برای تحقق اصل پایبندی در برابر پایبندی؛ توپ در زمین آمریکاست

- بنا به اعلام نورنیوز، روز گذشته «ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه امریکا گفت: «هدف ما از مذاکرات وین، تفاهم بهتر درباره نحوه رسیدن به وضعیت پایبندی در برابر پایبندی است.»

 

پایبندی در برابر پایبندی موضوعی است که از ابتدا مورد تایید و تاکید طرف‌های مذاکره کننده در برجام بوده است. این شیوه از تعامل دارای منطق درستی است و برجام هم بر همین اساس شکل گرفت. بند‌های ۲۶، ۳۶ و ۳۷ برجام نیز برای حفاظت از این رکن محوری در برجام گنجانده شده بود.

 

طبیعتا با توجه به عدم اعتماد طرفین به یکدیگر در مذاکرات هسته‌ای لازم بود چارچوبی برمبنای اقدامات در برابر اقدامات تعیین و توافق شود. 

 

در حقیقت قطعنامه ۲۲۳۱ هم پشتوانه همین مبنای اصلی در برجام بوده است.

 

با گذشت زمان می‌توان به این نتیجه رسید که آمریکا از همان ابتدا تمایلی برای اجرای تعهدات خود در قالب برجام نداشته است و این عدم تعهد به برجام فقط مختص دولت ترامپ نبوده و نیست، چراکه در دوران اوباما ۷ بار برجام به صورت آشکار نفض شد از جمله درست یک روز پس از اجرای این توافق یعنی ۲۷ دی ۹۴ بیست شخصیت حقیقی و حقوقی تحریم شدند همچنین با وضع محدودیت مهاجران (ISA) توسط اوباما شاهد نمونه‌هایی از نقض آشکار این توافق نامه بودیم که در نهایت ترامپ با موضع گیری شفاف‌تر از آن خارج شد.

 

در این میان ایران برای حفاظت از توافق نوپای برجام ترجیح داد به تعهدات و اقدامات خود در قبال عدم پایبندی دولت آمریکا پایبند بماند. شاید همین حسن نیت ایران باعث انتقال پیام غلط به آمریکایی‌ها در خصوص پایبندی ایران به برجام به هر قیمت شد.

 

گرچه قاعده پایبندی در برابر پایبندی با خروج یک طرفه آمریکا از برجام به صورت کامل برهم خورد. اما ایران بازهم برای نشان دادن حسن نیت، علی رغم استنکاف آمریکا به پایبندی به تعهداتش باز هم به تعهدات پایبند ماند و عملا به اصل پایبندی در برابر عدم پایبندی آمریکا متعهد ماند.

 

گذشت زمان نشان داد که این رویکرد ایران نه تنها باعث تنبه آمریکا نشد بلکه کشور‌های اروپایی متعهد به جبران خسارت‌های ناشی از خروج آمریکا از برجام را هم دچار توهم کرد و انتظاری در طرف‌های غربی شکل گرفت که ایران باید در قبال عدم پایبندی آمریکا و اروپا به تعهداتشان، همچنان به اجرای تعهداتش پایبند بماند.

 

از اردیبهشت سال ۹۸ که با ابلاغ شورای عالی امنیت ملی، سیاست فشار حداکثری آمریکا با اتخاذ راهبرد مقاومت فعال از سوی ایران به چالش کشیده شد و روند گام به گام کاهش پایبندی ایران به تعهدات برجامی آغاز شد قاعده عدم پایبندی در برابر عدم پایبندی بر فضای فی مابین طرفین حاضر در برجام و عضو خارج شده از توافقنامه با ایران آغاز شد و با تصویب قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» از سوی مجلس به صورت کامل تکمیل گردید.

 

اکنون و پس از روی کار آمدن دولت بایدن و اعتراف دولت وی به شکست سیاست فشار حداکثری، آمریکا به صورت رسمی راهبرد پایبندی در برابر پایبندی را با تاکید بر این که هیچ اقدامی قبل از ورود مجدد ایران به اصل پایبندی انجام نخواهد داد اعلام کرده است.

 

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به عنوان نهاد ناظر در زمینه نحوه اجرای اصل پایبندی به تعهدات برجامی از سوی ایران تا پیش از خروج آمریکا از برجام و حتی تا ماه‌ها پس از آن با انتشار ۱۵ گزارش رسمی بر پایبندی ایران به تعهداتش صحه گذارده است. اگر ایران پس از گذشت یک سال از خروج آمریکا از برجام تصمیم گرفت بر اساس بند ۲۶ و ۳۶ برجام پایبندی خود به تعهدات را کاهش بدهد تنها بدلیل در پیش گرفتن اقدامی جبرانی و در واکنش به رفتار غیر قانونی آمریکا بوده است.

 

از این رو تنها در صورتی امکان احیای اصل پایبندی در برابر پایبندی وجود دارد که دولت آمریکا به عنوان عضو نقض کننده اصل پایبندی در برابر پایبندی رفتار خود را نه در مقام حرافی‌های بی پایه بلکه به صورت واقعی و عملی تغییر داده و با لغو یک باره کلیه تحریم‌ها پایبندی خود را به تعهدات برجامی به اثبات برساند.

 

تنها در صورت شکل گیری چنین شرایطی امکان احیای مجدد اصل پایبندی در برابر پایبندی وجود دارد.

 

اگر دولت آمریکا به صورت واقعی به راهبرد پایبندی در برابر پایبندی چنانکه سخنگوی وزارت خارجه این کشور عنوان نموده، اعتقاد دارد باید بدون فوت وقت در این مسیر گام برداشته و با جبران اقدامات غیر قانونی گذشته بستر فعال شدن مجدد اصل پایبندی در برابر پایبندی را فراهم کند.