما سالهاست به این مسائل بیتوجهی شده است. از سوی دیگر دولتها برای حفظ سرانه مصرف لبنیات یارانههایی را به صورت مستقیم و غیر مستقیم در نظر میگیرند. این یارانه میتواند شامل سبد کالا باشد که مستقیما به خانوار داده شود و یا یارانه نقدی.
رابطه معکوس سرانه مصرف دارو و لبنیات
کلسیم، یکی از موادی است که به تقویت استخوان منجر میشود. بهترین نوع جذب کلسیم از طریق مصرف لبنیات است و قطعا کاهش سرانه مصرف لبنیات باعث افزایش سرانه مصرف دارو در کشور میشود. اغلب افرادی که ورزش میکنند و مصرف لبنیات آنها در حد استاندارد است در سنین بالا کمتر با بیماری روبهرو میشوند. اغلب متولدان دهه ۶۰ که این روزها با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم میکنند و مصرف لبنیات آنها بسیار پایین است در ۵۰ تا ۶۰ سالگی علاوه بر مصرف بالای دارو، هزینه زیادی را روی دست دولت میگذارند. به بیان بهتر بیمههای خدمات درمانی در آن زمان با هزینههای گزافی روبهرو میشوند.
از سوی دیگر اگر کاهش نرخ رشد جمعیت در همین مسیر قرار بگیرد بیمههای خدمات درمانی با ورشکستگی روبهرو خواهند شد. به این دلیل که بخشی از هزینههای مربوط به مستمری بازنشستگان از پرداخت حق بیمه افراد جدید تامین میشود. در این صورت سیاستگذاری برای افزایش سرانه لبنیات در کشور باعث کاهش سرانه مصرف دارو در آینده خواهد شد. برخی کارشناسان بر این باورند با وجود تورم ۴۰تا ۵۰درصدی، افزایش ۱۰ تا ۱۵درصدی حقوق جوابگوی گرانیها نیست، از این رو دولت برای کل جامعه هدف باید یارانه لبنیات تخصیص دهد تا محصول نصف قیمت به دست تولیدکننده برسد.
ناچار به افزایش قیمت هستیم
احمد مقدسی، رئیس انجمن صنفی گاوداران صنعتی با بیان اینکه قیمت شیرخام با توجه به رشد هزینهها افزایش یافته گفت: حقوق و دستمزد حدود ۴۰ درصد افزایش یافته که این موارد بر قیمت تمامشده تاثیر میگذارد.
وی افزود: همچنین دولت برای واردات سه نهاده جو، ذرت و سویا ارز ۴۲۰۰ تومانی پرداخت میکند، اما برخی نهادههای داخلی مانند یونجه خشک از ۲۰۰۰ تومان به ۵۷۰۰ تومان رسیده است. ذرت از کیلویی ۹۰۰ تومان به ۱۵۰۰ تومان و ساقه گندم از کیلویی ۵۰۰ تومان به ۳۵۰۰ تومان افزایش یافته است.
مقدسی هشدار داد: اگر دولت خواسته انجمن گاوداران را برای افزایش قیمت شیرخام عملی نکند قطعا تولید با مشکل مواجه خواهد شد. برای تامین تولید و اشتغال قیمتگذاری محصول نیز باید اقتصادی باشد.
به گفته وی، رسالت افزایش سرانه مصرف لبنیات در جهان مربوط به دولتهاست و مشوقهایی مانند شیر مدارس و سبد خانوار را در نظر میگیرد. قرار نیست برای حفظ سلامت جامعه تولیدکننده هزینه کند و دولت باید در این راستا گام بردارد. البته دولت برای سه قلم نهاده دامی ارز ۴۲۰۰ تومانی تخصیص داده، اما این سه قلم ۲۰ درصد غذای دام بزرگ (گاو) را تشکیل میدهد و ۸۰ درصد نهاده از داخل تامین میشود.
رئیس انجمن گاوداران صنعتی تاکید کرد: اگر دولت ارز ۴۲۰۰ تومانی را برای نهادههای دامی حذف کند قیمت تمامشده شیرخام حدود ۹۴۰۰ تومان تمام میشود. دو ماه است دامداران با زیان شیرخام میفروشند و تولیدکنندگان در محدودیت مالی قرار گرفتند. درخواست ما به وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حمایت از مصرفکنندگان و تولیدکنندگان ارسال شده و امیدواریم زودتر آن را در دستور کار خود قرار دهند.
درآمد و گرانی
از آنجا که مبنای محاسبه برای حقوق و دستمزد در شورای عالی کار ۳/۳ نفر محاسبه میشود، درآمدها کفاف هزینههای مختلف ازجمله لبنیات را نمیدهد. به این صورت که اخیرا محاسبه شده هر فرد به ازای ۱۹۶ ساعت در ماه میتواند حدود سه میلیون تومان دریافت کند؛ به این معنا که هر ساعت حدود ۱۵ هزار تومان دریافت میکند در حالی که در کشورهای دیگر هرکارگر هر ساعت حدود ۱۰ تا ۱۵ یورو درآمد دارد. از سوی دیگر قیمت هر لیتر شیر در کشورهای اروپایی یک یورو قیمت دارد و هر کارگر بهراحتی میتواند اقلام لبنی را تهیه کند.
فرهنگسازی مصرف
انجام هر کاری نیاز به فرهنگسازی دارد؛ به این صورت که تا دو دهه پیش کسی عادت به بستن کمربند ایمنی نداشت، اما فرهنگسازی و تبلیغات آنقدر گسترده بود که افراد نه برای ترس از جریمه بلکه برای سلامتی خودشان از آن استفاده کردند. در نسل جدید اغلب افرادی که گواهینامه دریافت میکنند عادت دارند که قبل از حرکت از کمربند ایمنی استفاده کنند، اما در مورد افزایش مصرف لبنیات موضوع کمی متفاوت است و افزایش مصرف به معنای رشد هزینههاست. زمانی که یک خانواده قصد داشته باشد سرانه استاندارد را مصرف کند ابتدا باید به درآمد خود بنگرد و بعد به فکر افزایش مصرف لبنیات باشد. در سال ۹۰ سرانه مصرف لبنیات حدود ۱۱۵ کیلوگرم در سال بود، اما متاسفانه عدم حمایت از تولید و همچنین عدم حمایت برای مقابله با کاهش سرانه مصرف لبنیات باعث شده تا مصرف آن به ۵۰ کیلوگرم در سال کاهش یابد.
بررسیها نشان میدهد برخی تصمیمات وزارت جهاد کشاورزی مانند آزادسازی تولید شیرخشک باعث بروز چنین مشکلاتی در کشور شده است. سالانه حدود هشت تا ۱۰ میلیون تن شیرخام در کشور تولید میشود که شش میلیون آن به بخش صنعت وارد خواهد شد که این میزان با توجه به جمعیت کشور، امکان افزایش سرانه مصرف ندارد. به بیان بهتر برای افزایش سرانه مصرف باید سرانه تولید نیز افزایش یابد.
شیر با کیفیت پرچرب ۹۰۰۰ تومان
بررسی در این باره نشان میدهد شیر با کیفیت پرچرب در کشورهای دیگر با توجه به اینکه آنها ارز ۴۲۰۰ تومانی ندارند و هزینه انرژی آنها غیریارانهای محاسبه میشود هر کیلو حدود ۳۰ تا ۳۵ سنت است که محاسبه آنچه پول ایران رقم حدود ۸ تا ۹ هزار تومان نشان میدهد. از سوی دیگر گاوهایی که زایمان میکنند اگر ماده باشند دوباره در چرخه شیردهی قرار میگیرند و اگر نر باشند با قیمت روز به کشتارگاهها فروخته میشوند که در هر صورت برای آنها سود حداقلی را به دنبال دارد.
با افزایش قیمت شیرخام، لبنیات هم گران میشود
محمدرضا بنیطبا، سخنگوی انجمن لبنیات ایران به گفت: هزینههای تمام شده تولید شیر خام برای گاوداران بالا رفته و هزینه تولید محصولات لبنی هم رشد داشته است. وی با بیان اینکه ۶۵ درصد هزینه تمام شده محصولات لبنی مربوط به قیمت شیر خام است، تصریح کرد: اگر شیر خام گران شود قطعا قیمت لبنیات نیز گران خواهد شد.
بنیطبا با بیان اینکه کاهش سرانه مصرف لبنیات در کشور ناشی از کاهش قدرت خرید خانوارهاست، افزود: صنعت لبنیات مانند صنایع دیگر از یک منطق اقتصادی برخوردار است، اما از آنجا که این کالا با سلامت مردم سر و کار دارد و میتواند سلامت آنها را تضمین کند کاهش مصرف این کالاها به معنای هشدار خطر برای نسلهای آینده خواهد بود. اکنون خانوارها بهدلیل کاهش قدرت خرید با کاهش مصرف لبنیات روبهرو شدند و نظام سیاستگذاری در کشور باید به سمت تصمیماتی برود که هزینههای تولید کاهش و قدرت خرید افزایش یابد.
به گفته وی، در ۱۶ سال گذشته با افزایش هزینه تولید و کاهش قدرت خرید مردم مواجه بودیم و برای جبران این موضوع در راستای مسؤولیتهای اجتماعی پیشنهادهایی را به دولت دادیم که هنوز تایید نشده است. یکی از این پیشنهادها تحریک تقاضا برای دهکهای کمدرآمد جامعه بود، بهطوریکه یکسوم شیر خام دریافتی به کارخانهها به پنیر یواف، شیر و ماست پاستوریزه تبدیل شود و براساس اطلاعاتی که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ارائه میدهد در اختیار فروشگاههای زنجیرهای بگذاریم تا آنها کالا را به دارندگان کارت خرید مخصوص با قیمت یارانهای برسانند. در این روش سایه یارانه از کالاهای تولیدی دیگر که اغلب در دسته لوکس قرار دارند برداشته میشوند و کارمندان، کارگران، نیروهای مسلح، اعضای سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی (ره) میتوانند از این طرح بهره ببرند.
سخنگوی انجمن لبنیات تاکید کرد: سودی که برای این طرح آماده کردیم بسیار اندک است که با این روش خانوارهای کمدرآمد و با درآمد ثابت نیز میتوانند این کالای سلامتمحور را با قیمت مناسب تهیه کنند. متاسفانه در طول سالهای گذشته کاهش قدرت خرید، سرانه مصرف را بهشدت کاهش داده و دولتها سعی داشتند با سرکوب قیمتی این موضوع را جبران کنند، در حالی که اگر بخش تولید تخریب شود و نتواند سود قانونی خود را کسب کند واحد تولیدی تعطیل خواهد شد که بیکاری کارگران را بهدنبال دارد. در این صورت آسیبهای اجتماعی افزایش مییابد و برای جلوگیری از زیان تولیدکننده و مصرفکننده، قیمتها باید به صورت منطقی محاسبه شود.
