تب و تاب بلک‌فرایدی در ایران؛ فروش بیشتر یا فریب مشتری؟

رواج موج خرید‌های موسوم به «بلک‌فرایدی» در سال‌های اخیر چهره جدیدی در بازار ایران ایجاد کرده و فروشگاه‌های متعدد با تبلیغ تخفیف‌های غیرمعمول تلاش می‌کنند مشتریان را به خرید‌های هیجانی ترغیب کنند. 

در حالی که مفهوم اصلی بلک‌فرایدی ریشه در بازار‌های آمریکا دارد، نسخه ایرانی این رویداد بیش از آن که بر کاهش واقعی قیمت‌ها مبتنی باشد، به رقابت تبلیغاتی میان فروشگاه‌ها تبدیل شده است.

گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد بسیاری از فروشگاه‌ها از هفته‌ها پیش از فرارسیدن جمعه سیاه، با نصب پوستر‌ها و بنر‌های بزرگ روی شیشه‌ها، وعده تخفیف‌های سنگین تا حدود ۷۰ و حتی ۸۰ درصد را مطرح می‌کنند. 

این روند در ظاهر فضای رقابتی بازار را فعال می‌کند، اما در عمل، سطح قابل توجهی از بی‌اعتمادی را در میان خریداران به‌وجود آورده است.

بررسی قیمت‌ها در برخی از فروشگاه‌های آنلاین و حضوری حاکی از آن است که پیش از آغاز این رویداد، قیمت تعدادی از کالا‌ها افزایش یافته و سپس با عنوان تخفیف ویژه بلک‌فرایدی به نرخ اولیه یا اندکی پایین‌تر بازگردانده شده است. 

همین روش، یکی از مهم‌ترین انتقاد‌هایی است که کارشناسان درباره اصالت تخفیف‌های بلک‌فرایدی در ایران مطرح می‌کنند.

افزایش تبلیغات، هیجان اجتماعی و فشار روانی برای از دست‌ندادن فرصت خرید باعث شده تعدادی از شهروندان بدون برنامه‌ریزی مالی و صرفاً تحت تأثیر فضای رسانه‌ای اقدام به خرید کنند که همین رفتار، چرخه مصرف‌گرایی را تشدید کرده و بخش قابل‌توجهی از درآمد خانوار را به سمت کالا‌های غیرضروری سوق داده است.

از سوی دیگر، برخی کسب‌وکار‌های کوچک نیز در تلاش برای همگامی با این موج، ناچار به عرضه تخفیف‌هایی شده‌اند که گاهی با ساختار هزینه و درآمد واقعی آنها همخوانی ندارد. 

این مسئله می‌تواند فشار اقتصادی مضاعفی بر فروشندگان خرد وارد کند و در درازمدت به تضعیف پایداری اقتصادی آنها منجر شود.

بلک‌فرایدی راهی برای خارج‌کردن کالا‌های کم‌تقاضا از انبار

در همین رابطه، مجید گودرزی، کارشناس اقتصادی در گفت‌و‌گو با میزان اظهار کرد: بلک‌فرایدی یک شیوه فروش است که در کشور‌های غربی برای خارج‌کردن کالا‌های کم‌تقاضا از انبار و کاهش هزینه‌های انبارداری به‌کار گرفته می‌شود.

وی تصریح کرد: در این شیوه فروش، فروشنده برای جلوگیری از راکدماندن کالا مجبور می‌شود قیمت را تا سطحی کاهش دهد که برای مصرف‌کننده جذاب باشد. این الگو در کشور‌های توسعه‌یافته با نظارت دقیق اجرا می‌شود و تخفیف‌ها واقعی است.

گودرزی با اشاره به تفاوت نسخه ایرانی بلک‌فرایدی با نمونه اصلی افزود: متأسفانه در ایران بسیاری از فروشگاه‌ها از عناوینی مثل بلک‌فرایدی، فروش فوق‌العاده یا حراج استفاده می‌کنند، اما قیمت‌های درج‌شده واقعی نیست. برخی ابتدا قیمت کالا را بالا می‌برند و بعد با درصد‌های غیرواقعی، همان قیمت اولیه را به‌عنوان تخفیف اعلام می‌کنند که این رفتار مصداق فریب مصرف‌کننده است.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: بخش مهمی از این مشکل به نظام توزیع ناکارآمد مربوط است و تعداد بالای فروشگاه‌ها باعث شده توزیع‌کنندگان نتوانند هزینه‌های خود را مدیریت کنند و در نهایت این هزینه‌ها را به مصرف‌کننده منتقل کنند.

نبود سازوکار‌های نظارتی عامل رواج تخفیف‌های غیرواقعی

وی بیان کرد: نبود سازوکار‌های نظارتی جدی باعث شده تخلفاتی مانند استفاده از الفاظ فریبنده، درج قیمت‌های ساختگی و ارائه تخفیف‌های غیرواقعی رواج پیدا کند. 

به گفته گودرزی، در دنیا اگر فروشگاهی با این روش‌ها مردم را گول بزند با جرایم سنگین مواجه می‌شود اما در کشور ما این برخورد‌ها کمتر دیده می‌شود.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به پیامد‌های این رفتار برای مصرف‌کننده گفت: این شیوه‌های غیرشفاف، هم به تولیدکننده ضربه می‌زند و هم به مصرف‌کننده؛ وقتی تخفیف‌ها واقعی نباشد، بازار بی‌ثبات می‌شود و بی‌اعتمادی مردم افزایش پیدا می‌کند. 

وی ادامه داد: بخشی از کالا‌ها که باید در چرخه فروش قرار بگیرند همچنان در انبار باقی می‌مانند و منابع کشور هدر می‌رود.

گودرزی همچنین درباره راه‌های آگاه‌سازی مردم تصریح کرد: مردم نباید صرفا به برچسب‌های تخفیف اعتماد کنند و لازم است قیمت‌های قبل و بعد از تخفیف را بررسی کنند. تجربه‌های کاربران در برخی پلتفرم‌ها مانند بخش نظرات، می‌تواند به شفافیت کمک کند و جلو سوءاستفاده‌ها را بگیرد.

این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: اگر تخفیف‌ها واقعی باشد، هم فروشندگان از رکود بیرون می‌آیند، هم مصرف‌کننده کالا را با قیمت مناسب تهیه می‌کند و هم سرمایه انبارشده به چرخه اقتصاد بازمی‌گردد.

انتهای پیام/