غائله گنبدکاووس در «غبار صحرا» منتشر شد

- «غبار صحرا» به شکل‌گیری و تأسیس کانون فرهنگیِ سیاسی خلق ترکمن و حمایت و نفوذ گروه‌های چپ و چریک‌های فدایی خلق پرداخته شده است. این حرکت به تحریک و تقویت حس قومیتی و ایجاد اختلافات مذهبی و قبیله‌ای و درگیری‌های اول و دوم گنبد در منطقه منجر شد.

مرحله اول غائله گنبد در فروردین ۱۳۵۸ شروع شد و با تلاش گروه اعزامی از تهران به طور موقت متوقف شد و آغاز درگیری‌های دوم با تحریک چریک‌های فدایی خلق در بهمن همان سال مجدداً آغاز شد و پس از چند روز درگیری با تسلط ارتش بر اوضاع شهر و دستگیری و فرار تعدادی از سران حزب خلق ترکمن آرام گرفت.

مخالفت سازمان چریک‏‌هایی فدایی خلق و به تبع آن کانون فرهنگی هنری خلق ترکمن با برگزاری همه پرسی نظام جمهوری اسلامی ایران بر آتش اختلاف دمید و نهایتاً جنگ اول گنبد در ششم فروردین ماه سال ۱۳۵۸ در گرفت. این غائله با تلاش نمایندگان اعزامی از تهران و اتفاقاتی که رقم خورد پس از چند روز کشتار متوقف شد. پس از جنگ اول، تسلط سازمان چریک‌‏های فدایی بر نیرو‌های ترکمن بیشتر شد و آنان تلاش داشتند که قدرت بلامنازع منطقه باشند.

سازمان چریک‏های فدایی به شدت به دنبال بسط قدرت و نفوذ خود در تقابل با حاکمیت مرکزی بود وتلاش فراوانی می‏کرد که از بستر ایجاد شده در ترکمن صحرا حداکثر بهره برداری را داشته باشد و بر طبل حاکمیت دوگانه می‏‌کوبید و هر چه زمان به روز‌های نیمه بهمن ۱۳۵۸ می‏‌رسید تبلیغات و تلاش‏‌های آنان برای اظهار وجود بیشتر می‏‌شد. آنان ۱۹ بهمن سالروز حادثه سیاهکل را بهانه قرار داده و به دنبال نمایش قدرت در گنبد بودند. هرچند بخشی از نیرو‌های موثر ترکمن با پی بردن به نیات چریک‏‌های فدایی منتقد جدی آنان شده بودند، اما راهپیمایی و اجتماع این روز به آغاز جنگ دوم منجر شد.

این اتفاق نیز چند روز گنبد را صحنه درگیری کرد و نهایتاً با توافق آتش بس شد و ارتش اوضاع شهر را به دست گرفت و مدتی بعد با دستگیر شدن و فرار تعدادی از سران ستاد خلق ترکمن و ستاد شورا‌ها همچنین اختلاف پیش آمده در سازمان چریک‌‏های فدایی خلق و روشن شدن اغراض و اهداف این سازمان برای بسیاری از مردم ترکمن صحرا، فعالیت‌های نیرو‌های چپ در این منطقه فروکش کرد و به غیر برگزاری برخی جلسات و نشست‏‌ها اقدام مؤثری نداشتند.

اطلاعات این کتاب بیشتر بر محور تاریخ نقلی متمرکز شده و بنای بر تحلیل حادثه نداشته و بسیار کم به مباحث تحلیلی در آن اشاره شده است و نقل قول نیرو‌های منتسب به چریک‏‌های فدایی خلق و ستاد خلق ترکمن در آن پر رنگ‏تر است. چون قصد این بود که واقعیت ماجرا از زبان آنان طرح و اثبات شود. هرچند نویسنده به سراغ تعدادی از افراد مؤثر کمیته انقلاب اسلامی رفته، اما متاسفانه آنان برای مصاحبه همکاری نکردند. انتهای کتاب تعدادی اسناد مربوط به این حادثه آورده شده است که می‏‌تواند به خواننده کمک بیشتری کند.