تاکیدات رئیس قوه قضاییه در مورد توسعه بهرهگیری از ظرفیتهای هوش مصنوعی برای زیست و حکمرانی مطلوبتر و شناسایی و رفع آسیبها و موانع این حوزه
رئیس قوه قضاییه گفت: ما در حمایت از شما نخبگان و فعالان حوزه هوش مصنوعی تردید به خود راه نمیدهیم؛ در مقابل از شما کمک و مساعدت میخواهیم؛ شما به ما کمک کنید تا کاری کنیم پروندههای قضایی و حقوقی مردم با سرعت و دقت بیشتری مورد رسیدگی قرار گیرند.
خبرگزاری میزان -
به گزارش مرکز رسانه قوه قضاییه، حجتالاسلام والمسلمین محسنی اژهای، در ادامه سلسله نشستهای مستمر خود با جوامع نخبگانی کشور، نشستی هماندیشانه را با جمعی از فعالان و کنشگران حوزه هوش مصنوعی برگزار کرد.
استفاده از فناوریهای جدید و هوش مصنوعی انتخابی نیست
رئیس قوه قضاییه طی سخنانی در این نشست، ضمن تاکید بر نقش فرافناوریها و فناوریهای نوین در بهبود و ارتقاء کیفیت زیست بشری در ساحتهای مختلف، اظهار کرد: باید کارگزاران نظام و جامعه نخبگانی کشور و به طور کلی عموم مردم، به درک درست و روشنی نسبت به کاربردهای بهینه هوش مصنوعی نائل شوند؛ باید همگان بدانند که دیگر استفاده صحیح از هوش مصنوعی و فن اوریهای نوین، یک انتخاب نیست بلکه یک الزام است؛ باید بدانیم که اگر از این فرافناوری بهره نگیریم، زیستن و حکمرانی ما، پیشرفت و استقلال و زیر سلطه نبودن ما، با مشکل و مانع مواجه میشود.
رئیس دستگاه قضا با بیان اینکه باید در توسعه استفاده صحیح از هوش مصنوعی، تعجیل داشته باشیم، تصریح کرد: در حوزه کاربرد هوش مصنوعی، نسبت به کشورهای پیشرو، خیلی عقب هستیم؛ باید بر این عقبماندگی فائق آییم؛ در اینجا زمان به ضرر ما در حال سپری شدن است، فلذا باید تعجیل کنیم و کوچکترین درنگ و تعللی نداشته باشیم؛ باید دقیقه به دقیقه را قدر بدانیم و گسترش استفاده از هوش مصنوعی را معطل برخی امور زاید نکنیم.
رئیس قوه قضاییه ادامه داد: چنانچه میخواهیم در مقوله هوش مصنوعی به سطح کشورهای پیشرو برسیم، باید با سرعتی بالاتر از حد متعارف در این عرصه حرکت کنیم و سرمایهگذاری بیشتری را در این حوزه انجام دهیم.
حکومت باید تکلیف خود را با بخش خصوصی روشن کند
رئیس عدلیه با اشاره به تکلیف نخبگان حوزه هوش مصنوعی برای آگاهیسازی عموم درخصوص اهمیت کاربرد این فرافناوری، بیان داشت: شما نخبگان و متخصصان حوزه هوش مصنوعی، تکلیف دارید که کارگزاران حکومتی، فعالان بخش خصوصی و به طور کلی عموم مردم را به این درک و بینش برسانید که توسعه استفاده از هوش مصنوعی یک ضرورت اجتنابناپذیر است و باید به میزان اهمیت آن، برایش وقت و سرمایه صرف کرد.
قاضیالقضات افزود: در خودِ قوه قضاییه، درصد کمی از اعتبارات، به حوزه توسعه بهکارگیری هوش مصنوعی تخصیص مییابد؛ دلیل این امر، میتواند آن باشد که ما مسئولان قوه قضاییه هنوز آنچنان که باید و شاید به آن درک درست و روشن نسبت به اهمیت کاربرد هوش مصنوعی در حوزه حکمرانی قضایی نائل نیامدهایم؛ شما متخصصان و نخبگان این حوزه، ما را یاری کنید و ما را به آن درک درست و روشن رهنمون سازید.
حجتالاسلام والمسلمین محسنی اژهای در ادامه به اهمیت تبیینگری در حوزه کاربردهای هوش مصنوعی در دنیای جدید اشاره کرد و اظهار داشت: رسانهها و بویژه رسانه ملی باید در حوزه تبیین اهمیت کاربرد هوش مصنوعی در زندگی بشری، آگاهیبخشی مصاعف داشته باشند و ضروری است شیوهها و اُسلوب آموزشی در این عرصه، تقویت شود و حتی مدیران و مسئولان نیز قبل از احراز سمتها و پستها، در حوزه کاربرد هوش مصنوعی، آموزشهای لازم را دریافت کنند.
رئیس قوه قضاییه در ادامه ضمن تبیین و تشریح آسیبهایی که ممکن است بواسطه بهکارگیری هوش مصنوعی عارض شود، بیان داشت: در حوزه هوش مصنوعی، یکی از آسیبهایی که ممکن است در حال یا آینده عارض شود، مسئله درز دادههاست؛ شاید دغدغه بسیاری از مدیران در مواجهه با هوش مصنوعی و مُتفرعات آن، همین بحث احتمال درز دادهها باشد؛ در قبال این چالش، ضروری است که به یک راهحل منسجم دست پیدا کنیم تا هم امنیت دادههای خود را تضمین کنیم و هم از مواهب و مزایای هوش مصنوعی بهرهمند گردیم؛ البته باید توجه داشت که در این حوزه میتوان ریسکپذیر بود و چنانچه با ۵ درصد احتمال بروز خطر و آسیبِ قابل جبران و ۹۵ درصد منفعت مواجهایم، در کاربرد آن، تشکیک نکنیم.
رئیس دستگاه قضا در ادامه با اشاره به الزامات توسعه هوش مصنوعی در کشور گفت: همانطور که تاکید کردم در حوزه هوش مصنوعی با عقبماندگی مواجهایم؛ برای غلبه بر این عقبماندگی، در وهله نخست شما متخصصان و نخبگان این حوزه، فهرستی جامع و کامل از الزامات توسعه هوش مصنوعی و موانع رشد آن در کشور و آسیبهای احتمالی که بواسطه آن عارض میشود، تهیه و تدوین کنید و آن فهرست را در اختیار مسئولان و عموم مردم قرار دهید.
رئیس عدلیه در ادامه با تاکید بر ضرورت تحکیم ارتباط متقابل میان قوه قضاییه و نخبگان و فعالان حوزه هوش مصنوعی، تصریح کرد: ما در حمایت از شما نخبگان و فعالان حوزه هوش مصنوعی تردید به خود راه نمیدهیم؛ در مقابل از شما کمک و مساعدت میخواهیم؛ شما به ما کمک کنید تا کاری کنیم پروندههای قضایی و حقوقی مردم با سرعت و دقت بیشتری مورد رسیدگی قرار گیرند؛ یکی از مسائل ما که برای مردم و مراجعان به دستگاه قضایی نیز بعضاً مشکلساز میشود، مسئله اطاله دادرسیهاست؛ شما به ما کمک کنید تا بتوانیم با بهرهگیری از ابزارهای هوش مصنوعی، زمان رسیدگی به پروندههای قضایی را تقلیل دهیم و بر دقت رسیدگیها بیفزاییم.
قاضیالقضات افزود: در حوزه کارشناسی پروندههای قضایی نیز ما با مسائلی مواجهایم و یکی از دلایلِ عمده اطاله دادرسیها، وجود ایرادات و نواقص در برخی کارشناسیهاست؛ مبنای برخی کارشناسیها مشخص نیست؛ فیالمثال، زمینِ گودبرداری شدهای که میخواست وثیقه شود، توسط اعضای مشهور یک هیئت کارشناسی در ابتدا، ۲۹۵ میلیارد تومان قیمت خورد و همان زمین در فاصله زمانی ۱۱ ماهه با وجود آنکه نوسانات قیمتی در بازار زمین، چندان محسوس نبود، توسط هیئت کارشناسی آخر، ۸ هزار میلیارد تومان قیمت خورد! یعنی هم ۱۱ ماه طول کشید تا فرآیند کارشناسی آن زمین تمام شود و هم آنکه یک اختلاف کارشناسی فاحش در قیمت آن زمین بوجود آمد. اینها از مشکلات و مسائل ماست؛ در سال تعداد معتنابه و کثیری، زمین و ملک برای وثیقهگذرای کارشناسی میشود؛ برای هر تصادف حداقل ۳ کارشناسی صورت میگیرد؛ برای مزایدهها و مناقصهها، کارشناسی صورت میگیرد و قسعلیهذا؛ مخلص کلام آنکه ما از یک طرف، با این همه کارشناسی مواجهایم و از سویی دیگر، نواقصی در فرآیندهای کارشناسی وجود دارد؛ برای مرتفع کردن این نواقص، ما از شما متخصصان و نخبگان حوزه هوش مصنوعی یاری میطلبیم.
پیشنهاد رئیس عدلیه برای تهیه لیستهای عفو در مقاطع زمانی مختلف
حجتالاسلام والمسلمین محسنی اژهای اظهار کرد: سالانه مناسبتهایی برای عفو محکومانِ واجد شرایط، مقرر است؛ ما برای تدوین فهرست نهایی این محکومان، در سراسر کشور نیروی انسانی و زمان قابلتوجهی را صرف میکنیم؛ از سویی دیگر، وقتی این فهرست برای من ارسال میشود، من خود را مقیّد میدانم که در باب آن فهرست، دقت و اِمعاننظر داشته باشم؛ فلذا از شما میخواهیم تا به ما کمک کنید با بهکارگیری ابزاهای هوش مصنوعی بتوانیم شاخصهایِ معینِ مرتبط با مقولهی عفوهای مناسبتی را بهینهتر و کارآمدتر تجویز کنیم و فرآیند مربوطه را سریعتر پیش ببریم.
برای مدیرانمان نگرانی ایجاد کردهایم و دائم میگوییم با این کار نکن، با آن قرارداد نبند
رئیس دستگاه قضا در ادامه با اشاره به کمکهایی که قوه قضاییه میتواند داشته باشد تا حوزه هوش مصنوعی در کشور توسعه یابد، تصریح کرد: ما به سازمان بازرسی کل کشور تکلیف کردهایم که اجرای قوانین مرتبط با توسعه استفاده از فناوریهای نوین و هوش مصنوعی در دستگاهها را پیگیری کند؛ از سویی دیگر، تلاش خواهیم کرد تا با همکاری قوای مجریه و مقننه، و با بهرهگیری از نقطهنظرات نخبگان حوزه هوش مصنوعی، قوانینی را در راستای توسعه استفاده از این فرافناوری، وضع کنیم و سایر قوانین مربوطه را نیز درصورت لزوم اصلاح کنیم.
رئیس عدلیه با اشاره به افزایش بهرهمندی از ظرفیت هوش مصنوعی در قوه قضاییه افزود: استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی در قوه قضاییه توسعه پیدا کرده است، اما این میزان توسعه کافی نیست و در این عرصه نیاز به شتاب بیشتر داریم.
رئیس قوه قضاییه در ادامه با اشاره به شباهتهای مقوله هوش مصنوعی با مقوله فضای مجازی از حیث فراگیری و اهمیت نوع بینش و نگاه مسئولان به این فناوریها و فرافناوریها، بیان داشت: مقوله هوش مصنوعی از جهاتی مشابه مقوله فضای مجازی است؛ در اوایل سال ۱۳۹۰، یعنی بیش از ۱۴ سال پیش، رهبر معظم انقلاب، مسئولان کشور را به مقوله فراگیری و توسعه کاربرد فضای مجازی توجه و التفات دادند؛ اکنون پس از ۱۴ سال، باید یک آسیبشناسی مدوّن و جامع انجام دهیم تا بررسی کنیم چقدر توانستهایم از فضای مجازی و مزایا و مواهبِ قابلتوجه آن در جهت منافع و مصالح کشور و مردم بهره بگیریم. چنانچه در این عرصه، اشکالاتی وجود داشته، آیا همه این اشکالات متوجه تحریم و دشمن و کمبود بودجه است یا اینکه در مقولات دیگر مرتبط با فضای مجازی نیز اشکال و ایراد داشتهایم؟
سوال مهم رئیس عدلیه در مورد تصدی جایگاههای حکومتی
رئیس دستگاه قضا با اشاره به اهمیت تقویت بخش خصوصی در کشور خاطرنشان کرد: در حوزه توسعه هوش مصنوعی باید به بخش خصوصی فضا و امکان عرض اندام بیشتری دهیم؛ بارها تاکید کردهام که در کشور باید تکلیف خود را با بخش خصوصی روشن کنیم؛ چنانچه به ترتیب فعلی، عمل شود، نفع و پیشرفت و توسعه کشور، اجرای عدالت، کاهش فاصله طبقاتی و غیره حاصل نمیشود.
رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه: رهبر انقلاب یکی از ماموریتهای مهمی که برعهده قوه قضاییه گذاشتهاند استفاده از فناوریهای نوین در خدمات قضایی است
پیش از سخنان رئیس قوه قضاییه، «کاظمیفرد» رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه طی سخنانی اظهار کرد: استفاده از فناوریهای نوین در خدمات قضایی، از جمله ماموریتهای محوله از جانب مقام معظم رهبری به قوه قضاییه است؛ تقریباَ نیمی از سند تحول قضایی نیز به این موضوع میپردازد که چگونه با استفاده از فناوریهای نوین، میتوان تحول در عدلیه را عینیت بخشید.
وی افزود: بند الف ماده ۱۱۳ قانون برنامه پنجساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران تنها مادهای است که به کاربرد هوش مصنوعی، آن هم در دستگاه قضایی و با حفظ مسئولیت قاضی میپردازد. آییننامه اجرایی نحوه استفاده از فناوریهای نوین در فرآیندهای قضایی، یکی از معدود سندها در کشور است که به نحوه کاربرد هوش مصنوعی در یک نهاد حاکمیتی میپردازد.
کاظمیفرد در ادامه با بیان اینکه «دستیار هوشمند قاضی» کار خود را از دو هفته پیش به صورت آزمایشی در خراسان جنوبی آغاز کرد، گفت: این دستیار که با همکاری دانشگاه قم تولید شده، در سه حوزه دستیار حقوقی (قوانین، آرای وحدت رویه و نظریات مشورتی)، اتقان آرا و همچنین پیشنویس رای، کارایی دارد؛ البته این دستیار از آنجا که تازه شروع به کار کرده و آموزشهای لازم را ندیده، فعلا در حد یک کارآموز قضایی است.
رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه همچنین گفت: در حوزه دستیار هوشمند مردم، دستیارهای حقوقی مناسبی تولید شده ولیکن این دستیارها در حوزه قضایی آموزش ندیدهاند؛ تا به امروز ۱۰ شرکت در این زمینه به ما مراجعه کردهاند؛ ۱۰ میلیون رای گمنامسازی شده با رعایت حریم خصوصی طرفین پرونده نیز از همین مسیر تولید و منتشر شدهاند.
کاظمیفرد با بیان اینکه حوزه «داده» و «اطلاعات»، از مهمترین مزیتهای رقابتی حوزه هوش مصنوعی است، گفت: ما در قوه قضاییه، با رعایت موارد مربوط به گمنامسازی، پروندهها و دادنامههای قضایی که جزو محرمانهترین دادهها در کشور هستند را آزادسازی کردهایم؛ این اقدام میتواند الگویی برای سایر نهادهای حاکمیتی به منظور در اختیار قرار دادن دادههایشان باشد.
وی تصریح کرد: ما در قوه قضاییه، بیشترین اهتمام را برای استفاده از ظرفیتهای شرکتهای دانشبنیان داریم؛ هماکنون در حوزه احراز هویت با ۸ شرکت، در حوزه دادرسی الکترونیک با ۳ شرکت و در حوزه خدمات غیرحضوری با ۳ شرکت، همکاری داریم.
همچنین در این نشست که با حضور فعالان حوزه هوش مصنوعی از اساتید دانشگاهها تا مسئولان شرکتهای دانشبنیان و نهادهای سرمایهگذار در این حوزه برگزار شد، ۱۰ نفر به بیان مطالب و نقطه نظرات خود پرداختند.
«محمدسعید سرافراز» رئیس مرکز ملی راهبری هوش مصنوعی طی سخنانی در این نشست، «امیدآفرینی، اقتدارآفرینی، توسعهآفرینی و قابلیت فراگیری عمومی» را به عنوان چهار ویژگی ممتاز هوش مصنوعی معرفی کرد و در ادامه به تشریح قطببندی جدید دنیا بر مبنای فناوری هوش مصنوعی و جایگاه کشورهای در شاخص جهانی این حوزه پرداخت.
وی با بیان اینکه «دانشگاه» و «نیروی انسانی»، نقاط قوت ایران در حوزه هوش مصنوعی محسوب میشوند، گفت: موضوعاتی از جمله «اشتراکگذاری و مبادله دادهها» و همچنین «سرمایهگذاری» از نقاط ضعف کشور ما در زمینه هوش مصنوعی هستند.
«رضا کاظمی» نیز در این دیدار به بیان نکاتی پیرامون روند کلی هوش مصنوعی مولد در فضای قضایی پرداخت.
وی از افزایش سه برابری قدرت تحلیل در هر سال برای مدلهای هوش مصنوعی خبر داد و گفت: امیدواریم در قوه قضاییه کشورمان نیز مدل مولد و ملی هوش مصنوعی را داشته باشیم.
کاظمی گفت: «دستیار قاضی»، «دستیار مردم و سازمانهای حقوقی»، «تشخیص فارنزیک» و «داور دیجیتالی، کاربردهای رایج حوزه قضایی و هوش مصنوعی در بیش از ۲۰ کشور دنیا هستند.
«محمدصادق علیزاده» نیز در این دیدار به ارائه نکاتی در خصوص خط سیر و آینده هوش مصنوعی و همچنین روندهای طی شده در این حوزه از جمله هوش مصنوعی محدود، هوش مصنوعی عمومی و هوش مصنوعی فراهوشند پرداخت.
وی همچنین در خصوص وضعیت کشورهای پیشرو و کشورهای منطقه غرب آسیا در مقوله هوش مصنوعی، توضیحاتی را ارائه داد.
«علی رسولیزاده» نیز در این دیدار گفت: امروز هوش مصنوعی به عنوان عاملی تعیین کننده در حکمرانی آینده نظام بینالملل و نظم جهانی محسوب میشود؛ پنجره فرصت در این حوزه در حال بسته شدن است و باید هرچه سریعتر اقدامات لازم را در این خصوص انجام داد.
وی در ادامه بر ضرورت اجرای فرامین رهبر معظم انقلاب اسلامی در حوزه هوش مصنوعی تاکید کرد و گفت: ما نیازمند آن هستیم که با مقرراتزدایی، سرعت و انعطاف کامل را در اختیار متخصصان حوزه هوش مصنوعی قرار دهیم.
«علیرضا قشقاوی» معاون توانمندسازی سازمان ملی هوش مصنوعی نیز در این دیدار گفت: در نظم آینده جهانی، دولتها به دو دسته سلطهگر و سلطهپذیر در حوزه هوش مصنوعی تقسیم میشوند و مسابقه در این حوزه، در واقع مسابقهی اداره آینده دنیا محسوب میشود.
وی تصریح کرد: ما در مقوله هوش مصنوعی ابتدا باید حکمرانی توسعهگرا داشته باشیم و سپس به سراغ رویکردهای تنظیمگرانه حرکت کنیم.
«حسین ملازاده» از دیگر فعالان حوزه هوش مصنوعی نیز در این نشست با بیان اینکه طی سنوات اخیر واژه هوش مصنوعی به اسم رمزی برای پیشرفت و ترقی عدهای خاص تبدیل شده است، گفت: سازمان بازرسی باید به ترک فعل مسئولان در زیستبوم هوش مصنوعی و تعلل در اجرای قوانین مربوط به این حوزه ورود کند.
وی افزود: ما در حوزه هوش مصنوعی، متاسفانه با فقدان برنامه مشخص برای جذب سرمایهگذاری بخش خصوصی در پروژههای پیشران و ملی، توزیع نامتوازن و بیعدالتی در تخصیص حمایتها، کمبود زیرساختهای پردازشی، بیتوجهی به لایههای عمیق هوش مصنوعی و همچنین ضعف تقنینی و نظارتی در حوزه تسهیل انتشار دادههای مورد نیاز، مواجه هستیم.
«محمدباقر تبریزی» نیز در این دیدار، «کمبود نیروی کار، مهاجرت، عدم توانایی در بکارگیری تکنولوژی، فقدان آموزش مهارتمحور و عدم ثبات» را از جمله چالشهای سرمایه انسانی حوزه اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی دانست.
وی همچنین بر ضرورت ارائه آموزشهای مهارتمحور در مقیاس بالا، منطبق با نیازهای صنایع و همراه با آینده پژوهی در حوزه هوش مصنوعی تاکید کرد.
«حمید بهروزی» نیز در این دیدار با اشاره به پایگاههای فراوان داده و اطلاعات در قوه قضاییه، به بیان نکاتی در رابطه با کاربردهای هوش مصنوعی در دستگاه قضا پرداخت و گفت: خودکارسازی امور اداری و کاهش زمان اجرای امور تکراری، تشخیص و دستهبندی خودکار پروندهها، ارائه مدلهای پیشبینی جرم، کشف الگوهای نامتعارف فساد و تبعیض و خطا در صدور احکام، مشاوره و تحلیل صدور احکام، جستجوی هوشمند در سوابق قضایی و همچنین مشارکت در خلاصهسازی و تولید پیشنویس قراردادهای حقوقی، از جمله کاربردهای هوش مصنوعی در قوه قضاییه هستند.
«مصطفی امینی» نیز در این دیدار به ارائه نکاتی پیرامون کاربرد هوش مصنوعی در فرایندهای مشترک بانک و قوه قضاییه در دو بخش «ارزشگذاری هوشمند داراییها در فرایندهای قضایی» و «مخزن مشترک دادههای ناشناس قضایی بانکی» پرداخت.
وی تصریح کرد: هدف از بکارگیری هوش مصنوعی در فرایندهای مشترک بانک و قوه قضاییه، «کمک به تامین منصفانه مقدمات صدور احکام دعاوی مالی، ورشکستگی، توقیف اموال، ارث، مزایدههای فروش اموال و املاک دولتی» و همچنین «افزایش سطح بلوغ اکوسیستم ملی فناوریهای حقوقی و تنظیمگریهای داخلی» است.
«سیدمحمد محمدزاده ضیابری» نیز در این دیدار بر ضرورت تحول ساختاری برای بهرهگیری از هوش مصنوعی در حوزه قضایی تاکید کرد و خواستار ایجاد ارتباط ساختاریافته میان قوه قضاییه و بخش خصوصی در این حوزه شد.
وی در ادامه به ارائه نکاتی پیرامون فاصله عمیق میان زبان قضایی و فهم عمومی مردم و حتی نسل جدید وکلا پرداخت و گفت: ما باید با استفاده از هوش مصنوعی، این فاصله را کاهش دهیم.
محمدزاده همچنین خواستار ایجاد کارگروه مشترک قوه قضاییه، سازمان نظام صنفی و بالاخص کمیسیونهای تخصصی در حوزه هوش مصنوعی، در راستای تدوین چارچوبهای حقوقی متنباز و دادهباز با همکاری بخش خصوصی و قوه مقننه شد.
وی خاطرنشان کرد: «سامانه ثنا» در قوه قضاییه نشان داد که میتوان بدون مناقصه و انحصار، اجازه داد که چند شرکت سرویسدهی خدمات انجام دهند؛ این رویکرد باید توسط سایر دستگاهها نیز بکارگیری شود.
انتهای پیام/
