«همسایه درمانی» روشی نوین به جای نسخه پزشکی!

_ روزنامه ایران نوشت: نظام سلامت با روز‌های شلوغی برای درمان و کنترل بیماران کرونا مواجه است و هر‌چند هفته یک بار هم خبر‌هایی از افزایش تعداد مراجعات سرپایی به مراکز درمانی منتشر می‌شود. این شرایط باعث شده تا داروخانه‌ها با تعداد زیادی از مراجعان بدون نسخه پزشک روبه‌رو شوند. گزارش‌های میدانی ما نشان می‌دهد پس از همه‌گیری کرونا «همسایه درمانی» از طریق نسخه‌های خانگی واتساپی راه جدید را برای خودش پیدا کرده است. مردم به جای مراجعه به پزشک یا سطح یک خدمات درمانی «همسایه درمانی» می‌کنند.

 

آن‌ها برای هم نسخه‌های متعدد پزشکی می‌پیچند تا از این طریق بتوانند بدون نیاز به پرداخت هزینه ویزیت و مراجعه به مطب خوددرمانی کنند. دسترسی به اطلاعات پزشکی و دارو‌های مصرفی برای درمان و رفع علائم بیماری کووید ۱۹ راه را برای «همسایه درمانگرها» هموارتر کرده و بر شیوع خودتجویزی در میانه اپیدمی دامن زده است. این مسأله آنچنان نگران‌کننده شده است که چندی پیش معاون اول وزارت بهداشت نسبت به افزایش ۳۰ درصدی مراجعه مردم بدون داشتن نسخه به داروخانه‌ها هشدار داد. مطابق آمار‌های سازمان غذا و دارو هر ایرانی به‌طور متوسط ۵۰۰ عدد دارو در سال مصرف می‌کند که حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد آن خودسرانه و نابجاست.

 

اظهارات داروخانه داران حاکی از آن است که در طول چند ماه گذشته که ترس از مراجعه به مطب‌ها زیاد شده، خیلی از بیماران بدون نسخه یا درنهایت با ارائه پوکه داروهایشان، از آن‌ها تقاضای دارو می‌کنند یا اینکه اسم تجاری دارو را روی گوشی موبایل نشان می‌دهند که اغلب از طریق فرد غیرمتخصص برای درمان بیماری‌شان تجویز شده است.

 

دکتر محمودی مسئول فنی داروخانه‌ای در میدان انقلاب تهران می‌گوید: برخی از مراجعه‌کنندگان بر حسب تجربه دیگران برای درمان کرونا اقدام می‌کنند. بعد از شیوع کرونا اسم برخی دارو‌ها بر سر زبان‌ها افتاد از جمله ناپروکسن و فاموتیدین یا مصرف برخی مکمل‌ها. روزانه تعداد زیادی مراجعه‌کننده داریم که بدون هیچ مشورتی با پزشک با دارو‌هایی که در اینترنت جست‌و‌جو می‌کنند یا از دوستان و آشنایان‌شان شنیده‌اند درمان بیماری کرونا را شروع می‌کنند که البته مواردی هم از تشدید بیماری و مرگ و میر بر اثر این خودتجویزی‌ها گزارش شده است.

 

او در ادامه می‌افزاید:البته برخی از بیماران بهبود یافته که کووید ۱۹ را تجربه کرده‌اند فکر می‌کنند می‌توانند تشخیص و تجویز کرونا را براحتی انجام دهند. در حالی که اغلب بیمارانی که با حال بد به بیمارستان می‌رسند همین افرادی هستند که پیش از مراجعه به پزشک به نسخه‌های در و همسایه‌های‌شان اعتماد می‌کنند. ما به این‌ها می‌گوییم «فامیل درمانی».

 

به‌گفته این داروساز؛ واکنش التهابی بدن به ویروس کرونا در افراد مختلف شدت و ضعف دارد و با توجه به‌شرایط عمومی بیمار درمان مشابهی ندارد، پزشکان عمومی برای درمان کرونا پروتکل‌های درمانی خاصی دارند و با توجه به سوابق بیمار و شرایط وی نوع و اندازه مصرف دارو را مشخص می‌کنند که این نکات در خودتجویزی‌ها مدنظر قرار نمی‌گیرند.

 

مراجعه به چند داروخانه در سطح شهر تهران و گفتگو با نسخه‌پیچ‌ها و کارشناسان فنی دارو گویای آن است که در یک سال گذشته مصرف خودسرانه دارو در اپیدمی کرونا افزایش قابل توجهی داشته است. بیشترین مراجعه هم مربوط به سالمندان، جوانان و نوزادان است که برای تهیه دارو‌های مسکن، تب‌بر، ضد سرفه، آنتی بیوتیک، مکمل‌ها، اعصاب و روان و بیماری‌های زمینه‌ای فشار خون و قلبی و عروقی و دارو‌های هورمونی است.

 

خانم شهسواری یکی از افرادی است که پشت باجه تحویل دارو صفحه گوشی موبایلش را به نسخه‌پیچ نشان می‌دهد و از او می‌خواهد دارو‌هایی که در واتساپش نوشته شده تهیه کند. کمی بعد یک نایلون قرص آزیترومایسین و ناپروکسن و شربت ضد سرفه تحویل خانم شهسواری داده می‌شود. از او می‌پرسم علائم کرونا دارید؟ چرا به پزشک مراجعه نمی‌کنید؟ می‌گوید: «پسرم دو روزاست که سرفه می‌کند و دیشب هم کمی تب داشت. همکارش چند وقت پیش کرونا گرفته بود و این دارو‌ها را برای من فرستاد و گفت هر دکتری بروید همین‌ها را تجویز می‌کند. چون کرونا داروی خاصی نداره همین‌ها را بخورد خوب می‌شود.»

 

خوددرمانی در بین سالمندان هم زیاد شده است بیشتر آن‌ها نسخه‌های قدیمی را می‌آورند و می‌گویند: دکتر هم برویم همین دارو را تجویز می‌کند چرا که دارو‌های فشار خون و قلب که تغییر نمی‌کند لذا دکتر هم دوباره همین‌ها را می‌نویسد. برای چه به مطب برویم و بعدش هم کرونا بگیریم. اینجوری هم هزینه اضافی ویزیت را نمی‌دهیم هم جان‌مان را به خطر نمی‌اندازیم.

 

دکتر جمشید طاهری مسئول داروخانه‌ای در حوالی خیابان انقلاب با تأیید اینکه تقاضا برای تهیه برخی دارو‌های بدون نسخه در چند ماه گذشته افزایش چشمگیری داشته است، می‌گوید: دقیقاً بعد از شیوع کرونا توزیع برخی دارو‌ها مثل تلفست یا اسپری بینی، آزیترومایسین و شیاف دیکلوفناک و برخی دارو‌های مربوط به خواب زیاد شد. مردم فارغ از عوارض دارو‌های آنتی بیوتیک و اعصاب و روان در کانال‌های تلگرامی و اینستاگرامی سرگردانند و دارو‌های شایع درمان نگهدارنده علائم کووید ۱۹ را بدون بررسی پزشک مثل نقل و نبات مصرف می‌کنند و به خوددرمانی دل خوش می‌کنند. در حالی که ویروس کرونا به‌دلیل مخفی شدن علائم بیماری فرد، ناگهان با درگیری ۸۰ درصد ریه و مشکل جدی شروع می‌شود.

 

سودابه شاه کرمی مسئول فنی داروخانه‌ای در حوالی بیمارستان امام خمینی مراجعه‌کننده‌های بدون نسخه را به دو دسته تقسیم می‌کند: «دسته اول افرادی هستند که قبل از کرونا مشتری ثابت داروخانه‌ها بوده‌اند. این مراجعه‌کنندگان بیشتر به‌دنبال دارو‌های اعصاب و روان از جمله فلوکستین، فلووکسامین، زولپیدم، آلپرازولام و کلونازپام هستند یا اینکه دارو‌های دیابت از جمله انسولین مصرف می‌کنند. فروش این دارو‌ها اگرچه ممنوع است، اما داروساز پس از مشاوره کوتاه و در صورت صلاحدید در اختیار‌شان قرار می‌دهد. علاوه بر این‌ها مصرف بی‌رویه دارو‌های هورمونی تستسترون نیز بین جوانان زیاد شده است. دسته دوم نیز افرادی هستند که قبلاً مراجعه به پزشک داشته‌اند و نسخه‌های یک سال گذشته را همراهشان می‌آورند. این گروه افراد معمولاً سالمند‌ند و بیماری‌های زمینه‌ای دارند و پوکه یا جعبه خالی دارو را می‌آورند و درخواست دارو می‌کنند.

 

دکتر شاه کرمی در ادامه می‌افزاید: قدیم‌ها اسم دارو را روی کاغذ می‌نوشتند الان اطرافیان بیمار اسم دارو را پیامک می‌کنند و هر فردی از فامیل کرونا گرفت پیامک را به همه ارسال می‌کند. این مسأله در ایام کرونا به‌وفور دیده می‌شود. افرادی که علائم شبه کرونا دارند نسخه‌هایی را در گوشی تلفن همراهشان می‌آورند که اغلب توسط افراد غیرپزشک تجویز شده‌اند ما به این‌ها می‌گوییم: «همسایه درمانی». جالب اینکه، چون اسامی برخی دارو‌ها در یک سال گذشته شناخته شد، این افراد به دروغ می‌گویند پزشک دارو‌ها را تجویز کرده است. این‌ها بلافاصله بعد از تب شروع به مصرف آنتی بیوتیک می‌کنند یکی از معضلات آینده خوردن آزیترومایسین است. این دارو‌ها در بسیاری موارد جان آدم‌ها را نجات می‌دهد اگر مقاومت آنتی بیوتیک شکل بگیرد و دارو جواب ندهد باید سراغ دارو‌های قوی‌تر برویم که عوارض جبران‌ناپذیری دارند.

 

دکتر هاله هاشمی‌زاده که در بیمارستان بهمن داروخانه دارد از افزایش میزان مراجعه مردم نسبت به قبل از کرونا به داروخانه‌ها خبرمی‌دهد و می‌گوید: در یک سال گذشته درخواست ویتامین‌ها و دارو‌های خواب‌آور مانند لورازپام و ضد افسردگی از جمله فلوکستین و سیتالوپرام بدون نسخه پزشک افزایش داشته است، اما نگرانی اصلی درباره مصرف آنتی بیوتیک‌هایی از جمله سفکسیم، آزیترومایسین و مترونیدازول است. مردم ترس عجیبی دارند و علائم کرونا هر روز تغییر می‌کند؛ بنابراین با هر درد یا نشانه کوچکی اقدام به خوددرمانی می‌کنند.