چرا عربستان بازار اروپا را برای جنگ نفتی انتخاب کرده است؟

گروه اقتصاد ؛ وحید حاجی‌پور- با آغاز جنگ قیمتی میان عربستان و روسیه، بازار اروپا به عنوان بازار اصلی در تیررس ریاض قرار گرفته است؛ بازاری که بازار سنتی روس‌ها محسوب می‌شود و عربستان در تخفیف‌هایی که اعلام کرده است، بیشترین میزان را به اروپا اختصاص داده است.

برای آنکه بدانیم دقیقا چه اتفاقی رخ داده است بهتر است در ابتدا به شیوه قیمت‌گذاری نفت توسط شرکت‌های ملی نفت از جمله آرامکو بپردازیم؛ اصولا در کشورهای تولید کننده مانند عربستان، تحویل فیزیکی یا نقدی نفت از طریق قراردادهای بلندمدت صورت می‌گیرد. قراردادهای بلندمدت بین 1 تا 2 سال اعتبار دارد و از این فرمول تبعیت می کند P_x=P_r± D :

بر اساس این فرمولp_x  قیمت نفت مورد معامله است؛P_r قیمت نفت خام مرجع یا شاخص و D مابه‌التفاوت قیمت نفت است. در این نوع قراردادها معمولاً، تنها، رقم مابه‌التفاوت در زمان قرارداد، تعیین می‌شود. معمولاً بهای هر بشکه طلای سیاه مورد قرارداد بر اساس یک بنچمارک تعیین شده و دولت‌ها در فروش‌های رسمی خود با استفاده از این فرمول، قیمت خود را اعلام می‌کنند. معمولاً قیمت نفت مرجع در دوره بارگیری یا تحویل مبنای محاسبه قیمت نهایی نفت است.

این مابه التفاوت، توسط هر کشور صادرکننده‌ای به‌طور مستقل تعیین می شود و بسیاری از کشورها به‌صورت ماهانه، هفتگی و حتی روزانه بهای نفت خود را با توجه به فرمول و خواص نفت خود اعلام می‌کنند.در معاملات رسم بر این است که اگر قیمت نفت درج‌شده در قرارداد، بیشتر از قیمت روز باشد فروشنده در محوله‌های بعدی با کاهش مابه‌التفاوت و تعدیل قیمت، بخشی از ضرر خریدار را جبران می‌کند که عربستان این ابزار را یکی از شاخص‌های مشخص شده برای تعیین قیمت نفت خود تعیین کرده است.

در واقع و در حالت عادی، قیمتی که مثلا عربستان برای انواع نفت خود برای تحویل در ماه بعد اعلام می‌کند، یک رویه مرسوم در بازار است ولی این موضوع زمانی تبدیل به یک جنگ قیمتی می‌شود که کاهش یا افزایش قیمت نفت، فراتر از تحولات بازار نفت و معادلات قیمتی باشد نه آنکه سعوی ها برای هر بشکه از نفت سیبک خود، 25 دلار قیمت تعین کرده اند!

اقدامی که عربستان در کاهش شدید قیمت نفت خود انجام داد، یک بدعت بسیار قدیمی است که نمونه تاریخی آن برای چند دهه پیش است؛ همزمان با این کاهش قیمت، این کشور ادعا کرده قصد دارد تولید خود را به بالای 12 میلیون بشکه در روز برساند و هدف از این اقدام، نثبیت بازارهای خود است در حالی که عربستان بازارهای سنتی و پایدار خود را دارد و چنین توجیهی ، تنها برای فشار به روسیه جهت پذیرش کاهش تولید است.

به همین دلیل، آل سعود نقطه اتکای جنگ خود را بازار اروپا قرار داده؛ جایی که روسیه با فشارهای آمریکا مواجه شده است و زمزمه تحریم این کشور در بازار نفت اروپا به گوش می‌رسد.این بازار پذیرای  بیش از 3 میلیون بشکه نفت خام روسیه است و رقابت همواره میان ایران و روسیه در این بازار بوده است که با حذف ایران از بازار، روسیه یکه تار شده است.   

بر اساس آخرین آمارها، اروپایی‌ها روزانه 15 میلیون بشکه نفت مصرف می‌کنند؛ عربستان سهمی معادل 5 درصد از بازار اروپا را در اختیار دارد هرچند که این یک تخمین است؛ آمار رسمی که از سال 2018 در اختیار است نشان می‌دهد عربستان معادل 6.6 درصد صادرات خود را به اروپا اختصاص داده است. البته این میزان در دوره‌ای به 3 درصد رسیده است اما با این وجود، متوسط صادرات نفت عربستان به اروپا کمتر از 400  هزار بشکه در روزاست.

البته بخشی از این نفت، برای ذخیره‌سازی در بندر رتردام هلند به عنوان یکی از مناطقی که عربستان نفت خود را در آ ذخیره می‌کند، ارسال شده است. طبق آمارهای موجود، روسیه بیشترین سهم را در تامین نفت مورد نیاز اروپا دارد.

سهم مسکو ازبازار  اروپا معادل 27 درصد است؛ پس از روسیه، کشور نروژ با 10.7 درصد، عراق با 8.6 درصد، قزاقستان با 8.2 درصد، نیجریه با 7.6 درصد، آمریکا با 7.1 درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

در مقابل اما بیش از 70 درصد صادرات نفت عربستان به کشورهای شرق آسیا از جمله چین، کره جنوبی، ژاپن، تایوان و ... است. اینکه عربستان برای ضربه زدن به روسیه بازار اروپا را انتخاب کرده نشان می‌دهد این کشور قصد دارد با تخفیف‌های نجومی نفت، ضربه مهلکی را به روسیه وارد کند که کاملا در راستای اهداف غربی‌هاست. نفت عرب لایت عربستان نزدیک ترین به نفت اورال روسیه است و عربستان با علم بر این موضوع، برای نخستین بار به جنگ با روسیه در بازار سنتی این کشور گام برداشته است.

عربستان هم اکنون حدود 9.6 میلیون بشکه نفت تولید می‌کند که بین 6.8 تا 7 میلیون بشکه آن صادر می‌شود؛ حدود 5 میلیون بشکه از صادرات نفت عربستان به پالایشگاه‌هایی می‌رود که آرامکو در آن سهامدار است  ما بقی به سایر پالایشگاه‌ها منتقل می‌شود. بیشتر بازارهای سعودی تا سال 2024 تضمین شده است و با تولید فعلی عربستان – 9.6 میلیون بشکه در روز- نفت مازادی برای سایر مشتریان وجود ندارد تا ریاض برای برطرف کردن این موضوع، افزایش تولید را در دستور کار خود قرار دهد.

واکنش روس‌ها به این جنگ قیمتی، مقابله به مثل است؛ این کشور اعلام کرده است آماده افزایش تولید است و می‌تواند حداقل 400 هزار بشکه به تولید خود بیافزاید؛ این به معنای پمپاژ نفت بیشتر به بازاری است که اروپایی‌ها منتفع آن خواهند بود هرچند در کوتاه مدت. ضمن اینکه روسیه در برنامه راهبردی خود، برای افزایش صادرات نفت خود به هند برنامه ریزی کرده که در صورت تحقق این مهم، عربستان احساس خطر بیشتری خواهد کرد و جنگ بیشتری میان طرفین شکل خواهد گرفت.

چه کسی فکر می‌کرد روسیه و عربستان که طی سه سال اخیر به متحدان نفتی یکدیگر تبدیل شده بودند، روزی در یک جنگ نفتی، دنیا را دگرگون کنند.