آغاز کاوش در محوطه باستانی «کنارصندل» جیرفت پس از ۱۳ سال وقفه

_ روزنامه جام جم نوشت: با گذشت حدود دو دهه از کشف حوزه‌باستانی هلیل‌رود و محوطه تاریخی شهر قدیم جیرفت در جنوب استان‌کرمان و پایان فصل‌های کاوش باستان‌شناسی متعدد که نتیجه آن‌ها از قدیمی‌ترین استقرار‌های دائمی انسان در این منطقه خبر می‌دهد، اکنون این محوطه‌باستان‌شناسی بزرگ برای ادامه بررسی‌های باستان‌شناسی و حفاظت از آثار و بنا‌های تاریخی کشف‌شده نیازمند تخصیص اعتبارکافی است. تمدن‌باستانی جیرفت از تمدن‌های مهم جنوب‌شرق ایران است. این منطقه منابع عظیم و شگفت‌آوری از آثار باستانی متنوع را در خود جای داده‌است.

 

کشف اخیر این تمدن در اوایل دهه ۸۰ شمسی، بسیاری از معادلات باستان‌شناسان را دچار تحول کرد و مسیر تاریخ تمدن‌کهن‌شرق را تغییر داد. تمدن جیرفت، تمدن عصر اولیه برنز در استان کرمان است که قدمت آن مطابق با کمترین آمار، به حدود ۴۳۰۰سال پیش باز می‌گردد. تحقیق در این تمدن، طرحی نسبتا جدید و یک پروژه باستان‌شناسی چندملیتی است که تمدنی از پیش ناشناخته را در مجموعه‌ای از مکان‌های تازه کشف‌شده در استان‌های سیستان‌وبلوچستان و کرمان، به‌ویژه تپه کنارصَندَل نزدیک جیرفت در ناحیه هلیل‌رود، آشکار می‌سازد.

 

در دو دهه اخیر که این تمدن عظیم کشف شده‌است مطالعات باستان‌شناسی متعددی در محوطه تاریخی شهر قدیم جیرفت و تمدن هلیل‌رود از سوی باستان‌شناسان خارجی و داخلی مطرحی همچون دکتر یوسف مجیدزاده صورت گرفته‌است. گفتنی است در حال حاضر یک تیم باستان‌شناسی به سرپرستی دکتر نصیر اسکندری در حال تعیین عرصه و حریم محوطه‌های باستانی کنار صندل جیرفت هستند. آخرین خبر‌ها پیش از انتشار این گزارش حاکی از این است که این روز‌ها دوباره و بعد از وقفه ۱۳ ساله، کاوش در کنارصندل آغاز شده که قرار است دو ماه ادامه داشته‌باشد. به گزارش ایسنا، این از اولین اقدامات برای ثبت‌جهانی کنارصندل به شمار می‌رود.

 

در چندسال اخیر با تلاش‌های نادر علیدادی‌سلیمانی، کارشناس‌ارشد باستان‌شناسی سازمان‌میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان‌کرمان، مطالعات مختلفی روی بخش‌های گوناگون حوزه‌باستانی هلیل‌رود صورت گرفته‌است.

 

وی درباره آخرین کاوش‌هایی که در این محوطه‌تاریخی انجام شده‌است می‌گوید: شش فصل کاوش پیاپی در محوطه‌باستان‌شناسی کنارصندل جیرفت به‌سرپرستی دکتر مجیدزاده طی سال‌های ۸۱ تا ۸۶ صورت گرفت که نتایج بسیارخوبی دربرداشت و اخیرا نتایج این کاوش‌ها از سوی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری منتشر شده‌است.

 

علیدادی‌سلیمانی با اشاره به این‌که یک‌فصل کاوش مشترک نیز در محوطه‌باستانی محطوط‌آباد به سرپرستی وی و ویداله، باستان‌شناس ایتالیایی صورت گرفته‌است، می‌افزاید: انجام چهارفصل کاوش باستان‌شناسی توسط دکتر حمیده چوبک در محوطه‌اسلامی شهرقدیم جیرفت، سه‌فصل کاوش باستان‌شناسی دوره نوسنگی توسط اینجانب در محوطه‌باستان‌شناسی گاوکش اسفندقه جیرفت، یک‌فصل کاوش در محوطه ورامین جیرفت، توسط دکتر اسکندری از دانشگاه جیرفت و همچنین یک‌فصل کاوش (دایر نگاری) در تپه تم‌گاوان جیرفت که در واقع آخرین کاوش ما در حوزه جنوب‌شرق است، از جمله اقدامات صورت‌گرفته در این محوطه‌بزرگ تاریخی است.

 

وی می‌افزاید: پیش از آن نیز کاوش‌هایی توسط بنده در محوطه‌هایی مثل قلعه منوجان در سال ۹۷ یا کاوش‌های محوطه‌باستان‌شناسی رمشک صورت گرفته‌بود.

 

این باستان‌شناس ادامه می‌دهد: از آخرین مطالعات صورت‌گرفته باستان‌شناسی در حوزه جنوب استان کرمان می‌توان به پنج‌فصل بررسی مشترک باستان‌شناسی ایران و آلمان به سرپرستی بنده و فلزنر، سرپرست هیات آلمانی اشاره کرد.

 

وی می‌افزاید: این بررسی‌ها یک کار مشترک در جنوب استان کرمان شامل شهرستان‌های جیرفت، عنبرآباد، فاریاب و بخشی از شهرستان کهنوج بود. مرحله‌پنجم این پروژه فروردین امسال به‌پایان رسید که خوشبختانه کار بسیار ارزنده‌ای در حوزه باستان‌شناسی جنوب‌شرق ایران بود و امیدواریم مرحله‌دوم این پروژه نیز با برچیده‌شدن ویروس کرونا در شهرستان‌های جنوبی ادامه یابد.

 

این کارشناس‌ارشد باستان‌شناسی می‌گوید: امسال همچنین کاوش‌های لایه‌نگاری محوطه تم گاوان جیرفت که آخرین پژوهش‌های باستان‌شناسی جنوب کرمان به‌شمار می‌رود و دو دوره هزاره‌چهارم پیش از میلاد و دوره تاریخی منطقه را دربر می‌گیرد، منابع ارزنده‌ای را به جامعه باستان‌شناسی ارائه می‌کند.

 

علیدادی‌سلیمانی تأکید می‌کند: خوشبختانه باید بگویم در سه‌فصل کاوش باستان‌شناسی که در محوطه گاوکشی اسفندقه صورت گرفت، مشخص شد این محوطه‌باستانی قدیمی‌ترین استقرار‌های دائم انسانی در جنوب‌شرق ایران بوده‌است و دربردارنده مجموعه معماری بسیار زیبا و کم‌نظیری است که می‌توان با قطعیت گفت این استقرار‌ها مربوط به هزاره‌هشتم پیش از میلاد و نزدیک به ۱۰هزار سال قبل بوده که تا هزاره‌هفتم پس از میلاد تداوم داشته‌است.

 

همچنین با مطالعاتی که در محوطه ورامین شهرستان جیرفت صورت‌گرفته و با بررسی‌های مشترک یادشده به یک جدول زمانی دست پیدا کرده‌ایم که می‌توانیم بگوییم این جدول، دوره‌های استقرار‌های انسانی در جنوب‌شرق ایران را ترسیم می‌کند. هر چند هنوز نیازمند بررسی و پژوهش باستان‌شناسی هستیم، اما نسبت به چند سال قبل خوشبختانه بخش‌های خالی این جدول زمانی را پر کرده‌ایم.

 

وی در ادامه می‌افزاید: آنچه اهمیت دارد این است که پروژه‌های باستان‌شناسی که تعریف می‌شود حتما باید برای مطالعه دوره‌های خلأ باشد و باید ببینیم این دوره‌های ناشناخته مانده کدام است و مطالعات خود را روی آن‌ها متمرکز کنیم.

 

علیدادی سلیمانی امیدوار است این اتفاق صورت بگیرد تا بتوانند جدول کرونولوژی باستان‌شناسی جنوب‌شرق کشور را کامل کنند.

 

لزوم حفاظت مناسب از آثار و بنا‌های تاریخی که در کاوش‌های باستان‌شناسی از دل خاک این محوطه‌تاریخی بیرون آورده‌شده در برابر عوامل‌طبیعی و انسانی، همیشه از دغدغه‌های جدی باستان‌شناسان و دوستداران میراث‌فرهنگی است. موضوعی که نیازمند تخصیص اعتبار جداگانه و کافی از سوی سازمان‌میراث فرهنگی است.

 

سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی جیرفت با اشاره به این‌که پس از کاوش‌هایی که صورت می‌گیرد باید اعتباری برای حفاظت آثار معماری که طی کاوش‌ها نمایان می‌شود، اختصاص یابد می‌گوید: خوشبختانه طی سال‌هایی که من در پایگاه باستان‌شناسی جیرفت بودم با اعتباراتی که وجود داشت این اقدامات صورت گرفت و محوطه‌شهرقدیم جیرفت و کنارصندل حفاظت شد. اما همچنان از کمبود اعتبار رنج می‌بریم که امیدوارم با تخصیص‌اعتبار به‌وضعیت حفاظت از آن به بخشی از آثار معماری که بر اثر عوامل‌طبیعی آسیب دیده‌اند، رسیدگی شود.

 

این باستان‌شناس به مطالعات در دیگر شهرهای‌تاریخی کرمان اشاره‌می‌کند و می‌افزاید: امسال پنج‌فصل بررسی باستان‌شناسی در شهرستان‌های انار، قلعه‌گنج، کوهبنان، فهرج و راور انجام‌شده و منتظر تخصیص‌اعتبار برای آغاز دوره جدید پژوهش‌های باستان‌شناسی جنوب کرمان در سال آینده هستیم.