جریان دانشجویی و قوه قضاییه: نکاتی در باب دیدار رئیس دستگاه قضا با دانشجویان

به گزارش گروه حقوقی و قضایی ،میثم عباسی دانشجوی دکترای اندیشه سیاسی دانشگاه تهران پیرو دیدار رئیس قوه قضاییه با نمایندگان تشکل های مختلف دانشجویی یادداشتی منتشر کرد.متن این یادداشت به شرح زیر است.

باسمه تعالی
جریان دانشجویی و قوه قضاییه: نکاتی در باب دیدار رئیس قوه قضاییه با دانشجویان

روز چهارشنبه مورخ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۸ رئیس قوه قضاییه با نمایندگان تشکل های مختلف دانشجویی دیداری داشتند. نگارنده آن جلسه را مقدمه ای قرار خواهد داد و مطالبی را در باب نسبت جریان دانشجویی و قوه قضاییه مطرح خواهد کرد.

تحلیل محتوای نظرات و پیشنهادات نمایندگان تشکل های مختلف دانشجویی در دیدار با رئیس دستگاه قضا نکتۀ مهمی را نشان می دهد. مهم ترین موضوعات مطرح شده از سوی دانشجویان مفاهیمی نظیر عدالت گستری، توجه به آزادی های مشروع، تحول گرایی در قوه قضاییه، حضور زنان در مناصب قضایی، فسادستیزی و ایجاد شفافیت بوده است. چنانچه زمان و مکان جلسه را حذف کنیم، خدشه ای به اصل بحث دانشجویان وارد نمی شود. دانشجوی ایرانی همواره آرمان گرا بوده و در راستای حرکت از وضع موجود به وضع مطلوب حرکت می کند.

بنابر آنچه گفته شد، یکی از مهم ترین وجوه اشتراک دستگاه قضا و قشر دانشجو در آرمان گرایی و پر کردن فاصلۀ میان باید‌ها و واقعیت ها است: در آرمان‌های مهمی، چون عدالتخواهی، نهایتِ قانون گرایی، مبارزه با فساد، شفافیت، ظلم ستیزی و.... اینجا همان محلِ تلاقی دغدغه های مشترک قوه قضاییه و جریان دانشجویی است. جریان دانشجویی در تاریخ ایران همیشه ضد استبداد، ضد استکبار، ضد فساد، آزادی خواه و عدالت طلب بوده است. این ویژگی‌ها نشان از نزدیکی این آرمان‌ها با رسالت های قوه قضاییه دارد. اما آنچه عجیب می‌نماید، عدم ارتباط موثر بین عملکرد دستگاه قضا و طرز فکرِ دانشجویی با وجود چنین فضای فکری و رسالتی مشترک بوده است؛ بنابراین آنچه در عمل اتفاق افتاده است نیاز به تأمل جدی دارد. دستگاه قضا و قشر دانشجو، که باید با همدلی آن شکاف نامیمون را پر می‌کردند، خود دچار شکاف شدند و بین این دو رابطه عمیق و مستحکمی شکل نگرفت. امیدواریم آن جلسه مقدمه ای برای تبادل اندیشه و مجالی برای هم افزایی بیشتر باشد تا امکانات و شرایط ارتباطی عمیق تر فراهم شود.

نکته ای که شایان توجه است، این است که در صورت عدم ارتباط مؤثر بین دستگاه قضا و قشر دانشجو، شاهد دو آسیب جدی خواهیم بود:

۱. قوه قضاییه از نوآوری‌ها و نگاه ارزشمند و آسیب شناسانه قشر جوان تحصیلکرده محروم می ماند و این محرومیت، خسارت های بزرگی را به دنبال دارد.

۲. جوانِ دانشجو با عدم درکِ واقعیات موجود در فضای دستگاه قضا، آن را مبهم و ناشناخته دیده، و دغدغۀ بررسی مشکلات، امکانات و ظرفیت های نظام قضایی (مانند نهاد‌ها و نظام های دیگر) را از دست می‌دهد و به پژوهش‌هایی روی می آورد که «مسئلۀ کشور» محسوب نمی شود. نتیجه این دو آسیب همانا ناکارآمدی در هر دو حوزه خواهد بود.

یکی از برنامه‌های اصلی قوه قضاییه در دورۀ جدید، اجرایی شدن سند تحول قضایی در بستر گام دوم انقلاب است. همواره چنین بوده که اندیشۀ تحول را ملازم با روحیه جوانی می دیدند. قشرِ دانشجویِ جوان موتورِ حرکتِ تحولاتِ بزرگ است. بر همین اساس، مقام معظم رهبری نیز در منشور عملکردی قوه قضاییه در دوره جدید بر استفاده از جوانان صالح و کارآمد تأکید ویژه ای داشتند، و در این زمینه، انتصاباتی هم انجام شده است. اما این ارتباط نباید صرفا استفاده از چند جوان به عنوان کارمند قوه قضاییه با حالت نمادین باشد. آنچه لازم است مورد توجه باشد، استفاده از فکر تحول خواه جریان دانشجویی برای استفاده مناسب جهت بهبود کیفیت قوه قضاییه و افزایش کارآمدی آن است.

یکی از خواسته های اصلی دانشجویان در ارتباط با قوه قضاییه مبارزه با فساد و ایجاد شفافیت است که لازم است نکاتی را درباره آن طرح کنیم. مشروعیت قوه قضاییه منوط به مبارزه با فساد است و این مبارزه بدون شفافیت در درون و بیرون قوه قضاییه امکان پذیر نیست. برخی اوقات چنین القا می شود که تصمیمات و اقداماتی که در دستگاه قضا اتخاذ می شود، باید مخفی و مبهم باشد. امروز مشخص شده است که هر گونه ابهام و مخفی کاری هزینه‌های دستگاه قضا را بالا می‌برد. در همین راستا، رئیس محترم قوه قضاییه اقداماتی نظیر انتشار آرای محاکم، حمایت از گزارشگران فساد، رسیدگی به اموال مسئولان در دستور کار قرار داده اند که باید بر اساس اولویت بندی و زمان مندی مشخص به اجرا در آید. انتظار جریان دانشجو از قوه قضاییه این است که ادبیات آن در دوره جدید بیش از پیش ادبیات شفافیت و پاسخگو بودن باشد.

همان طور که گفته شد، این تحول نیازمند افکار بلند و انقلابی است که باید در محیط های دانشجویی سراغ آن را گرفت. یکی از این موارد، بررسی «ظرفیت ها و امکانات دستگاه قضا برای مبارزه با مفاسد اقتصادی» در راستای اقتصاد پاک و مقاومتی است. در همه زمان ها، به خصوص در شرایط فعلی، اقتصاد یک نقطۀ تعیین کننده محسوب می شود. دانشجویان می توانند با بحث آسیب شناسانه، درباره نسبت قوه قضاییه با این اصل مهم را مورد پژوهش قرار دهند: باید اقدامات گذشته و کنونی قوه قضاییه در حوزه اقتصادی و برخورد با مفاسد مورد نقد و بررسی قرار گیرد. بر روی ظرفیت‌های آشکار و پنهان قوه در زمینه مباحث مربوط به اقتصاد کار شود. دانشجویان حوزه اقتصاد به طور خاص می‌توانند چنین دغدغه هایی را دنبال کنند. از ظرفیت دانشجویان رشته های دیگر نیز می توان برای همین منظور استفاده کرد.

نکتۀ آخر آن که مبارزه با فساد و ایجاد شفافیت، دشمن تراش است و مبارزه با فساد‌های بزرگ، دشمنان بزرگ و سرسختی نیز دارد. به نظر نگارنده، حمایت جریان دانشجویی در قالب مطالبه گری و بسط این گفتمان در حوزۀ نخبگانی و عمومی جامعه، می تواند پشتوانه ای قوی برای دستگاه قضا در راستای انجام وظایفش باشد؛ و همین طور، قوه قضاییه می تواند حامی مطمئنی برای بسط مطالبات دانشجویی باشد؛ چرا که این مطالبات نیز هزینه ها و دشمنان سرسختی دارد. اتحاد دانشجویان و دستگاه قضا منفعت هایی برای هردو، و بالاتر از آن برای کشور خواهد داشت؛ بنابراین ضروری است سازوکار‌های لازم مشخص شوند. چنین امر مهمی در ایران امروز ما و در بستر گام دوم انقلاب، تأخیرناپذیر است.