مدیرکل دفتر موسیقی چگونه فرمان آزادی موسیقی رپ را داد؟!

: در حسن نیت بخشی اندک از این رپ خوانها هم شکی نداریم اما وقتی کلیت یک موسیقی نام آوری خود را از لگدکوب کردن آموزه های اخلاقی می گیرد چطور میخواهید شرایط مجاز بودن آن را فراهم آورید.

: اینکه در میان این همه گرفت و گیری که بخشهای مختلف موسیقی ما از آن رنج می برد به ناگاه چشمت به جمال گفتگویی از پیروز ارجمند مدیرکل دفتر موسیقی ارشاد روشن شود که از مجوزدار شدن رپ سخن میگوید به شدت قابل تامل است.

به گزارش قابل تامل از اینکه آنچه در همه این سالها به عنوان موسیقی رپ در کشور ما جریان داشته است اغلب نوعی هنجارشکنی اخلاقی در حوزه کلام و زیرپاگذاشتن خط قرمزهای اخلاقی در ویدیوکلیپهای مربوط به این آثار بوده است. البته که پیروز ارجمند ادعای این را کرده که با تغییر واژه رپ به "گفتاواز" و البته سرودن ترانه هایی پیرامون آلودگی هوا، گرمایش زمین و میراث فرهنگی میتوان نوعی رپ اخلاقی و منطبق با هنجارهای جامعه ایجاد کرد.

نمیدانیم مدیرکل دفتر موسیقی از آثاری که در سالهای اخیر به صورت زیرزمینی در گونه موسوم به رپ ساخته و منتشر شده اند خبر دارد یا نه. اگر ایشان مروری بر این آثار داشت مطمئنا متوجه میشد که بیشتر از نیمی از این آثار به نوعی با افتادن در دام کلامهای هنجارشکن است که میخواهند مخاطب جلب کنند یعنی اصلا هدف اصلی تولید زیرپاگذاشتن خط قرمزهای اخلاقی-اعتقادی جامعه بوده است. در حسن نیت بخشی اندک از این رپ خوانها هم شکی نداریم اما وقتی کلیت یک موسیقی نام آوری خود را از لگدکوب کردن آموزه های اخلاقی می گیرد چطور میخواهید شرایط مجاز بودن آن را فراهم آورید.

در ادامه گفتگوی ارجمند با سحر آزاد در "شرق" را می خوانید با ذکر این توضیح که امیدواریم برنامه های ارشاد برای آزادسازی گونه های مختلف موسیقی با بررسی آرای مختلفی که درباره اثرات مثبت و منفی این آزادسازیها وجود دارد انجام شود.

در گفت‌وگویی که پیش از سفرتان به اصفهان انجام دادیم، گفته بودید یکی از محورهای مورد بررسی، حضور زنان نوازنده یا همخوان در این استان خواهد بود. نتیجه مذاکراتی که تاکنون داشته‌اید، چگونه بوده است؟
از هنرستان موسیقی اصفهان که از قدیمی‌ترین هنرستان‌های کشور است، بازدید کردم. یکی از دغدغه‌های مدیران و حتی خانواده هنرجویان این بود که فرزندان دخترشان بعد از فارغ‌التحصیلی اجازه ندارند در محیط دانشگاهی برنامه اجرا کنند که دچار دلسردی آنها شده است. با تعدادی از هنرجویان هم صحبت کردم و آنها از این روند احساس ناامیدی می‌کردند. در جلسه‌ای که با هنرمندان و انجمن موسیقی برگزار شد، تاکید شرکت‌کنندگان این بود که این مساله، موسیقی اصفهان را به رکود می‌برد و حتی جشنواره‌ها نیز تفکیک جنسیتی می‌شود و نمی‌توان از حضور بانوان استفاده کرد. در مجموع این خواسته را در هنرمندان و اقشار مختلف در اصفهان می‌بینید که می‌خواهند این مساله حل شود. من در این جلسات به دو نکته اشاره کردم. اول اینکه کنسرت‌های ویژه بانوان را داریم مثل مولودی‌خوانی‌های زنان. ما محتوای کنسرت‌های بانوان را بررسی و تایید می‌کنیم. بنابراین یک محصول سالم در یک محیط کاملا مختص بانوان ارایه می‌شود که منع شرعی و قانونی ندارد. به‌هرحال این موضوع جزو مطالبات نسل جدید است و خانم‌ها نیز علاقه‌مند هستند در چنین محیط‌هایی حضور داشته باشند. از نظر عرفی هم بسیاری از خانواده‌های متدین علاقه‌مند هستند همسران و دخترانشان در محیط‌هایی که کاملا زنانه هستند، به شنیدن موسیقی بپردازند. اتفاقا این نوع کنسرت‌ها با عرف سازگار است و امنیت لازم را برای خانواده‌های متدین فراهم می‌کند. بخش دیگر حضور بانوان در کنار آقایان در اجرای موسیقی است. این موضوع از دو جنبه قابل بررسی است. بحث اول محتواست که در وزارت ارشاد بررسی و تایید می‌شود و عموما بانوان در عرصه موسیقی کلاسیک و سنتی فعالیت کرده‌اند. بنابراین وقتی روی صحنه با پوشش مناسب و رفتار مطلوب ظاهر می‌شوند، چه منعی برای جلوگیری از اجرای برنامه آنها وجود دارد؟ بخش دیگر به فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها برمی‌گردد. ما چندین هزار بانوی نوازنده ایرانی داریم که تعدادی از آنها سرآمد هستند. این بانوان در یک محیط کاملا سالم، با رعایت موارد شرعی و عرفی به اجرای موسیقی می‌پردازند و من خیلی علاقه‌مند هستم بدانم چه چیزی بالاتر از شرع، قانون و عرف هست که در اصفهان و شهرهای دیگر حضور بانوان روی صحنه دچار مشکل می‌شود؟ بنابراین این موضوع جزو مطالبات هنرمندان در این سفر بود. اگر ما فضای مناسب را برای حضور جوانان در یک محیط سالم و قابل کنترل فراهم نکنیم، آنها را به سمت موسیقی زیرزمینی، غیرقابل کنترل و حتی خارج از ایران سوق داده‌ایم. چگونه اجازه می‌دهیم محل فعالیت یک بانوی هنرمند را که 14 سال تحصیلات رسمی داشته و تحت نظارت جمهوری اسلامی برنامه اجرا می‌کند، بگیریم؟ اگر دکتر روحانی مطالبات شهروندی را مطرح می‌کند، این مسایل هم بخشی از مطالبات نسل جوان است که باید پاسخگو باشیم. اگر این اتفاق در دوره دیگری بود من‌ هم می‌گفتم شاید عرف جامعه اصفهان چنین مساله‌ای را برنتابد اما همه ما فرزندانی داریم و می‌دانیم آنها نیاز به غذای روح دارند که این نیاز می‌تواند در یک فضای سالم و تحت نظارت خود ما فراهم شود. من به‌عنوان مدیر موسیقی، پاک‌کردن صورت‌مساله را صلاح نمی‌دانم و فکر می‌کنم این موضوع سریع حل شود.

بخش دیگری از مسایلی که در اصفهان مطرح شده و خود شما هم به‌نوعی به آن اشاره کردید، موسیقی زیرزمینی و به‌خصوص موسیقی رپ بوده است. سیاست دفتر موسیقی در مورد چنین موسیقی‌هایی چیست؟
دادن مجوز به تک‌آهنگ‌ها آغاز شده است و اتفاقا این کار خیلی سریع انجام می‌شود. ضمن اینکه به کلیپ‌ها هم مجوز می‌دهیم. دفتر موسیقی قبلا بررسی کلیپ‌ها را به شکل فعلی نداشته است و شورای جدیدی به نام «شورای رسانه‌های نوین موسیقی» به بقیه شوراهای دفتر موسیقی اضافه شده است. وظیفه این شورا بررسی ظرفیت‌های موسیقی در رسانه‌های جدید است؛ از جمله آنها آهنگ‌های پیشواز و انتظار، نرم‌افزارهای چندرسانه‌ای، فضاهای مجازی و... است. ضعف‌هایی هم در فضای مجازی مناسب برای ارایه آثار داریم یعنی فضایی که قانونی باشد و شرایط کافی را برای ارایه آثار داشته باشد، کم داریم که درحال بررسی آن هستیم و از برنامه‌نویسانی برای ایجاد چنین فضاهایی بهره گرفته‌ایم. از اول شهریور نیز دفتر موسیقی اعلام کرد که آمادگی دارد بخشی از تمامی آلبوم‌ها و آهنگ‌های دارای مجوز را با اجازه ناشر به‌طور رسمی در سایت دفتر موسیقی قرار دهد، برای اینکه همه در جریان تازه‌ترین تولیدات موسیقی باشند. در مورد موسیقی رپ هم باید بگویم این موسیقی ریشه در فرهنگ ایران دارد. ما در فرهنگمان ترتیل‌خوانی، رجزخوانی و بحرطویل‌خوانی داریم حتی حماسه‌سرایان ایرانی که رجزخوانی یا شاهنامه‌خوانی می‌کردند به‌نوعی از موسیقی شبه‌رپ استفاده می‌کردند. به همین دلیل حدود دوسال قبل در گروه واژه‌گزینی موسیقی فرهنگستان زبان و ادب فارسی به پیشنهاد من واژه «گفتاواز» را برای موسیقی رپ مصوب کردیم و دیگر از واژه رپ برای این نوع موسیقی استفاده نمی‌کنیم. واژه و ریشه تاریخی این موسیقی را داریم و در تلاش هستیم محصولی که تولید می‌شود، متناسب با فرهنگ و دغدغه‌های ما باشد. معتقدم رسالت موسیقی صرفا ایجاد تفنن نیست و می‌تواند بخشی از دغدغه‌ها و اندیشه‌ها را بیان کند، این شیوه گفتاواز می‌تواند روشی برای بیان مباحثی مثل آلودگی هوا، گرمایش زمین، میراث فرهنگی و... باشد. این رپ یا گفتاواز ماهیتی ایرانی دارد و فکر می‌کنم با این شکل حرفی برای گفتن در دنیای جدید داشته باشیم.

تاکنون مراجعانی برای گرفتن مجوز چنین موسیقی‌ای داشته‌اید؟
چون خوانندگان و آهنگسازان رپ توجیه نشده‌اند، آثاری که عموما به دفتر موسیقی ارجاع داده می‌شود، با همان ساختار قبلی است اما در همان کارهای قبلی نیز آثار خوبی هست و درحال بررسی آنها برای دادن مجوز هستیم.

گاهی شنیده می‌شود که رپ با شیطان‌پرستی در ایران مترادف دانسته می‌شود. پاسخ شما به چنین دیدگاهی چیست؟
حرف R که در کلمه رپ آمده از Revolution گرفته شده است. پس ماهیت رپ اعتراض و انتقاد اجتماعی است پس به سمت گرایش‌های شیطان‌پرستی نمی‌رود و نرفته است. اتفاقا گروه‌های شیطان‌پرست اصلا علاقه‌مند نبودند از ماهیت شیطان‌پرستی استفاده کنند و از بعضی گونه‌های دیگر موسیقی مثل متال برای اهداف خود استفاده کرده‌اند. موسیقی نمی‌تواند ذات شیطان‌پرستی داشته باشد چون ذاتا انتزاعی‌ترین هنرهاست، به همین دلیل می‌توان برداشت‌های متفاوتی از آن داشت. مثلا آرم برخی از برنامه‌های صداوسیما ماهیت راک و متال دارند که خیلی از آنها برنامه‌های سیاسی هستند. پس کاربرد موسیقی مهم است. مهم این است که ما چگونه این موسیقی‌ها را تعریف کنیم. من معتقدم هیچ موسیقی‌ای به‌طور خالص ماهیت شیطان‌پرستی ندارد و مانیفست و دیدگاه گروه می‌تواند مبین اندیشه‌های شیطان‌پرستانه باشد.