خیابان‌هایی که برای کامل شدن به صف ایستاده اند

_ روزنامه همشهری نوشت: ۱۰ خیابان شهر تهران در صف کامل‌شدن قرار گرفته‌اند. البته هم‌اکنون تعدادی از خیابان‌ها با تغییراتی ازجمله احداث مسیر دوچرخه و پیاده‌روی ایمن، فضای سبز و نصب مبلمان شهری، به آنچه برای تبدیل به خیابان کامل شدن نیاز دارند، نزدیک شده‌اند. همین حالا اگر گذرتان به خیابان آزادی و محدوده تقاطع بزرگراه یادگار امام  و خیابان شهیدان تا حدفاصل بزرگراه شهیدنواب افتاده باشد، حتما متوجه تغییراتی که با احداث مسیر دوچرخه و پیاده‌روی مناسب‌سازی، درختکاری و گلکاری شده، می‌شوید. این در حالی است که فهرستی از خیابان‌های شهر تهران برای تبدیل به خیابان کامل تهیه و ابلاغ شده و از میان آن‌ها ۱۰ خیابان در اولویت انجام عملیات لازم قرار دارند. اگرچه در میان این ۱۰ خیابان، نامی از خیابان‌های فردوسی و قیام دیده نمی‌شود، اما این دو معبر مهم نیز به‌خاطر شرایط و فراهم آمدن یکسری از زیرساخت‌ها به خیابان کامل تبدیل می‌شوند. در مورد خیابان قیام یکی از نکات، احداث ایستگاه مترو و روان شدن ترافیک معبر نسبت به گذشته است. بر این اساس، با وجود خط اتوبوس و ایجاد خطوط دوچرخه و مناسب‌سازی پیاده‌رو‌ها و نصب مبلمان شهری به‌عنوان فضا‌های مکث در کنار خودروها، همه مُدهای حمل‌ونقلی از خیابان سهم داشته و بهره خواهند برند.

 

با متراکم‌شدن شهر تهران، تبدیل برخی خیابان‌ها به خیابان کامل ضروری به‌نظر می‌رسد. خیابان کامل در کلانشهر‌های جهان سال‌هاست اجرا می‌شود و نتیجه شگرف آن در جلوگیری از تردد خودرو‌های شخصی و حذف ترافیک آشکار بوده است. کلانشهر تهران نیز برای رهایی شهروندان از معضل ترافیک و استفاده بیشتر از حمل‌ونقل عمومی نیاز به خیابان‌های کامل دارد؛ نیازی که شورای شهر تهران مصوبه‌ای برای آن دارد. خیابان‌های کامل برای افزایش ایمنی عابران‌پیاده و دوچرخه‌سواران، افزایش قابلیت پیاده‌روی و افزایش بازده حمل‌ونقل عمومی طراحی شده‌اند. در همین راستا به‌تازگی مسیر دوچرخه‌سواری و خیابان سبز آزادی به‌عنوان محور کامل در منطقه ۱۰ پایتخت به طول بیش از ۴ کیلومتر به بهره‌برداری رسید.

 

به‌گفته شهردار این منطقه، خیابان آزادی تا قبل از اجرای طرح‌های جدید، فرسنگ‌ها از خیابان کامل و شهری فاصله داشت و حالا خیابان آزادی به‌عنوان یکی از شاهراه‌های مهم شهر تا کامل‌شدن فاصله چندانی ندارد. همچنین برای خیابان ولیعصری که در مسیر ثبت جهانی قرار دارد و در سال‌های اخیر اقداماتی برای ثبت یونسکوی آن انجام شده است، عملیات‌های لازم با دریافت مجوز‌ها صورت خواهد گرفت. در این بین تبدیل بخشی از ولیعصر به خیابان کامل شرایط موردنظر را دارد. ولیعصر بلندترین خیابان خاورمیانه محسوب می‌شود و قرار است محدوده مناطق ۶ و ۱۱ حدفاصل خیابان‌های فاطمی تا جمهوری به خیابان کامل تبدیل شود. پیش‌تر، مناطق ۲۲گانه بنا به درخواست سازمان حمل‌و نقل ترافیک فهرستی شامل حدود ۱۰۰ خیابان را تهیه کردند؛ درحالی‌که این خیابان‌ها شرایط یکسانی از نظر فیزیکی، جغرافیایی و ترافیکی نداشتند و به همین دلیل، غربالگری اولیه روی آن‌ها انجام شد. درنهایت ۲۲ خیابان به‌عنوان اولویت تبدیل به خیابان کامل در سال نخست، انتخاب و جزئیات طراحی شد و این فهرست ۲۲گانه در شورای‌عالی حمل‌ونقل و ترافیک پایتخت مطرح و مورد بحث و بررسی و در نهایت تصویب قرار گرفت.

 

به هر حال، رویکرد خیابان کامل در شهر تهران ادامه خواهد داشت و بعد از تبدیل ۱۰ خیابان و در ادامه رسیدن به ۲۲ خیابان کامل در هر منطقه پایتخت، خیابان‌های دیگری نیز از مناطق ۲۲ گانه خیابان کامل خواهند شد.

 

متأسفانه هم‌اکنون اصلی‌ترین نقش خیابان‌ها عبور و مرور خودروهاست. خیابان‌ها به‌عنوان مهم‌ترین فضای عمومی شهر باید کارکردی فراتر از جابه‌جایی و تردد داشته باشند. هدف از ایجاد خیابان‌های کامل ضمن افزایش سهم معبر در جابه‌جایی انسان‌ها، افزایش نقش اجتماعی معبر است. خیابان‌های کامل باعث می‌شوند سفر‌های پیاده و دوچرخه افزایش یابد، شهروندان سالم‌تر شوند، اتوبوس‌ها در ترافیک خودرو‌های سواری گرفتار نشوند و سرعت حمل‌ونقل عمومی افزایش یابد، سرزندگی و فعالیت در خیابان دوچندان شود، اقتصاد معبر شکوفا شود و جداره‌های خیابان و بافت پیرامونی ارزش بیشتری یابد.

 

مبحث خیابان کامل رویکرد جدیدی نیست و در بسیاری از کشور‌های دنیا اجرایی شده است، اما به‌دلیل مطرح شدن رویکرد مذکور برای نخستین‌بار در ایران، نیازمند مصوبات و دستورالعمل‌هایی بود که خوشبختانه شورای اسلامی شهر تهران در برنامه ۵ ساله سوم، شهرداری تهران را ملزم کرد تا سالانه حداقل یک خیابان کامل را در هر منطقه بازطراحی کند. با همکاری کمیته TOD شورای اسلامی شهر تهران و معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران، دستورالعملی برای خیابان کامل نوشته و به شهرداران مناطق ابلاغ تا براساس دستورالعمل، معابری را که قابلیت تبدیل به خیابان کامل دارند، شناسایی و معرفی کنند. در انتخاب خیابان باید مواردی را مدنظر قرار داد تا هرچه بیشتر به اهداف مدنظر دست یابیم:

 

۱- یکی از مواردی که در انتخاب یک معبر به‌عنوان گزینه پیشنهادی برای کامل شدن اهمیت دارد، عرض آن است. براساس مفهوم خیابان کامل، هر ۴ مد پیاده، دوچرخه، سواره و عمومی باید سهم مناسبی از معبر را به‌خود اختصاص دهند. البته عرض خیابان به‌تن‌هایی معیار مناسبی برای انتخاب خیابان نیست. شرط لازم است، ولی کافی نیست.

 

۲- عامل تعیین‌کننده مهم دیگر در انتخاب معبر برای اجرای اصلاحات خیابان کامل، میزان استعداد معبر در پذیرش عابران پیاده است. خیابان باید دارای جداره فعال باشد تا افراد به پیاده‌روی ترغیب شوند؛ بنابراین وجود کاربری‌های مختلط و تجاری حداقل در یک‌سوی معبر ضروری است. خیابان عریضی که دارای یک جداره صلب و غیرفعال است، حتی درصورت اختصاص عرض‌های کافی به تمامی مد‌های حمل‌ونقل، قابلیت کمی برای جذب عابران پیاده دارد. البته مفهوم خیابان کامل این امکان را دارد که به شرط جمعیت ساکن مناسب در بافت پیرامونی، با راه‌اندازی فعالیت در پیاده‌رو، ضعف فعالیت جداره را جبران کند، لکن انتخاب چنین معابری در اولویت نیست.

 

۳- شیب زیاد در حرکت افراد پیاده اختلال و دشواری ایجاد می‌کند. معابر با شیب‌های بیش از ۵ درصد به‌دلیل نیاز به احداث پله در پیاده‌رو و نیز سختی جابه‌جایی برای افراد با توانایی‌های حرکتی محدود، در اولویت انتخاب نخواهد بود؛ هرچند که چنین معابری را نیز می‌توان و باید در آینده کامل کرد.

 

۴- از آنجا که در خیابان کامل باید بخشی از معبر به خط ویژه اتوبوس اختصاص یابد، خیابانی که هم‌اکنون دارای خط اتوبوس است در اولویت بالاتری برای تبدیل شدن به خیابان کامل قرار دارد.