وقتی سفیر انگلیس پایان بازی شاه را اعلام کرد!
_ فارس نوشت: بخشی از کارهایی که «دنیس رایت» در ایران انجام داد، مصداق بارز همان است که میگویند کار، کار انگلیسیهاست! رایت یک بار آمد و سفارت بریتانیا را بازگشایی کرد تا پهلویها و انگلیسیها بنشینند و برای نفت ایران که قرار بود ملی باشد نقشهای اساسی بکشند. موفق هم شد و «قرارداد کنسرسیوم نفتی» که در نهایت پس از کودتا در ایران اجرا شد در عمل قانون ملیشدن صنعت نفت را که مجلس شورای ملی تصویب کرده بود، زیر پا گذاشت. رایت یک سال بعد سفارت را به سفیر جدید بریتانیا تحویل داد و رفت و ۸ سال بعد بازگشت؛ این بار به عنوان سفیر. وی از سال ۱۹۶۳ تا ۱۹۷۱ میلادی سفیر بریتانیا در ایران بود و میزان دخالتش در امور ایران به قدری بود که شاید فقط به محمدرضا پهلوی دستور مستقیم نمیداد؛ وگرنه دستور که میداد! آخرین دستوری هم که به شاه داد پس از انقلاب ایران و خلع محمدرضا پهلوی بود که در باهاما با او دیدار کرد و گفت مصلحت نیست که شاه به انگلستان برود! در واقع، رایت مامور شده بود تا به مهرهسوخته بریتانیا در خاورمیانه یک لگد محترمانه بزند و بگوید که بازی تمام شد!
ماموریتهای ایرانی رایت!
«دنیس رایت» کارهای مهمی در ایران انجام داد؛ البته مهم برای بریتانیا. بیدلیل که ملکه بریتانیا به کسی لقب «سِر» اعطا نمیکند. رایت منافع بریتانیا را پیش برد و در انعقاد قراردادهای نفتی و تسلیحاتی میان ایران و بریتانیا نقش مهم داشت و البته کمک کرد تا محمدرضا پهلوی تصمیم بگیرد که بحرین از ایران جدا شود!
شخصیت رایت خودش نیازمند بررسیها و شناخت بیشتر است؛ اینکه چگونه با سیاستورزی رگخواب مقامات دولتی و دربار پهلوی را یافته بود و هر اقدامی برای منافع بریتانیا لازم بود در ایران پیش میبرد. ولی به جایش خودش کلی کتاب و مقاله درباره ماموریتش در ایران نوشته که برای علاقهمندان به تاریخ پرفرازونشیب ایران و بریتانیا اطلاعات ارزندهای در آنها یافت میشود. ۲ کتاب معروفش نیز «انگلیسیها در بین ایرانیان» و «ایرانیها در میان انگلیسیها» نام دارد. کتاب دوم به حضور سفرا و محصلان ایرانی در دوره قاجار در انگلستان اختصاص دارد. اما در کتاب اول به بررسی روابط انگلستان با ایران از زمان اعزام نخستین سفیر در قرن ۱۳ میلادی تا زمان سفارت خودش میپردازد که از محتوای آن اطلاعات فراوان و بسیار جالب و ارزشمندی به دست میآید. فقط برای نمونه اینکه رایت اعتراف میکند که روابط بریتانیا با ایران در قرون اخیر برای محافظت از منافع بریتانیا در هند پایهگذاری شده و بعدها در زمان پهلویها به منافع بریتانیا در خاورمیانه پیوند خورده بود.
رایت یک انگلیسی تمامعیار بود که برای منافع بریتانیا سنگتمام گذاشت و در زندگی «مردی موفق» تلقی میشد؛ البته پیش از آنکه مرگ در سال ۲۰۰۵ میلادی سروقتش بیاید و قضاوت درباره شخصیت و کارهایش به تاریخ سپرده شود.
امروز در تاریخ مناسبتهای دیگری هم هست
امروز ۳ آذر مصادف با ۲۳ نوامبر میلادی و ۷ ربیعالثانی هجری قمری در تقویم تاریخ، مناسبتهای دیگری هم دارد.
ـ زادروز «ملا قطب» منجم و دانشمند ایرانی در سال ۶۳۴ قمری
ـ درگذشت «ابن حاج» ادیب و فقیه مسلمان در ۱۲۳۲ قمری
ـ درگذشت «آلدوس هاکسلی» نویسنده معروف انگلیسی در سال ۱۹۶۳ میلادی
ـ درگذشت «آندره مالرو» نویسنده فرانسوی در سال ۱۹۷۶ میلادی
ـ درگذشت «احمد آقالو» بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون در سال ۱۳۸۷ شمسی
