تصمیمات دقیقه نودی درباره زلزله تهران و آمادگی که وجود ندارد!

- درست همین چند روز پیش و از بیست و یکم تیرماه بود که زلزله‌های متعدد در فیروزکوه آغاز شد و نزدیکی این منطقه با گسل مشا نگرانی بسیاری را برای ساکنان این منطقه به وجود آورد. موضوعی که البته از اردیبهشت ماه سال جاری نشانه‌های آن آغاز شد و حتی مرکز لرزه نگاری بزرگی درباره این زمین لرزه‌ها اعلام کرد که این زمین لرزه‌ها از ۴ ریشتر تا ۲.۵ ریشتر متغییرند.

به گفته پژوهشگران زلزله شناس گسل فیروزکوه دارای ۱۷۰ کیلومتر است که در طول این ده سال اخیر بسیار فعال بوده و زلزله‌های متعددی در سال‌های ۸۹ تا ۹۸ داشته است. همچنین از آنجایی که در این منطقه ایستگاه‌های لرزه نگاری وجود دارد، کوچکترین لرزه‌ها نیز با دقت زیاد ثبت می‌شود؛ در صورتی که در سایر مناطق این اتفاق نمی‌افتد.

بر اساس یافته‌های زلزله‌شناسان هنگامی که دو گسل به یکدیگر می‌رسند، امکان ایجاد زلزله بیشتر می‌شود بنابراین در ۵۰ کیلومتری دماوند، این دو گسل با هم تلاقی کرده و باعث افزایش پتانسیل ایجاد زمین لرزه دراین منطقه می‌شوند. همچنین ایجاد زلزله در یکی از گسل ها، باعث تحریک گسل مجاور و ایجاد زلزله در آن می‌شود.

در نتیجه از آنجایی که گسل فیروزکوه و مشا در مجاورت یکدیگرند و وقوع زلزله در گسل فیروزکوه، باعث تحریک گسل مشاء نیز می‌شود، احتمال وقوع زلزله ۶ تا ۷.۵ ریشتری و تاثیر آن بر تهران بسیار بالاست.
با این وجود و در چنین شرایطی وضعیت ایمنی تهران در برابر زلزله چندان مساعد نیست و از چندان آمادگی خوبی در این زمینه برخوردار نیستیم.

به گفته زارع یکی از پژوهشگران زلزله شناس عملا در کشور ما مدیریت بحران، اقدامات پیشگیرانه وجود ندارد، در صورتی که در دنیا، کاهش ریسک در مدیریت بحران مطرح است به این معنا که اقدامات بسیاری برای کاهش خسارات انجام می‌شود.

در این شرایط امروز پس از سال‌ها بحث و گفتگو در این موضوع، صبح امروز برای نخستین جلسه ستاد پیشگیری هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران کلانشهر تهران با حضور اسماعیل نجار، رییس سازمان مدیریت بحران کشور، پیروز حناچی، شهردار تهران، محسن هاشمی، رییس شورای شهر تهران، رضا کرمی محمدی، رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، غلامحسین محمدی، رییس مرکز ارتباطات و امور بین الملل شهرداری تهران و اعضای کارگروه‌های ۱۴ گانه شورای هماهنگی مدیریت بحران شهر تهران (به صورت حضوری و ویدئو کنفرانس) در سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران برگزار شد، اگرچه دیر برگزار شدن چنین جلسه‌ای محل انتقاد است اما اظهارات مطرح شده در این جلسه نگرانی‌ها را در این خصوص بیشتر کرد. 

آمادگی پایین در برابر وقوع زلزله در تهران

برای مثال اسماعیل نجار در این جلسه آمادگی تهران در برابر زلزله را کم دانست و اعلام کرد آمادگی تهران با همه اقدامات انجام شده در برابر زلزله ۱۸.۸ درصد است، مثلاً شاید در تعداد آمبولانس‌ها ظرفیت داشته باشیم، اما آیا مسیر باز است که مجروحان انتقال داده شوند و آیا امکان حضور نیرو‌های امدادی وجود دارد؟

به گفته رییس سازمان مدیریت بحران کشور تهران در میان استان‌های کشور به عنوان استان معین شناخته شده و انتظار این است که با توجه به ظرفیت‌های بالای کشور، هماهنگی بیشتری در این زمینه به وجود بیاید. برای نمونه، از حدود ۴۷۰ منبع آب مورد نظر در شرایط بحران، ۳ تا ۴ مورد آن تعبیه شده است. همچنین پد‌های بالگرد در تهران و جا‌هایی که امکان فرود بالگرد وجود داشته باشد باید تقویت شود و از ظرفیت نیرو‌های نظامی هم در این مورد استفاده کنیم. باند دوشان تپه، فرودگاه‌مهرآباد و باند قلعه مرغی از جمله مکان‌هایی است که می‌توان مجروحان را از آنجا به استان‌های دیگر انتقال داد. این‌ها به نظرم کار بسیار مهمی است. باند دوشان تپه را دو سال پیش برای سازمان برنامه و بودجه نوشتیم و خواستیم که مرمت کنند که همچنان مانده و در حال پیگیری هستیم.

انتقاد رییس شورا از عدم تامین مالی برای آمادگی برای زلزله

البته این تنها اظهارات مطرح شده در این جلسه نبود و محسن هاشمی رییس شورای شهر تهران رقم ۱۸ درصدی برای آمادگی کنونی پایتخت در برابر بحران‌ها را تاسف بار خواند و تاکید کرد سالهاست که این تشکیلات شکل گرفته و هر سال سه جلسه تشکیل می‌شود، اما هنوز صحبت از آمادگی ۱۸ درصدی تهران است که جای تاسف دارد. در شورای شهر با توجه به حکمی که شهردار تهران دریافت کرده تلاش می‌کنیم تا وظایف را به خوبی انجام دهیم، اما مهمترین مساله در این مورد بحث مالی است.

نصب ۲۲ شتاب نگارهای زلزله تا ۲ ماه آینده در تهران 

نصب سامانه هشدار سریع، لرزه نگار‌ها و شتاب نگار‌ها از جمله مسائلی بود که در این جلسه مطرح شد و عملیاتی نشدن این سامانه از جمله موضوعاتی بود که مورد انتقاد قرار گرفت. رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در این جلسه از نصب ۲۲ شتاب نگار زلزله تا ۲ ماه آینده در پایتخت خبر داد و تاکید کرد هیچ شهری در ایران، سامانه هشدار سریع زلزله را ندارد و باید گفت این سنسور هشدار سریع به کار مراکزی مثل شرکت گاز و بیمارستان‌ها می‌آید، زیرا تا بخواهیم مردم را از زلزله آگاه کنیم، موج آن شکل می‌گیرد. لرزه نگار‌ها از دیگر امکاناتی هستند که نشان می‌دهند میزان آسیب ناشی از زلزله در نقاط مختلف به چه شکل است.

به گفته کرمی محمدی، تهران متأسفانه در منطقه‌ای واقع شده است که میزان لرزه خیزی آن کم است، اما میزان قدرت زلزله در آن زیاد است و زلزله تا ۷ ریشتر هم به وقوع پیوسته است و تهران ابر شهری است که در پای گسل‌های مختلف قرار گرفته و در داخل نیز گسل‌هایی وجود دارد که متأسفانه به خوبی شناسایی نشده‌اند و اهمیت شهر تهران به دلیل جمعیت آن است.

تاکید شهردار تهران بر اختصاص باند‌های اضطراری تهران در شرایط خاص 

البته شهردار پایتخت هم در این جلسه بر ضرورت توجه به باند‌های اضطرار تهران در شرایط خاص تاکید کرد و گفت: باید در همه سطوح ارشد، محلی و مردم ترس را به آمادگی در برابر زلزله تبدیل کنیم و حتی در مدارس دانش آموزان را با زلزله آشنا کنیم و به جای ترسیدن روحیه آمادگی را در آن‌ها تقویت کنیم.

با همه این اظهارنظر‌ها همچنان شرایط تهران برای آمادگی در برابر زلزله چندان مناسب نیست و با مشکلات عدیده‌ای در این زمینه روبه‌رو هستیم.

اذعان سخنگوی شورا درباره عدم آمادگی به وقوع زلزله در تهران

موضوعی که علی اعطا، سخنگوی شورای شهر تهران در گفتگو با میزان به انتقاد از آن پرداخت و گفت: «بافت فرسوده ما وضعیت نگران کننده‌ای در شهر تهران دارد به خصوص که تراکم انسانی هم نسبت به وضعیت طبیعی بهتر است. وضعیت متوسط بقیه شهر تهران آنجا تراکم انسانی خیلی بالا است. در بازار تهران به عنوان مثال وضعیت ناگوار و نگران کننده‌ای است. ما برای زلزله در تهران آماده نیستیم.»

در این شرایط باید از مسئولان پرسید که با این حجم از عدم آمادگی در برابر زلزله در پایتخت چرا بودجه کافی برای این مساله اختصاص نمی‌یابد و اگرچه اقدامات متعدد جزیی در این خصوص انجام گرفته است، اما‌ ای کاش کمی زودتر چنین جلساتی برگزار می‌شود تا آمادگی مدیریت شهری در این خصوص دقیقه نودی نشود.