ماجرای ساخت و سازها در ارگ بم چیست؟

- ارگ بم، بزرگترین بنای خشتی جهان، یکی از با ارزش‌ترین شاهکار‌های تاریخی ایران زمین، با قدمتی چند صد ساله واقع در استان کرمان است که به صورت قطعه‌ای مستحکم بنا شده است. این ارگ عظیم که در مسیر جادهٔ ابریشم قرار دارد در ۵ سده پیش از میلاد ساخته شده‌است و تا سال ۱۸۵۰ پس از میلاد نیز همچنان مورد استفاده بود. زلزله سال ۱۳۸۲ در بم بیشتر از ۸۰ درصد ارگ را ویران کرد. به عنوان یک میراث فرهنگ جهانی خیلی از کشور‌ها در جریان باز سازی آن شرکت کردند.

ژاپن، ایتالیا و فرانسه جز کشور‌هایی بودند که از ابتدا همکاری کردند. ژاپن حدود ۱٫۳ میلیون دلار به ایران برای بازسازی کمک کرد، و با ارسال تجهیزات و ایجاد طرح سه‌بعدی از ارگ بم برای افزایش دقت نوسازی، این پروژه را پشتیبانی کرد. وزارت میراث و فعالیت‌های فرهنگی ایتالیا نیز با اجرای پروژه‌ای با بودجه‌ای در حدود ۵۰۰۰۰۰ یورو جهت مرمت و استحکام بخشی برج شماره یک (در گوشهٔ جنوب غربی دیوار پیرامونی شهر تاریخی) در مرمت ارگ تاریخی مشارکت کرد. این پروژه که با همکاری گروهی از کارشناسان ایتالیایی و ایرانی انجام شد در تابستان ۱۳۹۰ به پایان رسید. فرانسه با تهیه نقشه ارگ بم به ایران کمک کردند. بانک جهانی هم مبلغ زیادی پول به این پروژه کمک کرد.

ارگ بم ایران پس از آن زلزله به شدت تخریب شد و از آن زمان در فهرست آثار در خطر قرار گرفت، اما با توجه به مرمت‌های انجام شده در طول سال‌های گذشته، سازمان یونسکو در تیر ماه ۱۳۹۲ ارگ بم را از فهرست آثار در خطر خارج کرد؛ و اکنون با وجود تمام این اقدامات و هزینه گرد‌ها صدای گلنگ در بم به گوش می‌رسد. طی چند روز گذشته تصاویری از حضور پیمانکاران در بم دست به دست چرخید. عکس‌هایی از نیمه شرقی ارگ بم که در آن پیمانکارانی به بهانه مرمت شروع به تخریب دیواره‌ها کرده اند و تا دوباره آن‌ها را بسازند.

داستان جدیدی در ارگ بم، تخریب بعد از بازسازی، اخبار واصله نشان از حضور چند روزه پیمانکارانی خبر می‌دهند که به دلیل تعریف پروژه‌ای چند صد میلیون تومانی به بهانه مرمت در حال تخریب کاروانسرای غرب ارگ بم هستند. کارشناسان ارگ بم مدعی‌اند مرمت این کاروانسرا درحالی به پیمانکار سپرده شده که کلا بنا را تخریب کرده و می‌خواهد از نو بسازد امری که با قوانین یونسکو کاملا مغایر است. پیمانکاران همجنین در حال تخریب مدرسه میرزا نعیم درعامه نشین شرق ارگ بم هستند که یک بنای ۹۰ درصد سالم است.

کارشناسان ارگ بم مدعی هستند که کارشناسان بار‌ها به پیمانکاران اخطار‌های لازم را داده‌اند، اما آنهابه کار خود ادامه می‌دهند و در عین حال می‌گویند این موضوعات به کارشناسان و مدیریت ارگ بم مربوط نیست و ما با میراث استان کرمان قرارداد داریم. این امر نشان از این دارد که پایگاه جهانی ارگ بم هیچ قدرتی برای نظارت بر ارگ بم ندارد.

این در حالی است که در این چند روزه چندین تراکتور آوار‌های حاصل از تخریب یا به زعم عده‌ای مرمت را که با بیل و کلنگ و تراکتور انجام شده از ارگ بم بیرون می‌برند. کارشناسان بر این نکته تأکید دارند که مدیر پایگاه ارگ بم و حتی مدیران سازمان مرکزی میراث فرهنگی اختیاری برای دخالت در کار پیمانکاری ارگ بم ندارند چرا که اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان کارفرما شده و همه‌ی اختیارات به دست آن‌ها است و این بزرگترین ضربه‌ای بود که دوره‌ی مدیریت پیشین ارگ وارد شده و تمام اختیارات کارفرمایی را به میراث کرمان محول کرده است.

فرهاد عزیزی، مدیرکل دفتر امور پایگاه‌های ثبت جهانی سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری در گفتگو با خبرنگار گروه جامعه ، در این رابطه گفت: بحث‌های مرمتی که در ارگ بم طی این چند روزه مطرح شده است مربوط به این امر می‌باشد که در داخل ارگ بم قراردادی در اداره کل میراث فرهنگی استان بسته شده است و بخشی از بنا‌ها در ارگ بم در حال مرمت است.

وی در ادامه گفت: در بخش‌هایی از بنا یکسری آوار‌ها رو به روی دیوارهایی که باید مرمت می شد وجود داشت. این دیوارها نیز باید مرمت می‌شدند چرا که ساختار متزلزلی داشته اند. این دیوار‌ها قبل از زلزله نیز مرمت شده بودند. آوار‌ها جمع شده تا دیوار‌ها مرمت شود و اصلا بحث تخریب مطرح نیست.

وی در ادامه افزود: باید شرایط برای مرمت فراهم می‌شد. آوار‌هایی که در زلزله ناپایدار بودند. کار متوقف می‌شود تا پایگاه بر آن نظارت کند.