بودجه ۱۴۰۰ و صنعت گردشگری

- روزنامه همشهری نوشت: ارقام کنونی در لایحه بودجه ۱۴۰۰ برای صنعت گردشگری، تناسبی با انتظارات موجود از این حوزه ندارد و کارشناسان معتقدند این بودجه هم نمی‌تواند کمکی به تحول صنعت گردشگری به‌عنوان جایگزینی برای درآمد‌های نفتی کند. آن هم درحالی‌که صنعت گردشگری طی یک سال اخیر به‌دلیل شیوع ویروس کرونا با رکود شدید و خسارت هنگفتی روبه‌رو شد و در دوران پساکرونا نیازمند ترمیم اقتصادی و توجه بیشتر است.

وزارت میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور سهم ۱۳۹۴ میلیارد و ۳۲۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تومانی از بودجه ۱۴۰۰ دارد که در دو بخش اعتبارات هزینه‌ای به مبلغ ۶۰۱۱ میلیارد و ۱۳۸ میلیون ریال و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای به مبلغ ۷۹۳۲ میلیارد و ۸۶ میلیون ریال محاسبه شده است. اگر چه بودجه کل وزارتخانه نسبت به سال گذشته افزایشی ۱۰ درصدی را نشان می‌دهد، اما با احتساب بودجه پژوهشگاه و دیگر مجموعه‌ها، در واقع این بودجه تنها نزدیک به ۵ درصد افزایش داشته است.

این در حالی است که وزارتخانه میراث‌فرهنگی در یک سال اخیر از سازمان به وزارتخانه تبدیل شد و باید طبق یکی از اهداف سند چشم‌انداز گردشگری تا سال ۱۴۰۴ حدود ۲۵ میلیون گردشگر خارجی به ایران جذب کند. در بخش توسعه گردشگری داخلی نیز اگر چه برخی استان‌های کمتر برخوردار مانند خوزستان و سیستان و بلوچستان، بیشترین میزان بودجه را به‌خود اختصاص داده‌اند، اما به‌نظر می‌رسد میزان بودجه تخصیص‌یافته به برخی استان‌ها همچون چهارمحال و بختیاری، کرمان و زنجان که از جاذبه‌های گردشگری بی‌نظیری برخوردارند، کافی نبوده و تامین زیرساخت‌های گردشگری این مناطق و استان‌های مانند آن‌ها به اعتباری بیش از این نیازمند است.

خوزستان و بالاترین بودجه گردشگری

مجموع بودجه کشور در فصل توسعه گردشگری داخلی ۳۰۸ میلیارد و ۴۶ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان است که استان‌های جنوبی بیشترین اعتبار را به‌خود اختصاص داده و صدرنشینان این جدول هستند. خوزستان پهناور با جاذبه‌های گردشگری فراوان، اما محروم از امکانات، بیشترین اعتبار یعنی ۱۰۰ میلیارد تومان را در بخش گردشگری به‌خود اختصاص داده است. بعد از خوزستان، سیستان و بلوچستان با ۲۴ میلیارد و ۱۶۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان و بوشهر با ۲۰ میلیارد و ۹۲۳ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان بیشترین اعتبار را دریافت می‌کنند. دو استان غربی، کرمانشاه با ۱۹ میلیارد و ۵۵۸ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان و ایلام با ۱۳ میلیارد و ۳۳۴ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان نیز در رده‌های چهارم و پنجم جدول قرار دارند.

زنجان؛ قعرنشین جدول بودجه گردشگری

در فهرست استان‌های با کمترین بودجه در بخش گردشگری نیز، نام استان‌های برخوردار و استان‌های محروم در کنار یکدیگر قرار گرفته است. زنجان با ۱۳۸ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان آخرین رتبه را از نظر دریافت اعتبار در فصل گردشگری دارد. بعد از زنجان، اصفهان با ۸۸۱ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان و مرکزی با ۹۹۹ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان به‌ترتیب رتبه‌های آخر این ردیف اعتباری را در اختیار دارند. از بین استان‌های کشور، تنها به این ۳ استان بودجه‌ای کمتر از یک میلیارد تومان اختصاص داده شده است. بعد از آنها، چهارمحال و بختیاری، البرز، خراسان شمالی، یزد و تهران در رتبه‌های پایینی جدول استانی بودجه قرار دارند.

کم‌توجهی به حوزه فرهنگ و گردشگری

علاوه بر فصل توسعه گردشگری داخلی، بخشی از اعتبار تملک دارایی سرمایه‌ای به فصل تحقیق و توسعه در امور فرهنگ، تربیت بدنی و گردشگری اختصاص پیدا کرده که به گفته سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس، این اعتبار ۳ درصد از بودجه ۱۴۰۰ را شامل می‌شود.

از میان استان‌های کشور، اعتبار این فصل تنها به استان‌های کرمانشاه با ۲ میلیارد و ۳۱۱ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان، کرمان با ۴۰۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و همدان با ۲۲۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان اختصاص داده شده است. مجید نصیرایی، سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس در این‌باره گفته است: «اگرچه بودجه بخش فرهنگ، تربیت بدنی و گردشگری در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۹ رشد ۱۸ درصدی دارد، اما مشکل اینجاست که این مقدار جوابگوی نیاز این بخش نیست و ما باز هم شاهد کم‌توجهی به حوزه فرهنگ و گردشگری در تخصیص اعتبارات هستیم.»

کردستان به‌دنبال توسعه گردشگری

با وجود افزایش اعتبار فصل گردشگری در لایحه بودجه ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۹ اما تنها ۵ استان توانسته‌اند افزایش اعتبار بیش از ۱۰۰ درصد را به‌خود اختصاص دهند. بودجه کردستان امسال به میزان ۱۰ میلیارد و ۳۳۲ میلیون تومان (۸/۶۸۸ درصد) نسبت به سال گذشته افزایش داشته است. پس از کردستان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر و ایلام بیشترین افزایش را نسبت به بودجه ۱۳۹۹ به‌خود اختصاص داده‌اند.

اعتراض چهارمحال و بختیاری به بودجه

در آن سوی جدول، اما چهارمحال و بختیاری و خراسان‌شمالی نه‌تن‌ها افزایش اعتبار نداشتند بلکه بودجه تعیین شده برای گردشگری آن‌ها نسبت به سال ۹۹ کاهش نیز داشته است. هر چند مسئولان چهارمحال و بختیاری به کاهش ۴۰ درصدی اعتبار گردشگری این استان نسبت به بودجه ۹۹ انتقاد دارند. معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی چهارمحال و بختیاری یکی از این منتقدان است و می‌گوید: «اعتبار اختصاص داده شده پاسخگوی تکمیل و بهره‌برداری طرح‌های گردشگری این استان نیست و نمایندگان در مجلس باید تلاش بیشتری برای افزایش بودجه می‌کردند.»

فرجام سمیعی، معتقد است تقویت بخش گردشگری به‌عنوان یک ظرفیت عالی در استان چهارمحال و بختیاری می‌تواند به روند افزایش اشتغال، کاهش نرخ بیکاری و رونق اقتصادی کمک کند. سمیعی بهره گرفتن از توان بخش خصوصی و جذب سرمایه‌گذار برای تقویت زیرساخت‌های حوزه گردشگری و جبران کمبود بودجه دولتی را از اولویت‌های مسئولان استانی عنوان می‌کند. تهران هم تنها استانی است که در فصل گردشگری افزایش اعتبار نداشته و میزان بودجه سال ۹۹ و سال آینده پایتخت رقمی یکسان است.

روستا‌های هدف گردشگری؛ بدون ردیف اعتباری

در لایحه بودجه ردیف اعتباری مشخصی برای رونق گردشگری روستا‌ها و مناطق بکر و طبیعی اختصاص داده نشده است و بسیاری از استان‌ها با وجود ظرفیت‌های قابل توجه در رونق این حوزه و جلوگیری از مهاجرت روستاییان هیچ بودجه‌ای دریافت نمی‌کنند.

خراسان شمالی یکی از این استان‌هاست که بیشترین روستا‌های نمونه گردشگری را در خود جای داده و ظرفیت خوبی در افزایش مناطق بوم‌گردی دارد، اما در این حوزه نه‌تن‌ها بودجه‌ای دریافت نمی‌کند که بودجه گردشگری ۱۴۰۰ این استان نیز نسبت به سال ۹۹ حدود ۶۶ درصد کاهش داشته است.

یک کارشناس گردشگری معتقد است «برای رونق صنعت توریسم به‌ویژه در روستا‌ها نباید به بودجه استانی متکی بود و مسئولان باید به فکر جذب سرمایه‌گذار باشند.» امیر ایزدی ادامه می‌دهد: «به غیر از اعتبارات ملی، بودجه‌ای که به برخی استان‌ها برای گردشگری اختصاص داده می‌شود، تنها برای پرداخت دستمزد کارکنان و هزینه‌های روزمره کافی است و برای بسیاری از کار‌های اساسی بودجه‌ای باقی نمی‌ماند؛ بنابراین باید به بخش‌خصوصی در اقتصاد گردشگری بها داده شود و موانع موجود در این زمینه از میان برداشته شود.» وی تأکید می‌کند: «تقویت زیرساخت‌های گردشگری در روستا‌های هدف گردشگری و زیست‌بوم در زمینه‌های ایجاد خانه‌های بوم‌گردی، گردشگری و اقامتی و... یک ضرورت است و بخش خصوصی می‌تواند موتور محرک آن باشد.»

* *
با نگاهی به لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ اینطور به‌نظر می‌رسد که به‌رغم صحبت‌های سیاستگذاران دولت مبنی بر لزوم توسعه گردشگری و ارتقای جایگاه آن به‌منظور کاهش وابستگی به درآمد‌های نفتی در کشور، این حوزه همچنان مورد توجه جدی قرار نگرفته و به‌طور خاص سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از بودجه کافی برای مدیریت مطلوب این حوزه برخوردار نیست. نیمه‌کاره ماندن بسیاری از طرح‌های گردشگری در استان‌ها نشان می‌دهد اعتبارات تخصیص یافته یا به‌طور کامل دریافت نشده است یا کفاف تکمیل طرح‌ها در حوزه گردشگری را نمی‌دهد و نیازمند بازنگری جدی برای تخصیص منابع نتیجه‌بخش در این حوزه است.