حضور پررنگ دانش آموزان در فضای مجازی

_ روزنامه ایران نوشت: «پسرم علاقه بسیاری به فضای مجازی دارد. هرکاری هم کردم نتوانستم از این فضا دورش کنم. البته بودن در این فضا بد نیست حالا هم که درس و مشقش را مجازی پیگیری می‌کند. اما از اینکه همیشه سرش در گوشی است اذیت می‌شوم. سر میز غذا، گوشی دستش است، وقتی بیدار می‌شود با گوشی از اتاقش بیرون می‌آید. موقع مهمانی گوشی به‌دست است. حتی وقت خواب در تختخوابش هم درگیر فضای مجازی است. واقعاً نمی‌دانم چه کنم؟ البته که سعی کردم با کلاس‌های مختلف وقتش را پر کنم، اما هنوز آنچنان موفق نشدم.»

 

این بخشی از صحبت‌های یکی از والدینی است که پسر دبیرستانی‌اش روز و شب آنلاین است و سرگرمی اش هم چرخیدن در فضای مجازی شده. البته این وضعیت، نقطه مشترک خیلی از خانواده‌هاست که این روز‌ها فرزندان شان به‌خاطر کرونا، دوری از مدرسه و محدودیت‌های توصیه شده، بخش قابل توجهی از اوقات‌شان را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند. خانواده‌ها می‌گویند حالا حضور در فضای مجازی جزوی از زندگی دانش‌آموزان شده و همین موضوع چالش‌هایی برای آن‌ها به‌وجود آورده است. اما واقعاً دانش‌آموزان دنبال چه موضوعاتی در فضای مجازی هستند؟ آن‌ها چند ساعت وقت خود را در این فضا می‌گذرانند؟ کدام شبکه اجتماعی محبوب دانش‌آموزان است و چرا از آن شبکه استفاده می‌کنند؟ این سؤالاتی است که چند دانش‌آموز به آن پاسخ می‌دهند.

 

برخی‌ها می‌گویند که واتس‌اپ شبکه اجتماعی مورد علاقه‌شان است و برخی‌های دیگری هم به جذابیت‌های اینستاگرام اشاره می‌کنند.

 

رامتین دانش‌آموز کلاس یازدهم رشته ریاضی است. پدر و مادرش قبل از کرونا برایش گوشی خریده‌اند و او دو سالی است که سیم‌کارت و گوشی مخصوص خود را دارد، از همان روز‌هایی هم که گوشی خرید وارد واتس‌اپ شد. این شبکه محبوب‌ترین شبکه برای رامتین است.

 

خودش می‌گوید: «همه چیز در این فضا موجود است از ویدیو، گیف، تکس، ویس، تصویر و خیلی چیز‌های مختلف دیگر. هر رده سنی هم می‌تواند در واتس‌اپ فعالیت کند، من خودم در گروه‌های مختلف عضو هستم از فوتبال گرفته تا گروه دوستان و فامیل تا اطلاعات عمومی. کلاً موضوعات جذاب و باحال را پیگیری می‌کنم. اینکه چرا به واتس‌اپ علاقه‌مندم شاید به این دلیل باشد که وقتی وارد این فضا می‌شوم در آن خوشحالم و البته وقتی خیلی خسته هستم به واتس‌اپ می‌روم و چرخی در این فضا می‌زنم تا خستگیم برطرف شود. پدر و مادرم می‌گویند که این فضا درگیرت می‌کند، اما من برداشتم این است که اصلاً درگیر نمی‌شوم و حتی برای رفع خستگی هم خیلی خوب است. واتس‌اپ در این شرایط کرونا یک راه ارتباطی بین ما و معلمان‌مان و دوستان‌مان است. البته من اینستاگرام ندارم به این علت که پدر و مادرم بر این باورند که برای سن من خوب نیست. اما اجازه دادند در واتس‌اپ عضو شوم. کلاً یک ساعت تا دو ساعت در واتس‌اپ هستم که بیشتر با دوستانم درباره تیم فوتبال حرف می‌زنیم، کلاً کل‌کل با دوستانم را خیلی دوست دارم. البته بودن در واتس‌اپ یعنی بزرگ شدم و خودم را در این فضا می‌توانم ثابت کنم. اینکه با گوشی خودم و اکانت خودم وارد این فضا می‌شوم.»

 

ارسلان ١٦ سال دارد، کلاس دهم رشته ریاضی است او علاقه زیادی به اینستاگرام و بعد از آن واتس‌اپ دارد. در اینستاگرام پیگیر فوتبالیست‌ها است و در واتس‌اپ هم با گروه‌های دوستانش ارتباط برقرارمی‌کند تا از درس و مشق و فوتبال اطلاع پیدا کند: «عاشق فضای مجازی هستم. در زمان‌های مختلف برایم بسیار مفید است. بیشتر هم در اینستاگرام و واتس‌اپ فعال هستم و بعدش تلگرام. این فضا اطلاعات عمومی ما را بالا می‌برد، می‌توانیم چیز‌های باحالی پیدا کنیم و برای دوستان‌مان بفرستیم. کانال فوتبالی زیادی دارم. من کلاً وقتی بیکار باشم وارد فضای مجازی می‌شوم و فکر می‌کنم روزی دو ساعت‌ونیم در این فضا بچرخم. علاقه ندارم که در این فضا دوستی پیدا کنم، دوستان مدرسه‌ام را فالو دارم.»

 

آرمین دانش‌آموز کلاس دهم، اما نظر دیگری دارد، او علت اصلی رفتن در این فضا را خانه نشینی و دوری از مدرسه می‌داند: «من قبل از کرونا کمتر وارد فضای مجازی می‌شدم، اما الان ٢٤ ساعته گوشی دستم است، هم از شاد استفاده می‌کنم هم با اینستا می‌روم. قبل از کرونا تا ساعت ٢ مدرسه بودم و بعدش می‌آمدم خانه تا استراحتی کنم و درس‌ها را بخوانم شب می‌شد و آخر شب گاهی به فضای مجازی می‌رفتم، اما حالا از صبح تا شب به‌خاطر آموزش‌ها هم مجبوریم با گوشی کار کنیم. کلاً فضای مجازی را خیلی دوست دارم و به‌نظرم برخی وقت‌ها چیز‌های خوبی می‌شود از آن یاد گرفت مثلاً یک استعداد خاصی داشته باشید می‌توانید آن استعداد را در فضای مجازی به نمایش بگذارید و به‌همه مردم نشان دهید. خودم در اینستاگرام و واتس‌اپ خیلی فعال هستم. به اینستاگرام برای یاد گرفتن چیز‌های مختلف می‌روم. ویدیو‌های آموزشی می‌بینم، با افراد مختلف صحبت می‌کنم، عکس‌های دوستانم و لایو‌هایی را که می‌گذارند می‌بینم. در واتس‌اپ هم برای پیام دادن به دوستانم و فامیلم. روزانه ٣ ساعت توی اینستاگرام هستم، توی واتس‌اپ هم یک ساعتی هستم.»

 

محمدحسن دانش‌آموز کلاس چهارم ابتدایی است، مادرش می‌گوید به‌خاطر آموزش مجازی مجبور شده برایش سیم‌کارت و تبلت بخرد. با تمام کنترلی که مادر روی پسرش دارد، اما محمدحسن بیشتر وقتش را در واتس‌اپ می‌گذراند: «نباید وارد گروه‌هایی که در سن ما نیستند شویم. مادر این اجازه را نمی‌دهد که وارد هر کانالی شوم گوشی‌ام را چک می‌کند، همیشه هم از من خواسته تا فقط درس‌هایم را بخوانم و با دوستانم آنلاین بازی کنم. اما من خیلی وقت‌ها با دوستانم هم ویدیو کال می‌کنم. اینستا هنوز ندارم، چون مامانم گفته اینستاگرام حواسم را پرت می‌کند.»

 

دختران هم مثل پسر‌ها علاقه‌مند اینستاگرام هستند، اما آن‌ها یک تفاوت جدی با پسر‌ها دارند و آنکه دختران بیشتر علاقه‌مند صفحات آموزشی و روان شناسی هستند، در کنار این آن‌ها عکس و تصویری را به اشتراک می‌گذارند که درباره زندگی شخصی‌شان است و البته دنبال کننده عکس‌های دوستانشان و صفحات خرید آنلاین هم هستند.

 

فرگل دانش‌آموز کلاس یازدهم رشته علوم تجربی است، او در این باره می‌گوید: «کلاً از زمانی که کرونا آمد خیلی چیز‌ها را آنلاین خریدم و به‌همین خاطر به فضای مجازی علاقه‌مندم هستم، در کنار این خیلی کلیپ‌های طنز و خنده در این فضا هست که می‌بینم و می‌خندم و همین کلیپ‌ها را برای دوستانم می‌فرستم و آن‌ها هم می‌بینند و می‌خندند. در طول روز اگر حوصله‌ام سر برود وارد فضای مجازی می‌شوم.»

 

سارا ١٥ ساله هم از ویژگی‌های اینستاگرام می‌گوید، اینکه کلی صفحه آموزشی دارد و هر روز نکات جدیدی در این صفحات یاد می‌گیرد: «به اینستاگرام و یوتیوپ علاقه‌مندم، در این فضا‌ها کلی مسائل مختلف یاد گرفتم. در اینستا صفحه‌های آموزشی و روان شناسی دارم و کلی صفحاتی است که برای اطلاعات عمومی‌ام مفید است. می‌توانم داخل این فضا کلی کلیپ‌های آموزشی ببینم و علاوه بر این در دورانی که نمی‌توانم خیلی از خانه بیرون بروم می‌شود از طریق فضای مجازی مهارت‌های جدید را یاد بگیرم یا اینکه مهارتی را که داشتم افزایش دهم، اینکه دوست هم ندارم با کسی که تا حالا ندیدم در فضای مجازی دوست شوم. ما در شبکه شاد درس می‌خوانیم و در فضای مجازی اطلاعات به‌دست می‌آوریم، البته در شاد هم صفحاتی است که فیلم‌های باحال می‌گذارد، اما جذابیتش خیلی زیاد نیست.»

 

آخرین پژوهش وزارت آموزش و پرورش درباره زمان استاندارد حضور کودکان و نوجوانان در فضای مجازی در آذر ماه سال ۹۶ بوده است.

 

او می‌گوید میانگین زمانی که دانش‌آموزان پای اینترنت، تلگرام و امثالهم صرف می‌کنند بیش از دو ساعت در روز است. البته آن‌طور که معاون پرورشی و فرهنگی وزیر آموزش و پرورش می‌گوید: «این آمار چند سالی است که به روز نشده و پژوهش جدی درباره حضور دانش‌آموزان در فضای مجازی انجام نگرفته است».

 

علیرضا کاظمی در این باره می‌افزاید «واقعیت این است که آمار تازه‌ای در این حوزه وجود ندارد و هم اکنون هم نمی‌توانیم بگوییم دانش‌آموزان چند ساعت در فضای مجازی هستند، چرا که این روز‌ها آموزش مجازی انجام می‌شود و دانش‌آموزان چند ساعت از وقت‌شان را در شاد می‌گذرانند.»

 

او می‌گوید: «اینستاگرام شبکه محبوب در کل کشور است و خب طبیعی است که دانش‌آموزان هم به این شبکه علاقه‌مند باشند. البته ما هم برنامه‌های مختلفی برای دانش‌آموزان در شبکه شاد داریم. به‌لحاظ پرورشی سعی کردیم در این دوران که دانش‌آموزان دور از مدرسه هستند با برنامه‌های مختلف آن‌ها را توانمند کنیم، مهارت‌های زندگی را آموزش دهیم و البته معلمان در بحث پرورشی هم در شاد به ما کمک می‌کنند.»

 

علی رمضانی مدیرکل فرهنگی، هنری، اردو‌ها و فضا‌های پرورشی وزارت آموزش و پرورش هم درباره برنامه‌های شبکه شاد برای اوقات فراغت دانش‌آموزان می‌گوید: «فعالیت‌های متنوعی را در شاد برای بچه‌ها در نظر گرفته‌ایم، از بازی‌های رایانه‌ای گرفته تا سرود و نمایش و شعر و داستان. دانش‌آموزان بر اساس علاقه‌ای که دارند، می‌توانند اوقات فراغت خود را در شاد سپری کنند، اما واقعیت این است فضای آموزش مجازی است و حضوری نیست و بچه‌ها هم با گوشی پای آموزش مجازی می‌نشینند.»