«وقف» پاداشی ماندگار برای انسان

_ روزنامه رسالت نوشت: اسلام عزیز برای داشتن جامعه‌ای سرشار از مساوات و برابری راهکار‌هایی را ارایه نموده که هرکدام از منظر خود می‌تواند جامعه اسلامی را به تکامل رسانده و ارزش‌آفرین باشد.

 

یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در اسلام به‌طور ویژه به آن تأکید شده، حمایت و کمک به نیازمندان و نیز تقسیم ثروت‌های جامعه در بین همه است تا ضمن کاهش فاصله طبقاتی، شرایط برای همه افراد جامعه برای تکامل و پیشرفت به‌طور یکسان فراهم شود.

 

یکی از این راه‌ها وقف است که در اسلام تأکید فراوانی بر آن شده است. صدقات جاریه و به‌خصوص وقف، یکی از بهترین و مؤثرترین شیوه‌های انفاق است که موجب می‌شود تا برای همیشه زمان آثار و خیرات بخشش مال و کمک به مردم به‌ویژه محرومان و نیازمندان شامل حال واقف شده، از بهره‌های معنوی و اخروی آن سود برد. در میان انواع روش‌ها و شیوه‌های انفاق و بخشش و خرج مال در راه خداوند، شیوه‌ای همچون وقف، حائز خیروبرکت بسیار و همیشگی، برای واقف و مردم نیست و ثواب آن پس از مرگ، به‌عنوان صدقه دایما به شخص وقف کننده می‌رسد.

 

به‌طورکلی نظر اسلام این است که مسلمانان علاوه بر این‌که وجودشان در زندگی منشأ خیروبرکت باشد باید بکوشند که پس از مرگ خود نیز آثار نیکی که در یکی‌از ابعاد زندگی انسان‌ها بدرد می‌خورد و موجب رفاه و سعادت زندگی آن‌ها می‌گردد به یادگار بگذارند که این موضوع در حساب خداوند بسیار پر ارزش است و به‌حساب خواهد آمد.

 

در این مورد حضرت صادق علیه‌السلام فرمودند: «هنگامی که انسان می‌میرد، پرونده عمل او بسته می‌شود مگر این‌که یکی از این سه چیز از او باقی‌مانده باشد که در این صورت پرونده اعمال او مفتوح و تا هنگامی که یکی از این سه چیز وجود دارد اجر و ثواب در آن پرونده ثبت می‌گردد: ۱- صدقه جاریه (هر چیزی که مصدر و منبع عایدات و درآمد‌هایی است که در راه خیر صرف می‌شود.) ۲- سنت و رسم نیکی‌که در زمان حیات خود به تأسیس آن اقدام و پس از مرگ همچنان مورد عمل است. ۳- فرزند صالحی که پس از مرگ پدر و مادرش به یاد آن‌هاست و برای آنان دعا می‌کند.» برای بررسی بیشتر این موضوع با حجت‌الاسلام محمدتقی اکبرنژاد تولیت موسسه فقاهت و تمدن اسلامی گفت‌وگویی ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید. وی در ابتدا با بیان این‌که موضوع وقف به فطرت انسانی بازمی‌گردد و برای شناخت آن باید ابتدا این بخش از وجود انسان شناخته شود افزود: خداوند متعال ذات انسانی را این‌گونه خلق فرموده که نمی‌تواند نسبت به موضوعات پیرامونی خود منفعل باشد و خصلت بشر این‌گونه است که برای کمک به همنوعان خود تلاش نماید.

 

این استاد حوزه خاطرنشان کرد: طبیعت انسان بر این مبنا خلق‌شده که در خصوص شکاف و فاصله طبقاتی حساس باشد و هر زمان که در جامعه فردی دچار مشکل و یا نارسایی شد به کمک او بشتابد.

 

به همین خاطر موضوع وقف و صدقه ازجمله مسایلی هستند که به فطرت انسان بازمی‌گردند و دین مبین اسلام بنا را بر تقویت و تذکر فطرت انسانی قرار داده تا جامعه از مشکلات پیش‌رو رهایی یابد. برداشت من این است که اگر انسان را متوجه فطرت وجدان خود کنیم موضوعات مانند وقف در جامعه بسیار رشد خواهد کرد و سبب می‌شود تا فاصله طبقاتی و فقر در جوامع مسلمین کاهش یابد. تولیت مؤسسه فقاهت و تمدن اسلامی سپس بابیان این‌که درآیات قرآنی به کلمه وقف به معنایی مصطلح امروزی اشاره نشده، اما آیات زیادی با همین مضمون و رویکرد هست که نشان می‌دهد خداوند متعال به موضوع کمک به همنوعان و پاداش آن تأکید فراوان داشته و بر آن اصرار می‌ورزد.

 

آنجا که می‌فرماید: مَنْ ذَالَّذی یُقرِضُ الله قَرْضاً حَسَناً فَیُضاعِفَهُ لَهُ اَضْعافاً کَثیرَةً. کیست که خدا را وام (قرض الحسنه) دهد و خدا بر او به چندین برابر بیفزاید. این نشان می‌دهد که پاداش کار خیر تا چه اندازه در نزد خدای متعال زیاد است؛ و یا در آیه ۷۷ سوره مریم که می‌فرماید: وَیَزِیدُ اللَّهُ الَّذِینَ اهْتَدَوْا هُدًى وَالْبَاقِیَاتُ الصَّالِحَاتُ خَیْرٌ عِنْدَ رَبِّکَ ثَوَابًا وَخَیْرٌ مَرَدًّا؛ و خداوند کسانى را که هدایت‏ یافته‌اند بر هدایتشان می‌افزاید و نیکی‌های ماندگار نزد پروردگارت از حیث پاداش بهتر و خوش‏فرجام‏تر است نشان می‌دهد که باقیات و صالحات و کار خیر در نزد باری‌تعالی ماندگار و باقی است و اثرات خیر آن ابدی خواهد بود؛ بنابراین امری مانند وقف نیز که باهدف ماندگاری و انجام کار خیر مدت‌دار انجام می‌شود بسیار ارزشمند است و برای انسان، پس از مرگ نیز ثواب خواهد داشت.

 

حجت‌الاسلام اکبرنژاد سپس به اهمیت وقف در کاهش فاصله طبقاتی و اجتماعی اشاره کرد و بیان داشت: در عصری که به دلیل فساد قدرت‌های بزرگ و تسلط استعمارگران بر منابع جهانی، فقر و نداری در جهان بیداد می‌کند، توجه به توسعه فرهنگ وقف و توجه به آن می‌تواند فضای اقتصادی و معیشتی مردم را بهبود ببخشد و اگر این فاصله طبقاتی کاهش پیدا کند در اصل خود فرد خیر هم از این اتفاق مثبت منتفع خواهد شد. در این خصوص حمایت و تکریم واقفان باید در اولویت حمایت‌های حکومت‌ها قرار داشته باشد تا خیرین با عشق و علاقه و دلگرمی از بابت هدفمند بودن امر خیر خود در این زمینه کوشا باشند.

 

وی در پایان با اشاره به این نکته که حوزه وقف تنها به اطعام هیئت‌های مذهبی و یا ساخت‌وساز مسجد و بیمارستان و مدرسه محدود نمی‌شود یادآور شد: در عصر حاضر واقفان می‌توانند با توسعه عملکرد خود از فعالیت‌های فرهنگی، پژوهشی و علمی نخبگانی که ازنظر مالی دچار مشکل هستند حمایت کنند و مطمین باشند اثرات این خدمات علمی که بشریت از آن بهره خواهد برد همانند سایر حوزه‌های وقف از خیرات و برکات زیادی برخوردار خواهد بود.