روشی برای افزایش ۲ برابری محصولات دیم

تسنیم نوشت: کم آبی و وقوع خشکسالی‌های متوالی باعث بروز مشکل محدودیت منابع آبی در بسیاری از مناطق دنیا شده است. پیش بینی می‌شود در آینده نزدیک با افزایش جمیعت و کمبود منابع آب، تأمین منابع غذایی دنیا با مشکلات عدیده مواجه خواهد شد. از آنجا که بخش کشاورزی منبع اصلی تأمین کننده غذای بشر است، محدودیت منابع آب شیرین مانع از افزایش تولید محصولات کشاورزی خواهد شد.

کشور ایران یکی از کشور‌هایی است که با محدودیت منابع آبی روبرو است؛ ایران در منطقه کم بارش دنیا واقع شده و از نظر بارندگی از کشور‌های فقیر به شمار می‌آید. از نظر متوسط میزان بارندگی، ایران را می‌توان جزء مناطق خشک و نیمه خشک با میزان بارندگی متوسط سالیانه کمتر از ۲۵۰ میلیمتر طبقه بندی کرد؛ لذا کمبود آب مهمترین عامل محدویت توسعه کشاورزی در ایران محسوب می‌شود و فشار بر منابع آبی به علت افزایش تقاضا برای مصرف آب در حال افزایش است.

با توجه به کمبود منابع آبی، کشت دیم به عنوان یکی از راهکار‌های توسعه بخش کشاورزی جهت تامین امنیت غذایی کشور محسوب می‌شود. طبق بررسی‌ها ۸۰ درصد سطح زیر کشت محصولات کشاورزی در دنیا، کشاورزی دیم است و حدود یک و نیم میلیارد هکتار زمین دنیا زیر کشت محصولات دیم قرار دارد.

یک راهبرد کلیدی در کشت محصولات دیم با هدف کاهش ریسک تولید محصول، تأکید بر سرمایه گذاری روی سامانه‌های استحصال آب باران برای انجام آبیاری تکمیلی کشت‌های دیم است. استحصال آب باران برای انجام آبیاری تکمیلی اراضی دیم در بسیاری از مناطق خشک دنیا با موفقیت مورد استفاده قرار گرفته است. برای این منظور آب باران از اراضی مجاور جمع آوری و ذخیره می‌شود و در زمان کمبود آب به مصرف گیاه می‌رسد و این موضوع باعث افزایش بهره وری محصولات کشاورزی شده است.

در این باره تحقیقات نشان داده است حتی در مناطقی که بارش سالانه آن تا ۱۵۰ میلی متر می‌رسد، نیز می‌توان کشت گندم دیم انجام داد، مشروط به اینکه اقدام به استحصال آب باران از زمین‌های اطراف و انجام دو نوبت آبیاری تکمیلی شود که در این صورت می‌توان انتظار داشت که عملکرد گندم حداقل تا دو برابر نسبت به شرایط دیم افزوده شود.

افزون بر این استفاده از سامانه‌های سطوح آبگیر باران دارای فواید و مزایای متعدد دیگری نیز هست که از مهمترین این مزایا می‌توان به کاهش فشار به منابع طبیعی و آب‌های زیرزمینی اشاره کرد. همچنین از دیگر مزایای اقتصادی استحصال آب باران آن است که آب باران یک نعمت خدادادی رایگان بوده و از آنجا که محل استحصال آب باران با محل استفاده آن فاصله چندانی نداشته، نیازی به صرف هزینه گزاف برای طراحی شبکه آبرسانی وجود ندارد و تنها هزینه‌های مربوط به طراحی و اجرای سامانه‌ها یا سطوح آبگیر باران مطرح است؛ لذا از بعد اقتصادی توسعه استفاده از سامانه‌های استحصال آب باران به خصوص در مناطقی که بخش عمده‌ای از اراضی تحت کشت دیم است، کاملا قابل توجیه است.

نتیجه آن که امروزه با توجه به روند افزایشی جمعیت و نیاز روز افزون به تولیدات کشاورزی و با توجه به محدودیت منابع آبی در دسترس بخش کشاورزی، استفاده بهینه از آب باران در کشاورزی به خصوص کشت دیم بسیار حائز اهمیت است؛ لذا استفاده از آب باران جمع آوری شده به منظور بخشی از نیاز آبی مورد نیاز برای محصولات دیم از طریق انجام آبیاری تکمیلی موجب افزایش عملکرد و بهره وری بارش خواهد شد و با این روش می‌توان حداقل دو برابر تولید محصولات دیم را افزایش داد. همچنین استفاده از این تکنیک علاوه بر تثبیت عملکرد، موجب مدیریت بهینه منابع آب و کاهش فشار بر منابع آبی برای تامین آب مورد نیاز بخش کشاورزی خواهد شد؛ لذا می‌توان با آموزش اصولی و در نظر گرفتن شرایط اجتماعی و اقلیمی، مشارکت نیرو‌های بومی را برای پیاده سازی این تکنیک جلب نمود.