ایثار اجتماعی در قاب سینما؛ بازتاب همدلی و وفاق ملی در آثار جشنواره فیلم ایثار

جشنواره فیلم ایثار، به عنوان مهم‌ترین کانون این سینما، بهترین فرصت برای تمرکز بر این بُعد گسترده و اغلب مغفول‌مانده از حماسه ملی است. 

۱. عبور از قهرمان انفرادی به حماسه جمعی در سینمای ایران

درام‌های ماندگار، آنهایی هستند که ایثار را به یک پدیده‌ی اجتماعی و نه یک اقدام فردی تقلیل می‌دهند. سینمای ما پتانسیل نمایش این «همدلی سازمانی» را بارها نشان داده است:

• وفاق در نهادهای بحران: فیلم‌هایی مانند «ماجرای نیمروز» (و دنباله‌های آن)، اگرچه تریلر سیاسی هستند، اما بیش از هر چیز بر وفاق جمعی، کار گروهی و از خودگذشتگی سازمانی برای حفظ امنیت کشور تأکید دارند. در این آثار، قهرمان نه یک فرد، بلکه یک تیم است که در سایه اختلافات درونی، برای هدف بزرگتر به وفاق می‌رسد. این الگو، به سینمای ایثار می‌آموزد که قهرمان می‌تواند یک گروه از افراد با عقاید متفاوت باشد که در شرایط بحرانی، به یکدیگر متعهدند.

• ایثار غیرنظامی و پشتیبانی: شاهکارهایی مانند «بچه‌های آسمان» (مجید مجیدی)، در حالی که مستقیما به جنگ نمی‌پردازند، اما روح ایثار را در قالب همدلی اجتماعی و تلاش برای بقا در شرایط سخت اقتصادی منعکس می‌کنند. سینمای ایثار می‌تواند با تمرکز بر پشتیبانی پشت جبهه – از زنان خانه‌دار، تا تلاشگران جهاد سازندگی و کادر درمان – نقش آحاد مردم در ایجاد وفاق ملی را به تصویر بکشد.

۲. بازتاب ایثار در بستر آسیب‌های اجتماعی و پساجنگ

وفاق ملی، زمانی ارزشمندتر است که در مواجهه با چالش‌های اجتماعی و زخم‌های پس از بحران، حفظ شود.

• همدلی در درمان و بازسازی: فیلم‌هایی که به جنبه‌های درمانی و توانبخشی جانبازان می‌پردازند (مانند برخی صحنه‌های «از کرخه تا راین»)، بازنمایی عینی ایثار اجتماعی هستند. ایثار در اینجا، اقدام پزشک، پرستار، یا مددکاری است که زندگی خود را وقف التیام زخم‌های جنگ می‌کند. سینما باید به جای نمایش صرف رنج، بر رابطه عمیق همدلی میان ایثارگر و جامعه متمرکز شود.

• وفاق در بحران‌های معاصر: یکی از بزرگ‌ترین فرصت‌های مغفول، تعمیم مفهوم ایثار اجتماعی به بحران‌های معاصر است. برای مثال، نمایش تلاش‌های داوطلبان و کادر درمان در دوران پاندمی کرونا یا زلزله‌های طبیعی (مانند «بم») که در آن، مردم از هر قشر، با وفاق کامل برای کمک به یکدیگر بسیج شدند. این نوع روایت‌ها، مفهوم ایثار را از یک خاطره تاریخی، به یک ارزش زنده و جاری در جامعه امروز تبدیل می‌کنند.

• بازنمایی زنان و پیوند اجتماعی: سینمای ایثار ایران، به ویژه در آثار سال‌های اخیر، به نقش زنان در مدیریت بحران و حفظ ساختار خانواده توجه کرده است. آثاری چون «شیار ۱۴۳»، در عین حال که رنج یک مادر را به تصویر می‌کشند، اما در لایه‌های زیرین، شبکه حمایت اجتماعی و همبستگی زنان روستا را نشان می‌دهند که در کنار هم، بار سنگین انتظار را به دوش می‌کشند. این همدلی، نمونه‌ای عالی از وفاق درونی جامعه است.

۳. نقش محوری جشنواره فیلم ایثار در تحکیم وفاق ملی

جشنواره فیلم ایثار، می‌تواند به عنوان یک جریان‌ساز فرهنگی، مسیر این سینما را به سمت تمرکز بر ایثار اجتماعی هدایت کند:

• تخصیص جوایز «همدلی و کنش جمعی»: جشنواره باید فراتر از جایزه «بهترین بازیگر مرد» یا «بهترین کارگردانی»، جوایز ویژه‌ای را به «بهترین فیلمنامه با محوریت وفاق ملی»، «بهترین مستند ایثار اجتماعی» و «بهترین تصویرسازی از پشتیبانی مردمی» اختصاص دهد. این اقدام، به طور مستقیم، فیلمنامه‌نویسان و تهیه‌کنندگان را تشویق به انتخاب سوژه‌هایی با محوریت عمل جمعی می‌کند.

• ایجاد گفتمان «مردم‌محوری در سینما»: برگزاری پنل‌های تخصصی در حاشیه جشنواره، با حضور جامعه‌شناسان و کارشناسان فرهنگی، باید بر اهمیت روایت مردم‌محور در سینما تأکید کند. این گفتمان، به فیلمساز کمک می‌کند تا از نگاه صرفاً نظامی، به نگاه وسیع‌تر اجتماعی-فرهنگی تغییر مسیر دهد.

• برجسته کردن فرم‌های نوآورانه در مستند اجتماعی: بخش مستند جشنواره، نقش حیاتی در بازتاب ایثار اجتماعی دارد. تشویق به ساخت مستندهای خلاقانه و باکیفیت درباره گروه‌های جهادی، مؤسسات خیریه مرتبط با ایثارگران و فعالیت‌های فرهنگی مردم‌نهاد، می‌تواند گنجینه ارزشمندی از وفاق ملی را در قالب سینما حفظ و منتشر سازد.

نتیجه‌گیری

سینمای ایثار ایران برای آنکه تأثیر خود را بر نسل‌های آینده حفظ کند، باید به این حقیقت اذعان نماید که ایثار یک پدیده انفرادی نبوده، بلکه محصول وفاق ملی و کنش جمعی ملت ایران است. جشنواره فیلم ایثار، با تمرکز هوشمندانه و تخصصی بر «ایثار اجتماعی» و «همدلی و وفاق ملی»، می‌تواند سینما را به سمت خلق آثاری فاخر و ماندگار هدایت کند که در آن‌ها، قهرمان اصلی، نه یک فرد، بلکه جامعه‌ای یکپارچه و متحد است که در طول دهه‌ها، از آرمان‌های خود پاسداری کرده است. این رویکرد، نه تنها ادای دین به حقیقت تاریخ است، بلکه مهم‌ترین ابزار برای تحکیم سرمایه اجتماعی کشور از طریق زبان هنر محسوب می‌شود.

انتهای پیام/