بخشی از راه حل‌های محققان در سینه مدیران اجرایی است

محمدحسین بوچانی رئیس مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران درباره ویژگی‌ها و مفردات یک پژوهش جامع علمی که بتواند در جهت پیشبرد برنامه‌های مربوط به توسعه شهری به مثابه یک آبشخور مطلوب عمل کند به میزان گفت: چنین پرسشی متناظر بر این است که پژوهش‌های کاربردی چه ویژگی‌ها و ابعادی دارند و اساسا تفاوت یک پژوهش کاربردی با یک پژوهش غیر کاربردی یا نظریه‌ای چیست. باید در نظر بگیریم که پژوهش‌های کاربردی مساله محور هستند به این معنا که ما یک مساله‌ای داریم و در رابطه با آن دست به مطالعه و بررسی می‌زنیم و سعی می‌کنیم سازوکار حل مساله را استخراج کنیم. آنچه هم که برای حل مساله و سازوکار‌های حل مساله ضرورت پیدا می‌کند این است که باید به ظرفیت‌های مالی فکر شود. برای مثال ما در شهری مانند تهران با میائلی نظیر بدمسکنی، اسکان غیر رسمی یا پرتاب شدن گروه‌های اجتماعی با درآمد پایین به پیرامون شهر به واسطه گرانی رهن و اجاره مواجه هستیم. پس نیازمند این هستیم که برای حل چنین مسائلی به راه حل‌های کاربردی دست پیدا کنیم.

 

بوچانی ادامه داد: ما نمی‌توانیم بگوییم کسی که مسکن ندارد خودش برود مسکن تهیه کند، چون کاملا مشخص است که چنین پاسخی تا چه اندازه نارسا و نادرست است. روش درست این است که ما برای رسیدن به پاسخ صحیح باید شرایط اجتماعی و اقتصادی تمام ذینفعان را تحلیل کنیم و متناسب با آن به پیشنهاد و راه حل برسیم. به عبارت روشن‌تر یکی از ویژگی‌های پژوهش‌های کاربردی فهم مقتضیات اجتماعی، اقتصادی، محیطی و نهادی پیرامون مساله است. وقتی مقتضیات و شرایط اقتصادی را بفهمیم می‌توانیم به سناریو‌های کاربردی برسیم.

 

رئیس مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران با بیان اینکه در پژوهش‌های کاربردی دست محقق برای هر راه حلی باز نیست گفت: پژوهشگر کاربردی کاملا خودش را محدود می‌کند به منابعی که در اختیار مدیر اجرایی هست و به این نکته آگاهی دارد که مثلا برای حل مساله مسکن دست مدیر اجرایی بی نهایت باز نیست که هر جا بخواهد و با هر متراژی و با هر قیمتی مسکن بسازد و به متقاضیان عرضه بکند؛ بنابراین یکی دیگر از ویژگی‌های پژوهش‌های کاربردی تسلط بر محیط حقوقی مساله است.

 

محدودیت وی تصریح کرد: وقتی با مساله‌ای به نام پدیده کودکان کار خیابانی مواجه می‌شویم در پژوهش صرفا نظری مدیریت این کودکان و توانمند کردن آن‌ها به عنوان راه حل مطرح می‌شود. اما در پژوهش کاربردی به جزییات بیشتری باید فکر کرد و پرسید چه کسی کجا چگونه با چه منابع و اختیاراتی این مساله را حل می‌کند؟ یا اینکه تفکیک وظایف بین مدیریت‌های اجرایی و بخش‌های مختلف یک ساختار شهری چگونه است؟ پس ویژگی دوم پژوهش‌های کاربردی این است که پژوهشگر باید احاطه کامل بر محیط حقوقی آن مساله داشته باشد.

 

 

بوچانی در ادامه بیان کرد: نکته سومی که پژوهش‌های کاربردی را از پژوهش‌های نظری متفاوت می‌کند توجه به محدودیت‌های اقتصادی و مالی است. این مورد سوم خیلی هم مهم است، چون ما با یک مساله‌ای در شهر مواجه هستیم به نام محدودیت منابع. یک فرد محقق باید به خوبی به این موضوع توجه بکند که باید متناسب با محدودیت‌های اقتصادی به سناریو‌های نوآورانه و راه حل‌هایی برای مساله برسد.

 

رئیس مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران خاطرنشان کرد: نکته چهارم در پژوهش‌های کاربردی به این موضوع بر می‌گردد که مدیران اجرایی همواره در کنار محقق و پژوهشگر هستند. اساسا راه حل‌هایی که محقق به ما می‌دهد بخشی از آن در سینه مدیران اجرایی است. به عبارت روشن‌تر پروژه‌ها و مطالعات کاربردی با ذینفعان کاملا درگیر می‌شود و احصا راه حل برای مساله کاملا با ذینفعان ملازمت دارد و گاه از آن‌ها استخراج می‌شود. درواقع در مطالعات کاربردی این ذینفعان هستند که مساله را درک کرده اند و محقق برای صورتبندی سناریو‌های حل مساله باید با آن‌ها به جمع بندی برسد.

 

وی افزود: ویژگی بعدی مطالعات کاربردی درک مناسبات مردم است. در مقیاس شهر به عنوان مثال ما میادین میوه و تره بار را ایجاد کرده ایم و حالا می‌خواهیم بدانیم این میدان میوه و تره باری که در این ناحیه احداث کرده ایم آیا با همه ظرفیت هایش کار می‌کند یا اصلا نظر شهروندان درباره این مساله چیست. وقتی برویم مخاطب شناسی کنیم و نظر شهروندان را به عنوان ذینفعان این قضیه جویا شویم مثلا ممکن است یکی از شهروندان بگوید اگر این میدان میوه چرخ داشت من می‌توانستم با استفاده از آن کالای خریداری شده ام را تا کنار خودرو یا سر خیابان بیاورم که این گونه‌ای از اصلاح فرایند است.

 

بوچانی اظهار داشت: بنابراین می‌بینیم که پژوهش‌های کاربردی به جزییات ذینفعان دقت می‌کنند و بر ابعاد حقوقی تسلط دارند. بهره برداران پروژه‌های کاربردی خودشان در جریان مطالعه دخیل هستند و کنار گذاشته نمی‌شوند و در آخر خود آن‌ها باید این مطالعات انجام شده را اجرایی کنند و آن اقدامات و اصلاحات را در فرایند اجرا گام به گام پیش ببرند. پس بنابراین مهارت آموزی مدیران در حین اجرا ماموریتی است که پروژه‌های کاربردی دارند. تعبیر روشن تری را اگر بخواهم داشته باشم مانند این موقعیت است که یک قطار با حجم زیادی از مسافران به راه افتاده و ما برای انجام مطالعات کاربردی به منظور اصلاح فرایند کار آن بدون اینکه جلوی حرکت قطار را بگیریم و مسافران را پیاده کنیم در حین اجرا به حل مسائل آن قطار فکر می‌کنیم.