«جذام» خوره‌ای بر جان بشریت؛ کابوسی که به خاطره‌ها پیوست

_ آنا نوشت: بیماری جذام ممکن است تصاویری از اندام‌های کج و معوج و زیست‌گاه‌های دورافتاده را به ذهن متبادر کند، اما امروزه این بیماری بسیار کمتر از قبل شدت دارد و کاملاً قابل درمان است. هزاران سال است که انسان با این بیماری دست‌وپنجه نرم می‌کند، اما فقط ۱۵۰ سال است که عامل آن کشف شده است. نام مدرن بیماری جذام، هانسن (Hansen) است که از روی نام گرهارد آرمور هانسن برگرفته شده است.  این بیماری ناشی از باکتری Mycobacterium leprae است که باعث ضایعات پوستی می‌شود و می‌تواند به طور دائمی به اعصاب فرد آسیب برساند. با این حال این تصور غلط وجود دارد که جذام باعث از بین رفتن یا از جا کنده شدن اعضای بدن افراد می‌شود.

 

 برای قرن‌ها، مبتلایان به جذام مایه سرافکندگی و ننگ جامعه محسوب می‌شدند و این باعث جلوگیری از گزارش به موقع بیماری و درمان زودهنگام می‌شد. بدین مناسب هشتم بهمن ماه روز جهانی جذام نامیده شده و از سال ۱۹۵۴ وارد تقویم شده تا به بیماران جذامی و اطرافیان آن‌ها آگاهی داده شود. در این گزارش از شش واقعیت عجیب در مورد جذام سخن خواهیم گفت.

 

اگرچه غالباً جذام به عنوان یک بیماری منسوخ‌شده تصور می‌شود، اما افراد هنوز هم می‌توانند به باکتری‌های عامل بیماری آلوده شوند. مدیر برنامه کنترل سل و جذام وزارت بهداشت ایران سال گذشته اعلام کرد میزان شیوع جذام در کشورمان به کمتر از یک مورد در هر دَه هزار نفر جمعیت رسیده است و از سوی دیگر امروزه درمان این بیماری در کنار خانواده مقدور است و دیگر قرنطینه و طرد شدن فرد بیمار معنایی ندارد.

 

این مسئله محدود به ایران نیست. به تازگی دانش آموزی در کالیفرنیای آمریکا به جذام مبتلا شد و هر ساله چندین مورد در جنوب ایالات متحده از جمله در فلوریدا، لوئیزیانا و تگزاس مشاهده می‌شود. برنامه ملی بیماری هانسن آمریکا (NHDP) می‌گوید هر ساله بین ۱۵۰ الی ۲۰۰ مورد جذام در آمریکا رخ می‌دهد.

 

در حالی که در دهه هشتاد میلادی میلیون‌ها نفر در جهان مبتلا به بیماری جذام بودند، امروزه این رقم به زیر دویست هزار نفر رسیده است. بیشتر موارد جذام ساکن هندوستان هستند.

 

در گذشته بیش از خود جذام، انزوا و گوشه‌گیری افراد مبتلا به جذام مایه ترس و وحشت بود و برای بیماران ویرانگر به حساب می‌آمد، اما امروزه این بیماری با ترکیبی از آنتی بیوتیک به راحتی درمان می‌شود.

 

با این حال همانطور که بروز علائم بیماری مدت‌ها طول می‌کشد، تکمیل درمان آن نیز مدت زمان زیادی به طول می‌انجامد: طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، بیمارانی که مبتلا به جذام هستند باید انتظار داشته باشند برای شش ماه تا دو سال آنتی بیوتیک مصرف کنند.  

 

براساس گزارش NHDP هنگامی که فردی شروع به مصرف آنتی بیوتیک برای جذام می‌کند، در طی چند روز به سرعت تقریباً همه باکتری‌های ایجاد کننده جذام از بین می‌برند، اما اگر درمان خیلی زود متوقف شود، این باکتری‌ها می‌توانند دوباره باعث ایجاد عفونت شوند. NHDP می‌گوید باکتری‌های مرده ممکن است چندین سال، حتی پس از پایان درمان در بدن بمانند، اما هیچ گونه خطری برای عفونت مجدد ندارند.

 

یکی از دلایلی که جذام در مناطق خاصی از کشور‌ها شیوع بیشتری دارد به دلیل موجودی است که در آن مناطق زندگی می‌کند یعنی آرمادیلوی نه‌نواره (Dasypus novemcinctus).    

 

در واقع، آرمادیلو‌ها می‌توانند باکتری‌های عامل جذام را حمل کنند و به انسان منتقل کنند. محققان تصور می‌کنند که انسان‌ها برای اولین بار زمانی در ۵۰۰ سال گذشته، جذام را به آرمادیلو‌ها منتقل کرده‌اند و تحقیقاتی در سال ۲۰۱۱ تایید کرده است که آرمادیلوس می‌تواند آن را به انسان منتقل کند. دوستداران حیوانات نیاز نیست وحشت کنند. آرمادیلو فعلاً تنها موجود دیگری به جز انسان است که طور رسمی می‌تواند به بیماری جذام مبتلا شود (موارد بسیار نادر میمون نیز مشاهده شده است).  

 

بله، جذام مسری است، افراد در صورت استنشاق باکتری می‌توانند به آن آلوده شوند. با این حال، طبق یک تحقیق معتبر، یکی از دلایل اصلی گسترده نبودن این بیماری این است که تخمین زده می‌شود ۹۵ درصد از کل انسان‌ها از این بیماری در امان هستند و به طور ذاتی در برابر آن مصون هستند.

 

البته مردم دیگر مجبور به زندگی در آنجا نیستند. در آمریکا افراد مبتلا به جذام از سال ۱۸۶۶ تا ۱۹۶۹ برای زندگی به شبه جزیره کالوپاپا هاوایی فرستاده می‌شدند. امروزه این منطقه یک پارک جنگلی است. موسسه  NPS که مدیریت این پارک‌ها را در اختیار دارد می‌گوید در طول این بازه تقریباً صد ساله بیش از ۸۰۰۰ نفر در این منطقه جان خود را از دست دادند. به گزارش CNN اگرچه افراد از سال ۱۹۶۹ آزاد بودند آن منطقه را ترک کنند، اما بسیاری از آن‌ها به دلیل اینکه آنجا برای‌شان به خانه تبدیل شده بود همانجا باقی ماندند. طبق گزارش NPS، هنوز هم کسانی هستند که آنجا زندگی می‌کنند هر چند که مدت‌هاست از این بیماری درمان شده‌اند. طبق گزارش CNN  تا سپتامبر ۲۰۱۵، ۱۶ بیمار سابق بیماری هانسن هنوز در شبه جزیره کالائوپاپا زندگی می‌کردند.