اپیدمیهای کشنده از طاعون تا کرونا
- ایسنا نوشت: حمید سوری دکترای تخصصی اپیدمیولوژی درباره تاریخچه مهمترین اپیدمیهای قرون اخیر توضیح داد: بشر ابتدا در برابر اپیدمیها بسیار دست و پا بسته بود و، چون در گذشته واکسن و روشهای مقابله وجود نداشت، اپیدمیها به قدری کشت و کشتار میکردند تا دیگر فرد حساسی در جامعه باقی نمیماند.
وی ادامه داد: یعنی برای خاموش شدن اپیدمی باید ایمنی به صورت طبیعی در افراد ایجاد میشد، مانند اپیدمی آبله که تا قبل از کشف واکسن، در جامعه بسیاری از افراد را مبتلا میکرد و عدهای بر اثر ابتلا فوت میشدند و عدهای جان سالم به در میبردند تا رفته رفته اپیدمی خاموش میشد.
شرایط اپیدمیها در گذشته
سوری درباره شرایط اپیدمیها در گذشته توضیح داد: شیوع اپیدمی در آن دورهها مانند آتش گرفتن ساختمانی بود که کسی برای خاموش کردن آن نمیتواند کاری انجام دهد و تا زمانی که ماده سوختنی در آن ساختمان وجود دارد، آتش شعله ور میماند.
طاعون؛ از قدیمیترین اپیدمیها با ۵۰۰هزار قربانی
وی با بیان اینکه اطلاعات بشر از سابقه اپیدمیها از زمانهای گذشته چندان گسترده نیست، گفت: تاریخ نگاری چندان مبسوطی از این موارد انجام نشده است، اما یکی از قدیمیترین اپیدمیهایی که کشتار شدیدی به جای گذاشته مربوط به اپیدمی طاعون است که تخمین زده میشود حدود ۵۰۰ هزار نفر را قربانی داشت.
سوری ادامه داد: یکی دیگر از مهمترین اپیدمیهای تاریخ بشر که بالاترین میزان مرگ بر اثر آن ثبت شده اپیدمی طاعون یا مرگ سیاه در قرن چهاردهم میلادی است که برآورد میشود حدود ۲۰۰ میلیون نفر را در کره زمین قربانی کرده باشد. این اپیدمی نیز از چین، مغولستان و خاور دور شروع شد و آسیا را در نوردید و نیمی از جمعیت اروپا را به کام مرگ کشید.
وی با اشاره به اپیدمی طاعون لندن در قرن هفدهم میلادی گفت: این اپیدمی باعث ۱۰۰ هزار مرگ در لندن شد، همچنین طاعون روسیه در قرن هجدهم نیز حدود ۱۰۰ هزار نفر کشته داشت.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه افزود: اپیدمیهایی مانند وبا، آبله، طاعون و تیفوس از معمولترین اپیدمیهایی است که بشر آنها را تجربه کرده است.
شپشی که یک ارتش را شکست داد!
سوری درباره اپیدمی تیفوس توضیح داد: اهمیت این اپیدمی به قدری است که در تاریخ گفته میشود عامل شکست ناپلئون در جنگ با روسیه مقابله نظامی نبود، بلکه یک شپش باعث شد تیفوس در بین سربازان گسترش پیدا کند و در نهایت ارتش ناپلئون شکست بخورد.
وی با اشاره به اقدام ونیزیها در قرن چهاردهم میلادی برای دور از شهر نگاه داشتن کشتیهایی که به ونیز میآیند، گفت: ونیزیها دریافته بودند که بسیاری از بیماریها از کشتیهایی که به این بندر میآیند منتقل میشود، به همین خاطر تصمیم گرفتند تا ۴۰ روز به این کشتیها اجازه ورود به شهر را ندهند تا اگر علائم بیماری در آنها متظاهر نشد، اجازه ورود به شهر را داشته باشند.
"قرنطینه" از کجا آمده؟
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی یادآور شد: ریشه واژه «کوارنتی» به معنای قرنطینه از همان محدودیت ۴۰ روزه گرفته شده است.
سوری با بیان اینکه همین اقدام ظاهرا ساده توانست تا حد زیادی از مرگهای ناشی از بیماریهای واگیر در ونیز جلوگیری کند، گفت: کشورها و جوامع دیگر این اقدام را از ونیزیها آموختند و قرنطینه را بنا گذاشتند و به همین خاطر از قرن چهاردهم به بعد پاندمیها و اپیدمیهای جهانی کمتر مشاهده شد.
وی ادامه داد: بیشتر اپیدمیهایی که قبل از قرن پانزدهم و شانزدهم و حتی قرن هفده و هجده رخ میداد، بیماریهای باکتریایی مانند طاعون و وبا بود، اما بعدتر اپیدمیهای دستگاه تنفسی مانند انواع آنفولانزاها بیشتر شد.
سوری با بیان اینکه یکی از شدیدترین آنفولانزاها اواخر قرن نوزدهم رخ داده است، درباره آن توضیح داد: این پاندمی حدود یک میلیون نفر کشته داد و بعد از آن نیز در اوایل قرن بیستم اپیدمی آنفولانزای اسپانیایی رخ داد که در کشورهای مختلف پخش شد و بین ۲۰ تا ۵۰ میلیون نفر کشته برجای گذاشت.
این عضو هیئت علمی دانشگاه با اشاره به شیوع آنفولانزای آسیایی در حدود سال ۱۹۵۸ گفت: این آنفولانزا نیز حدود ۱۲۰ هزار نفر کشته داشت و بعد از آن نیز پاندمیهای دیگری رخ داد که معروفترین آنها پاندمی ایدز بوده که از سال ۱۹۸۱ عامل بیماری زا شناخته شد و تا کنون سالانه باعث مرگ یک میلیون نفر شده است.
وی با اشاره به شیوع آنفولانزاهایی همچون آنفولانزای خوکی که در سالهای ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰باعث مرگ ۵۰۰ هزار نفر شد، ادامه داد: همچنین آنفولانزای پرندگان، ابولای آفریقایی در سال ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ با حدود ۱۳ هزار قربانی از آخرین بیماریهایی بودند که تا قبل از کووید ۱۹ اپیدمی شدند.
مرگ سیاهی که ۷ سال طول کشید!
سوری درباره مدت زمان شیوع این اپیدمیها توضیح داد: طاعون در قرن چهاردهم میلادی حدود هفت سال به طول انجامید و ۲۰۰ میلیون کشته داد، آنفولانزای اسپانیایی، آسیایی و خوکی نیز هر یک حدود دو سال طول کشیدند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی افزود: البته در گذشته بشر در برابر اپیدمیها دست و پا بسته بود، زیرا نه به واکسن و راههای درمان دسترسی داشت و نه اینکه بیمارستان به شکل امروزی وجود داشت، بنابراین طول اپیدمیها در گذشته طولانیتر بوده است.
اپیدمیهایی که در داخل کشور شیوع داشت
وی درباره اپیدمیهایی که در داخل کشور شیوع داشته است، اظهار کرد: در زمان ساسانیان یعنی حدود قرن هفتم میلادی بیماری طاعون فراگیر شد که طاعون شیرویه نامیده شد و باعث مرگ نیمی از جمعیت ایران آن زمان شد.
سوری اضافه کرد: در سال ۱۲۳۷ هجری شمسی نیز اپیدمی آبله رخ داد، همچنین طاعونی که در قرن چهاردهم میلادی در جهان اپیدمی شد، در ایران نیز حدود یک سوم جمعیت را از بین برد.
وی با بیان اینکه وبا در زمان ناصرالدین شاه قاجار و تیفوس نیز در زمان جنگ جهانی دوم در کشور باعث مرگ و میر شد، ادامه داد: همچنین ویروس سارس نیز در سال ۲۰۱۳ و آنفولانزای پرندگان در سال ۲۰۱۵ نیز در کشور عوارضی را ایجاد کرد.
اپیدمی کرونا و پیک دوم و سوم
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه به برخی از اپیدمیها، تهدید کننده گفته میشود، گفت: این اپیدمیها باعث ایجاد شرایط بسیار بدی میشوند، ویروس کرونا که در اواخر سال ۲۰۱۹ در جهان به پاندمی تبدیل شد نیز از نوع اپیدمیهایی است که الگوی آن به شکل حاد پیش رونده و از نوع تهدید کننده است.
سوری افزود: این اپیدمی از نوع حاد است؛ زیرا در یک دوره کوتاه در بدن فرد مستقر میشود و در عرض حدود دو تا سه هفته ایجاد بیماری میکند؛ این بیماری از نوع مزمن نیست و اپیدمی آن پیش رونده است، زیرا از یک دوره زمانی شروع میشود و روند افزایشی پیش میگیرد تا به سطح پلاتو برسد و بعد اگر تمهیدات لازم انجام بگیرد، رو به خاموشی میرود. اگر تمهیدات لازم صورت نگیرد نیز ممکن است پیک دوم و سوم ایجاد شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره اپیدمیهای تهدید کننده توضیح داد: این اپیدمیها یا مرگ زیاد در جامعه ایجاد میکنند و یا اینکه خطر انتشار آنها بسیار زیاد است. همچنین ممکن است خطر انتشار جهانی داشته باشند و یا اینکه ضررهای اجتماعی و اقتصادی شدیدی را به جامعه تحمیل کنند.
بنابر اعلام روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، سوری در پایان با بیان اینکه اپیدمیهای تهدید شونده زمانی حادث میشوند که واکسیناسیونی برای آنها وجود ندارد، گفت: بنابراین در حال حاضر ما با بیماری کرونا به عنوان یک اپیدمی تهدید کننده رو به رو هستیم و این اپیدمی بار خیلی سنگینی را به جوامع تحمیل میکند و برای به حداقل رساندن آسیبهای جانی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی ناشی از این ویروس باید اقدامات لازم انجام شود.
