نباید همه مسوولیت را به گردن وزارت میراث فرهنگی بیندازیم

حمیده چوبک دانشیار پیشین پژوهشگاه میراث فرهنگی و مدیر پایگاه تاریخی الموت درخصوص ادعا‌های ضد و نقیض درباره تعرض به بنا‌های تاریخی و صیانت از این آثار به میزان گفت: با وجود اینکه در قانون تصریح شده که قبل از انجام پروژه‌های عمرانی اول درباره حفظ بافت تاریخی مطالعات لازم انجام شود، اما این طرح‌های عمرانی باعث تعرض‌هایی به آثار تاریخی می‌شوند. البته برای جلوگیری از چنین اتفاقاتی استعلام‌هایی انجام می‌شود و کاوش‌هایی هم صورت می‌گیرد، اما مثلا اجرای پروژه سد رودخانه سیمره بسیاری از آثار تاریخی ارزشمند را زیر آب خواهد برد. متاسفانه متولیان این طرح بعد از یک مطالعه اندک تصمیم به انجام این پروژه گرفته اند که انجامش بسیاری از آثار تاریخی آن منطقه را از بین خواهد برد.

 

وی ادامه داد: نکته دیگر هم این است که حفاری‌های غیر مجاز نه تنها در ایران بلکه در همه جای دنیا رخ می‌دهد که در کشور ما مسوولان یگان حفاظت از بروز آن جلوگیری می‌کنند. ولی تصور می‌کنم باید خیلی بیشتر نسبت به این امر اهتمام صورت بگیرد. طبق اطلاعی که من دارم در وزارت میراث فرهنگی تمام موازین مربوط به حفاظت و مرمت آثار تاریخی بر اساس منشور‌های بین المللی و ضوابط میراث جهانی صورت می‌گیرد. از این بابت چارچوب‌های علمی رعایت می‌شود و کار به درستی پیش می‌رود. اما واقعیتی که هست با توجه به گستردگی آثار تاریخی در کشورمان آنطور که باید و شاید به آثار تاریخی در سطح کشور اهمیت داده نمی‌شود و سرمایه گذاری‌ها و اعتبارات مالی موجود برای حفظ و مرمت این آثار جوابگو نیست.

 

چوبک اذعان داشت: ما امروز به خوبی می‌توانیم این را ببینیم که چه حجمی از آثار تاریخی ما که هرکدام یک جاذبه گردشگری هستند نیاز به کاوش دارند. وقتی به فهرست آثار ثبت شده در میراث جهانی نگاه کنیم می‌بینیم تخت جمشید، چقازنبیل، شهر سوخته و بسیاری دیگر از آثار پراهمیت تاریخی ما اگر کاوش‌های باستان شناسی نبود ارزش‌های میراث جهانی این آثار ناشناخته می‌ماند. یعنی کاوش‌های گسترده علمی باعث شد تا ارزش‌های مربوط به این آثار مورد شناسایی قرار بگیرد. من تصور می‌کنم در این زمینه‌ها وزارت میراث فرهنگی همه تلاشش را به کار می‌گیرد، اما اعتبارات و امکاناتی که برای مدیریت این سرمایه‌ها نیاز هست وجود ندارد.

 

 

مدیر پایگاه تاریخی الموت با بیان اینکه برای حفاظت از این آثار و جلوگیری از دستبرد‌ها نقص قانونی وجود ندارد افزود: ما نمی‌توانیم ایرادی به قوانین بگیریم. آن طور هم که در قانون آمده شورا‌های شهر و روستا و شهرداری‌ها مکلف به حفظ میراث فرهنگی هستند، ولی باید ببینیم این نهاد‌ها چقدر در این زمینه حاضر به همکاری هستند. به نظر من در بحث حفاظت از آثار تاریخی نباید همه مسوولیت را به گردن وزارت میراث فرهنگی بیندازیم. دستگاه‌ها و نهاد‌های دیگر از جمله وزارت کشور، نهاد‌های قضایی و وزارت راه و شهرسازی در این خصوص مسوولیت مشترک دارند.

 

وی خاطرنشان کرد: ممکن است عده‌ای بگویند وزارت راه و شهرسازی مسوول حفاظت از بافت شهر‌های امروزی است، ولی شهر‌های امروزی گذشته و پیشینه‌ای دارند که صیانت از آن بخشی از مدیریت شهر‌های ما را شامل می‌شود؛ بنابراین در توسعه و گسترش شهر‌ها باید میراث فرهنگی به عنوان بخشی از ارزش‌های فضای شهری مورد توجه شهرداری و وزارت راه و شهرسازی قرار بگیرد. اما متاسفانه امروز این توجه کمرنگ است.

 

چوبک تصریح کرد: البته همانطور که وزارت میراث فرهنگی اعلام کرده ما الان شورای عالی شهرسازی را هم داریم که میراث فرهنگی هم بخشی از آن محسوب می‌شود و تلاش‌هایی برای ایجاد هماهنگی‌ها در دست اقدام است؛ بنابراین نمی‌توانیم بگوییم در همه زمینه‌ها کوتاهی صوت گرفته است. اما این را باید گفت که اقداماتی که شهرداری و وزارت راه و شهرسازی داشته اند کافی نیست. یا مثلا بنیاد مسکن انقلاب اسلامی که در روستا‌ها مسوولیت دارد لازم است که توجه بیشتری به حفاظت از میراث فرهنگی نشان دهد. یا نهادی مثل منابع طبیعی هم برای حفاظت از محیط طبیعی محوطه‌های تاریخی باید ورود کند. وزارت جهاد کشاورزی هم در پیشبرد پروژه‌های کشاورزی باید به ضرورت حفظ مناظر طبیعی در محوطه‌های تاریخی توجه کند.