آموزش غیرحضوری چه افرادی را خوشحال و کدام گروه را ناراضی کرد؟
- ایسنا نوشت: آموزش غیرحضوری برای هرکدام از گروههای درگیر با امر آموزش تجارب و چالشهای مختلفی به همراه داشت. درباره کم و کیف آموزشهای غیرحضوری و دغدغههایی که برای ستاد وزارتخانه، والدین، دانش آموزان، مدیران مدارس و معلمان داشتند با یک کارشناس حوزه آموزش و پرورش به گفتگو نشستیم.
محمد داوری به تجربه یک ساله آموزش غیرحضوری اشاره و در این باره گفت: سال تحصیلی کنونی با تجارب قابل توجهی همراه بود و همه کسانی که درگیر بحث آموزش بودند چه در آموزش رسمی عمومی و چه در آموزش عالی دچار چالشهایی شدند. دولت و در نگاه کلانتر جامعه ما همچنان علیرغم برخورداری از تکنولوژیها و فناوریهای نوین، درگیر سنتها هستند و شرایط کرونایی آموزش و پرورشی را که دارای سیستم متمرکز سنتی، ساختار قدیمی، فرسوده و گسترده است، متحمل سختی بیشتری کرد.
مدیریت ستادی نمره خوبی از آموزش غیرحضوری نمیگیرد
وی افزود: ستاد وزارتخانه، والدین، دانش آموزان، مدیران مدارس و معلمان هرکدام چالشهایی داشتند که به صورت جداگانه به آنها میپردازیم.
این فعال صنفی و کارشناس ارشد مدیریت آموزشی با اشاره به آموزش غیرحضوری و چالشهای آن برای ستاد وزارتخانه گفت: در مواجهه با ضرورت آموزش غیرحضوری سیستم ستادی و مدیریتی که کار پشتیبانی و نظارت را برعهده دارند از وزیر گرفته تا بیش از ۷۰۰ منطقه و ۳۱ اداره کل در کشور همگی از اسفند ۹۸ دچار یک شرایط غیرمنتظره و تقریبا بحرانی شدند که به صورت آزمایش و خطا و روزمره با آن مواجهه داشتند.
داوری افزود: این مواجهه از جنس نظام مدیریتی متمرکز، سنتی، بسیار حجیم و متکی به دستور از بالا بود و از ابتدای تعطیلی مدارس شاهد ارسال بخشنامههای مختلف و گاهی متضاد از سوی ستاد بودیم تا اینکه در ماههای ابتدایی سال ۹۹، شبکه شاد با اولین و ابتداییترین امکانات راه اندازی شد. هرچند سال تحصیلی قبل به پشتوانه پنج تا شش ماهی که مدارس در سال ۹۸ باز بودند، جمع شد و به پایان رسید، اما عملا راهکارها و دستورالعملهای وزارتخانه چندان کارگشا نبود و مدارس به ابتکار عمل معلمان متکی بودند.
این کارشناس آموزش و پرورش با بیان اینکه انتظار میرفت آموزش و پرورش تابستان را فرصت مغتنمی بداند و خودش را آماده کند، اما در شهریور مشخص بود که چندان آمادگی کسب نکرده است گفت: یک اقدام شان این بود که سال تحصیلی را دوهفته زودتر و از ۱۵ شهریور شروع کنند و تصورشان این بود که میتوانند آموزش را حضوری و یا نیمه حضوری ارائه کنند، اما این اتفاق نیفتاد و خانوادهها به سرعت واکنش نشان دادند و در نهایت همان کلاسهای نیمه حضوری هم کاملا تعطیل شدند. متولیان مدارس و خانوادهها از این تصمیم استقبال نکردند و در نتیجه آموزشها به سمت استفاده از شبکه شاد رفت.
وی ادامه داد: با وجود توصیههای بخشنامهای، نظارتها برای استفاده از دیگر پیام رسانها ضعیف بود و ناکارآمدی شبکه شاد ادامه داشت تا اینکه نسخههای جدید آن به تدریج رونمایی شد. مشکلات دانشآموزان به ویژه در مناطق حاشیهای مبنی بر عدم برخورداری از تجهیزات هوشمند نیز همچنان به قوت خود باقی است.
داوری با اشاره به اینکه هرچند شاد بسیار ارتقاء پیدا کرده، اما همچنان درصد بسیاری شاد را ناکارآمد میدانند و عدهای از دانش آموزان هم به آن دسترسی ندارند اظهار کرد: یک کارکرد خوب شبکه شاد برگزاری جلسات ستادی و مدیریتی بود و خلاء برگزاری حضوری جلسات را پر کرد، اما در مجموع وزارت آموزش و پرورش در بعد مدیریتی، پشتیبانی و نظارتی در آموزش غیرحضوری نمره خیلی خوبی نمیگیرد.
مدارس خاص، موفق در آزمون آموزش غیرحضوری
وی در ادامه به لایه بعدی یعنی مدیریت مدارس اشاره و عنوان کرد: مدیریت مدرسه امر مهمی است و اگر نظام آموزشی خوبی نداریم، اما مدارس خوبی پیدا میشوند که بر توانمندی مدیر، کادر اجرایی و معلمان خود متکی هستند. در تجربه آموزش غیرحضوری مدارس دارای مدیران توانمند، خوش فکر و جسور و کادر اجرایی همراه از اسفند ۹۸ حضور بسیار خوبی در فضای مجازی داشتند و از حداقلها به خوبی استفاده کردند. آنها از شبکههای اجتماعی و سامانههای آموزشی به درستی بهره بردند. در نتیجه مدیران و کادر مدارس کارآمد موفقترین و مثبتترین بخش تجربه آموزش غیرحضوری هستند که درصد بسیار کمی را تشکیل میدهند.
این فعال صنفی و کارشناس ارشد مدیریت آموزشی افزود: برخی از مدارس غیردولتی و مدارس خاص مانند مدارس نمونه دولتی، سمپاد و مدارس دولتی برند از این جمله هستند. این تجربه به ما نشان میدهد رویکرد مدرسه محوری بسیار مهم است که آموزش غیرحضوری هم آن را ثابت کرد و نشان داد که برخورداری از پرسنل توانمند میتواند مدرسه کارآمدی بسازد.
معلمانی که خودشان را با آموزش مجازی وفق دادند
وی به تبیین چالشهای معلمان پرداخت و اظهار کرد: معلمان ما به سیستم سنتی عادت کرده بودند. بخش بزرگی از آنها به سیستم کلاس محور، سخنرانی محور و تخته محور عادت کرده بودند و کمتر از تکنولوژیها استفاده میکردند و به همین خاطر در معرض چالش جدی قرار گرفتند. در ابتدا مقاومتهایی وجود داشت و تعدادی این توانمندی را نداشتند که مقابل دوربین بیایند و خودشان را در معرض ارزیابی خانوادهها و کل جامعه میدیدند. از آن سو کلیپهایی که از گاف معلمان در شبکههای اجتماعی پخش میشد بر این موضوع دامن زدند.
داوری ادامه داد: رفته رفته معلمان ناچار شدند خودشان را با شرایط وفق دهند که به سرعت صورت گرفت و هرچه جلوتر میرفتیم تعداد معلمان مبتکر بیشتر میشد. آنها متوجه شدند که باید خودشان را با الزامات حرفه معلمی در شرایط جدید به ویژه آموزش غیرحضوری سازگار کنند. شمار زیادی توانستند خودشان را ارتقاء دهند، اما باز هم میتوان گفت که ۲۰ تا ۳۰ درصد دچار ضعف و ناتوانی هستند که به همان حداقلها اکتفا میکنند و ضعیف هستند. ۲۰تا ۳۰ درصد بسیار خوب عمل میکنند و حدود ۴۰ درصد هم ما بین این دوطیف قرار دارند که به نسبت بخشهای دیگر معلمانها آزمون خوبی پس دادند، اما همچنان نیازمند آموزش و یادگیری شیوههای معلمی و الزامات حرفه معلمی در آموزش غیرحضوری هستند و باید سواد دیجیتالی آنها افزایش یابد.
دانش آموزان، خوشحالترین و راضیترین گروه از تعطیلی مدارس
این فعال صنفی و کارشناس ارشد مدیریت آموزشی چالشهای پیش روی گروه دانش آموزان را هم برشمرد و گفت: از گذشته هم میزان رضایت دانش آموزان از نظام آموزشی و مدارس چندان بالا نبوده است و بسیاری از آنها همیشه با خوردن زنگ آخر با شادی از کلاسها خارح میشدند؛ بنابراین به نظر میرسد خوشحالترین و راضیترین گروه از تعطیلی مدارس و غیرحضوری شدن آموزش، دانش آموزان بودند که از شر مدارس پادگانی، سخت گیر، فرسوده، معلمهای دارای مشکلات فراوان، مدیران فرمانده و دیوارهای بلند مدرسه رهایی پیدا کردند. گاهی شنیده میشود برخی دانش آموزان میگویند دلشان برای مدرسه تنگ شده که احتمالا درصد بالایی ندارد و خودش یک هشدار است که نظام آموزشی ما باید این هشدار را ببیند و مورد توجه قرار دهد.
وی افزود: البته باید ابعاد دیگر را هم مدنظر قرار داد. دانش آموزان در خانه دچار مشکلاتی هستند و اگر این وجه آموزش غیرحضوری هشدار برانگیز است یک وجه هشداری دیگر هم برای والدین دارد که مراقبت کنند با طولانی شدن آموزش غیرحضوری، اعضای خانواده دچار تنش نشوند که نیازمند دریافت مشاورههای تربیتی است.
داوری با بیان اینکه به طور کلی دانش آموزان به چندطیف تقسیم میشوند گفت: گروهی از دانش آموزان به علت مسائل اقتصادی و نظایر آن به دنبال کسب و کار رفتهاند و گوشی موبایل ندارند یا اگر دارند توانایی استفاده از آن را ندارند. بخش غم انگیز آموزش مجازی همین است و عدالت آموزشی را به شدت مورد تهدید قرار داده است.
این کارشناس حوزه آموزش و پرورش افزود: گروهی دیگر خودشان علاقهمند هستند و برای موفقیت هدفگذاری داشتند و خود خانوادهها هم پیگیر هستند. گروه سوم که بین این دو طیف قرار میگیرند آموزش غیرحضوری هم برایشان خوشایند بوده و هم تبعاتی داشته است. چون در آموزش حضوری بررسی میزان پیشرفت بچهها رصد میشد. ارتباط با معلم و امکان ارزیابی از عملکرد آنها وجود داشت که خودش درصد تنبلی و کم توجهی به درس را کم میکرد، اما در آموزش غیرحضوری این امکان هست که بچهها به بهانه اینترنت و یا دلایل دیگر درس نخوانند. از این زاویه دانشآموزان راضی از فضای آموزش غیرحضوری در اکثریت نیستند.
وی با بیان اینکه هر چند به طور کلی وجه مثبت قضیه این بود که دانش آموزان دارای امکانات و خانوادههای پیگیر و توانمند از ظرفیت آموزش مجازی به خوبی استفاده کردند و فیلمهای تدریس معلمان مختلف را مشاهده کردند گفت: این وجه مثبت با مدیریت مدرسه و خانواده قابل سرایت به بقیه دانش آموزان نیز هست. هرجا مدیران و معلمان فعال بودند و والدین هم مشارکت داشتند فرصت استفاده دانش آموزان به خوبی فراهم شد و بچهها خلاء آموزش حضوری را جبران کردند.
والدین، ناراضیترین طیف از آموزش غیرحضوری
نفس اولیاء از تعطیلات طولانی مدت به تنگ آمده است
وی آخرین گروه درگیر با آموزش غیرحضوری را والدین دانست و گفت: والدین در جریان آموزش غیرحضوری با شرایط غیرمنتظره و بسیار متفاوتی مواجه شدند و مدیریت فرزندانشان که کار بسیار سختی است بردوش آنها گذاشته شد. بخش قابل توجهی از والدین در این امر ضعیف هستند، زیرا مهارتهای فرزندپروری و مدیریت فرزندانشان را نیاموختهاند. این چالش خودش را به شدت نشان داد و باعث اختلافات بین والدین با یکدیگر و والدین و فرزندان شد.
این کارشناس حوزه آموزش و پرورش ادامه داد: آنها ناچار بودند بچهها را در ساعتهای خاصی از خواب بیدار کنند و پای سیستم بنشانند و نظارت کنند که در کلاس حاضر باشند، مشارکت کنند و تکالیف را انجام دهند. اگر قبلا مدرسه خانه دوم بود حالا خانه مدرسه اول شده است. در فضاهای اجتماعی کلیپهایی از این برخوردها در منازل را شاهد بودیم که شاید بتوان گفت والدین، ناراضیترین طیف از آموزش غیرحضوری بودند.
داوری با اشاره به نگرانی والدین از کیفیت آموزش فرزندانشان گفت: در راستای مدیریت فضای خانه آموزشهایی به والدین ارائه شده، اما کافی نبوده است. جهش خانوادهها برای توانمندشدن در این حوزه بر خلاف جهش معلمها بسیار اندک بود. نفس آنها از این تعطیلات طولانی مدت به تنگ آمده است و همچنان آرزومند بازگشایی مدارس هستند تا نفس راحتی بکشند.
