عراقچی: دیپلماسی اولین قربانی جنگ ۱۲ روزه بود/ پیام آمریکا درباره «تسلیم بی‌قید و شرط» به درخواست برای «آتش‌بس بی‌قید و شرط» تغییر کرد

کنفرانس بین‌المللی حقوق بین‌الملل تحت تهاجم، تجاوز و دفاع، روز یکشنبه، ۲۵ آبان ۱۴۰۴ با حضور سید‌عباس عراقچی، وزیر امور خارجه برگزار شد.

رژیم صهیونیستی به دستور و هدایت کامل آمریکا به دیپلماسی شبیخون زد

عراقچی طی این کنفرانس سخنرانی کرد. متن سخنرانی وزیر امور خارجه به شرح زیر است:

به همه شما در تهران و مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران خوشامد می گویم. بسیار خرسندم که امروز در این کنفرانس، با موضوع بسیار پراهمیت حقوق بین‌المللِ تحتِ تهاجم، امکان حضور و تبادل نظر پیدا کرده‌ام.

در هشتادمین سالگرد تاسیس سازمان ملل متحد و در حالی که انتظار می‌رفت بیش از هر زمان دیگری شاهدپایبندی به اصول و مبانی حقوق بین‌الملل به عنوان فضیلت‌های جهان شمول و پاسداشت دستاوردهای جامعه بین‌المللی در این حوزه باشیم، متاسفانه شاهد حمله تمام عیار به این اصول از سوی قدرت‌های تجدید نظرطلب هستیم.

امروز در برابر حقیقتی ایستاده‌ایم که دیگر نمی‌توان چشم بر آن بست و از آن سخن نگفت: حقوق بین‌الملل زیرآماج حمله است. جهان با چالش‌های بسیار عمیق، روندهای نگران کننده و تغییرات راهبردی بی‌سابقه در سطوح مختلف روبرو شده است.

پایه‌های مقوّم حقوق بین‌الملل مورد بی‌سابقه‌ترین حملات از سوی قدرت‌هایی قرار گرفته‌است که انتظار می‌رفت به عنوان مدعیان همیشگی معماری نظم بین الملل پساجنگ جهانی دوم، حافظان آن باشند. حتی ساختار هنجاری شناخته شده‌ی پس از تاسیس ملل متحد، دچار یک هرج و مرج فراگیر شده است تا جایی که به جای آنکه «جنگ و خشونت» استثنا و «صلح و همزیستی» قاعده باشد،خشونت و جنگ به یک هنجار جدید در روابط بین‌المللی تبدیل گردیده و استفاده از ابزارهای نظامی، به قاعده‌ای برای پیشبرد اهداف سیاست خارجی برخی کشورها مبدل شده است.

وضعیت کنونی میوه و نتیجه روندهای ضد حقوق بین‌المللی است که متاسفانه طی سال‌های اخیر توسط آمریکا و برخی دول متحد این کشور به نفع نظم غرب- محور و با شعار «نظم بین‌المللی قاعده-محور rules-based international order» به جای «نظم بین‌المللی قانون-محور law-based international order» پیگیری شده‌اند.

نظم قاعده-محور در عمل بر اساس نیات، اهداف،برنامه‌ها و منافع زودگذر و موسمی کشورهای غربی و عمدتاً بر ضدحقوق بین الملل، تفسیر و تأویل شده و به گزینشی ترین شکل ممکن، همچون ابزاری در اختیار برتری طلبی سرمستانه آمریکا و غرب قرار گرفته است.

متاسفانه هشدارها و انذارهای بی‌شمار شخصیت‌های طراز اول بین المللی و کشورهای مختلف از جمله جنوب جهانی، برای ضرورت بازگشت به حقوق بین‌المللی مبتنی بر جهانشمولی، مساوات، و نفی زور و تبعیض شنیده نشده است، تا جایی که امروز حتی از نظم قاعده-محور نیز کمتر صحبت در میان بوده و در عمل شاهد تلاش برای برساختن « نظم بین المللی زور-پایه force-basedinternational order» از سوی ایالات متحده و برخی متحدینش هستیم.

رئیس جمهور ایالات متحده با دکترین «صلح از طریق قدرت» به کاخ سفید آمد. دیری نپایید که روشن شد این دکترین در اصل، رمز عملیات و پوششی برای یک چارچوب اقدام جدید بود: «هژمونی از طریق زور»، آن هم زور عریان.

آنچه که امروز مقامات آمریکایی به کرّات و بدون هرگونه لاپوشانی به زبان می‌آورند، جای هیچ تفسیری درباره این واقعیت باقی نمی‌گذارد. رئیس جمهور آمریکا به وضوح می‌گوید که آمریکا دیگر نمی‌خواهد بر اساس ملاحظات معتبر سیاسی و در چارچوب حقوق بین‌الملل رفتار کند و صرفاً می‌خواهد «برنده» باشد.  این مانیفست یک آمریکای هژمونی طلب و در عمل بازگشت به قانون جنگل است.

در این مانیفست، وزیر دفاع به وزیر جنگ تبدیل می شود و آزمایش سلاح های هسته ای دوباره در دستورکار قرار می گیرد. رئیس جمهوری که خود را رئیس جمهور صلح می نامد، خودسرانه و بدون هیچ دلیل و توجیهی به هر کجا خواست حمله می کند، دستور خالی کردن شهرها را می دهد، خواهان تسلیم بدون قید و شرط می شود، و تمامی قوانین بین المللی، حتی تعهدات روسای جمهور پیش از خود را زیر پا می گذارد و پاره می کند.
این روند استفاده عریان و بی پروا از زور و حمله مداوم به پایه‌های حقوق بین‌الملل، اگر قانون جنگل نیست پس چیست؟ از هر زاویه ای که نگاه کنید این روند قطعاً نمی‌تواند و نباید ادامه یابد.

جدیدترین آمارهای منتشره حاکی از آن است که بودجه نظامی جهان به رقم بی سابقه ۳ تریلیون دلار نزدیک شده که بالاترین رشد طی چند دهه گذشته را نشان می‌دهد.تنها در سال ۲۰۲۴ به طور متوسط بیش از ۷ درصدبودجه‌ دولت ها به نظامی‌گری اختصاص یافته و برآوردها برای سال ۲۰۲۵ حداقل ۱۰ درصد می‌باشد. این افزایش شامل تمامی مناطق جغرافیایی جهان است که یک نتیجه بیشتر در پی نخواهد داشت: جنگ، خشونت و تنش فراگیر بیشتر. دلیل آن هم روشن است، در جنگلی که آمریکا درست کرده است، قانونی وجود ندارد و برای دفاع از خود باید قوی باشی.

در نتیجه‌ی این نظامی گری مفرط، امروز شاهد گسست‌های فراگیر ژئوپلیتیک، رقابت‌های فزاینده قدرت‌های بزرگ، توسعه موشک‌ها و زرادخانه‌های هسته‌ای و سلاح‌های تهاجمی، تسلیحاتی‌سازی فناوری های صلح‌آمیز همچون تجهیزات معمولی مخابراتی، درگیری‌های فرامرزی قدرت‌های متوسط منطقه‌ای، هرج و مرج چند لایه در نظم بین المللی و منطقه‌ای، کاهش همگرایی های اقتصادی، فرهنگی و حتی نظامی میان کشورها و مهم‌تر از همه حاشیه نشینی دیپلماسی هستیم. حقیقت آن است که وقتی رژیم اسرائیل در تاریخ ۲۳ خرداد (۱۳ ژوئن) به دستور و هدایت رئیس جمهور آمریکا به ایران حمله کرد، اولین بمب ها به سوی میز مذاکرات ایران و آمریکا شلیک شد، مذاکراتی که پنج دور آن برگزار شده و دور ششم برای دو روز بعد یعنی ۲۵ خرداد تنظیم شده بود. دیپلماسی اولین قربانی جنگ ۱۲ روزه بود.

منطقه غرب آسیا به عنوان یکی از بین‌المللی ترین مناطق جهان قربانی اصلی این وضعیت تراژیک است و تحولات آن به طور مستقیم تحت تاثیر روندهای ذکر شده قرار گرفته است. در واقع تحولات این منطقه، به ویژه طی دو سال گذشته، آیینه تمام نمای این روندهای خطرناک ضدصلح و ضد حقوق بین‌الملل به شمار می روند.

بر کسی پوشیده نیست که رژیم تل‌آویو، به عنوان کارگزار و زائده ایالات متحده در منطقه غرب آسیا، چگونه با حمله به بدیهی‌ترین مبانی حقوق بین‌الملل، جاه طلبی های بی حد و حصر و خطرناک ژئوپلیتیک خود را پیگیری می کند.این رژیم متّکی به چک سفید امضای واشنگتن و برخی دول اروپایی، و با دلگرمی به میلیاردها دلار سلاح و تجهیزات نظامی ناتو و غرب، و مصونیتی که آنها برایش در مجامع بین المللی ایجاد کرده اند، دست به شنیع‌ترین جنایات بر علیه بشریت، کشتار، قتل، نسل کشی و پاکسازی نژادی زده و همچنان ادامه می دهد.
این رژیم طی دو سال گذشته به ۷ کشور حمله کرده، علاوه بر فلسطین مناطق جدیدی در کشورهای دیگر از جمله لبنان و سوریه را به اشغال خود درآورده، و بی‌شرمانه صحبت از بازنویسی نظم منطقه غرب آسیا و «اسرائیل بزرگ» می‌کند. امروز این به یک حقیقت مسجل تبدیل شده است که هیچ کشوری از سودای سلطه نظامی وامنیتی رژیم اسرائیل در منطقه غرب آسیا ایمن نیست.

رژیم اسرائیل با همین منطق و در چارچوب توهّمات و آرزوهای ژئوپلیتیک خود، به دستور و هدایت کامل ایالات متحده همان گونه که رئیس جمهور آن کشور اخیرا اعتراف کرد، در نیمه شب ۲۳ خرداد (۱۳ ژوئن) و تنها دو روز قبل از دور ششم مذاکرات هسته‌ای در مسقط، به دیپلماسی و امکان دستیابی به توافق از طریق صلح‌آمیز شبیخون زد.

تجاوز رژیم صهیونیستی به خاک ایران و به شهادت رساندن شماری از غیرنظامیان و ترور فرماندهان در منازل مسکونی خود و هدف قراردادن تاسیسات صلح آمیز هسته ای، نه تنها ناقض بدیهی‌ترین اصول حقوق بین‌الملل و بندهای مکرر منشور ملل متحد، بلکه یک تهاجم تمام عیار به نظام پادمان و عدم اشاعه بود.

ایالات متحده در هشتادمین سالگرد فاجعه هیروشیما و ناکازاکی، با حملات تجاوزکارانه، سرکشانه و عمیقاغیرمسئولانه به سایت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز تحت نظارت آژانس در خاک ایران، جنایت دیگری را مرتکب گردید و بار دیگر تبدیل به تهدید اول صلح و امنیت جهانی شد.

جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر حق دفاع مشروع از سرزمین و مردم خود در مقابل یک تجاوز نامشروع، نه تنها متجاوزین را متوقف کرد، بلکه با ضربات سختی که به متجاوز زد نشان داد اگر چه ملت ایران، ملتی صلح طلب است اما در بزنگاه جنگ تا آخر می ایستد و متجاوز را پشیمان می‌کند. 

همگان دیدند که چگونه در ظرف ۹ روز، پیام «تسلیم بی قید و شرط» به درخواست برای «آتش بس بی قید و شرط» تغییر کرد و توهّمات اولیه درباره ملت و نظام ایران محو گردید.

رفتار جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از بنیانگذاران ملل متحد همواره و کاملاً منطبق با حقوق بین‌الملل بوده است. برنامه هسته‌ای ایران اساساً بر حقوق شناخته‌شده ما در ماده ۴ معاهده NPT استوار است. توسعه فناوری هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز، به شمول غنی سازی، حق غیرقابل سلب ملت ایران است؛ حقی که هرگز از آن عدول نکردیم. ایران سال‌ها به‌طور کامل تحت جامع‌ترین رژیم راستی‌آزمایی آژانس قرار داشت و به همه تعهدات فنی پایبند بود.
پس از توافق هسته ای ۲۰۱۵، جمهوری اسلامی ایران به‌طور کامل به تعهدات خود ذیل برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت پایبند بود و ۱۵ گزارش پی در پی آژانس موید آن است. این آمریکا بود که یکجانبه و بدون هیچ دلیل از این توافق خارج شد نه ایران. اگر ایالات متحده به تعهدات خود در برجام پایبند مانده بود امروز در وضعیتی کاملا متفاوت به سر می بردیم.

پاسخ ایران به تجاوز اسرائیل و ایالات متحده دقیقاً بر اساس ماده ۵۱ منشور ملل متحد، یعنی «حق ذاتی دفاع مشروع» انجام شد. عملیات دفاعی ما با رعایت اصول ضرورت، تناسب، و تمایز میان اهداف نظامی و غیرنظامی طراحی شد.

ایران، حتی در اوج تهدید و تجاوز، موازین حقوق بین‌الملل بشردوستانه را رعایت کرد.برخلاف رژیم اسرائیل که به کوچکترین بهانه، صدها غیرنظامی را قتل‌عام می‌کند، هیچ‌یک از اقدامات ایران متوجه مناطق مسکونی یا غیرنظامیان نبود. جمهوری اسلامی ایران ثابت کرده است که در تمام بحران‌ها و منازعات، از مسیر قانون حرکت میکند؛ در حالی‌که متجاوزان، منشور ملل متحد، نظام منع اشاعه، اصول انصاف، و حتی قواعد آمره حقوق بین‌الملل را در مقابل چشم جهانیان زیر پا گذاشته‌اند.

حقوق بین‌الملل، اگرچه زیر حملات ناجوانمردانه قرار دارد، اما هنوز زنده است، البته به شرط آن‌که همه ما از آن دفاع کنیم. چالش‌هایی که پیش‌تر ذکر کردم، البته فرصت‌های بزرگی نیز در درون خود دارد که آگاهی جهانی و منطقه ای از وضعیت خطیر کنونی، و اراده تجمیع شده‌‌ی جهانی برای شمول‌گرایی، دوری از نظامی‌گری و همکاری مبتنی بر منافع دسته‌جمعی، از جمله آنها است. 

همه ما باید به رویکردی که پایه‌های آن بازگشت به دستاوردهای ارزشمند بشری در قانون‌گرایی، منع زور و تجاوز، وپیشبرد سرشت منشور ملل متحد است، بازگردیم. اگر امروز جلوی روند خطرناک قانون شکنی، رفتارهای فرا قانونی و استفاده از زور عریان گرفته نشود، ممکن است همه‌ی ما در آینده شاهد تجربیات تلخ‌تری باشیم.
جهان و منطقه، امروز در دوراهی انتخاب میان دو گفتمان قرار گرفته است: گفتمان سلطه‌طلبی، هژمونی و برتری جویی، استفاده از زور و امنیتی سازی، نظامی گری، جنگ و خشونت و در یک کلام قانون جنگل از یک طرف؛ و گفتمان جهانی مبتنی بر قانون و حقوق بین المللِ جهانشمول، مساوات طلبی مبتنی بر همگرایی، گفت‌وگو و صلح در یک چارچوب دسته جمعی از طرف دیگر. جمهوری اسلامی ایران به راه دوم اعتقاد دارد و آماده است در مسیر بازگشت نظم جهانی به یک نظم جهانی قانون-محور و در همکاری با جنوب جهانی و دولت هایمسئول، نقش خود را ایفا کند. 

در منطقه‌ی پیرامونی، ایران به دنبال منطقه‌ای قوی و مبتنی بر فهم مشترک، برادری و صلح است. ما نیاز به رویکرد شمول گرایانه بر مبنای استفاده از همه ظرفیت های منطقه داریم. جمهوری اسلامی ایران، امنیت کشورهای منطقه را امنیت خود می داند و می خواهد «اعتماد پایدار» مبنا و محور فضای جدید در این منطقهباشد. همه ما باید در این منطقه نقش مثبت خود را ایفا کرده و دکترین جدیدی را برای امنیت، صلح، رفاه و همگرایی حاکم نماییم.‌

ضمن تشکر ازهمکارانم در مرکز مطالعات، امیدوارم کنفرانس امروز، به توسعه مبانی نظری و عملی این گفتمان کمک کند. 

عراقچی: انتخاب ایران دیپلماسی است

عراقچی در بخشی از این نشست درباره روند دیپلماسی برای حل‌وفصل اختلاف‌ها گفت: من بر این باورم که حمله نظامی اخیر به ایران حمله به دیپلماسی بود؛ اولین موشک شلیک‌شده به ایران به نیز مذاکرات ایران و آمریکا اصابت کرد. با وجود این، این جنگ نشان داد که جز دیپلماسی راه دیگری برای حل‌وفصل اختلاف‌ها نیست؛ اگرچه تاسیسات تخریب می‌شوند و تجهیزات نابود می‌شوند، اراده مردم و تکنولوژی از بین رفتنی نیست.

وی با بیان اینکه درخواست برای مذاکره مجددا شروع شده است، تاکید کرد: زیرا آنها از طریق حمله نظامی به هدف خود درباره موضوع هسته‌ای ایران نرسیدند. برای مذاکره و دیپلماسی قاعده و مبنا وجود دارد؛ نمی‌توان خواسته‌های خودشان را تحمیل کنند؛ اولین قدم این است که بدانند دیپلماسی و مذاکره با دیکته کردن فرق دارد. باید در مذاکره جدیت داشت؛ خواسته‌ها باید معقول باشند.

وزیر امور خارجه با تاکید بر اینکه ما هیچ وفت میز مذاکره را ترک نکردیم، اظهار کرد: همیشه طرف‌های مقابل بودند که میز مذاکره را ترک کردند و به دیپلماسی خیانت کردند. در صورت فراهم شدن شرایط یادشده ایران آماده مذاکره است. غربی‌ها این بار به شکل بدتری به دیپلماسی خیانت کردند؛ با حمله به ایران.

وی همچنین تصریح کرد: من بر این باورم که دیپلماسی می‌تواند زنده باشد و نقش‌آفرینی در حل‌وفصل اختلاف‌ها داشته باشد، اما باید به اصول و ضوابط آن پایبند بود. ایران پایبند به دیپلماسی و گفت‌و‌گو به حل مسائل به ویژه در منطقه است. میان دو راه حل زور و دیپلماسی انتخاب ایران، دیپلماسی است.

وزیر امور خارجه درباره چشم‌اندار ایران به منطقه در دوره پسا جنگ، گفت: من چشم‌انداز و آینده ایران را در حرکتی که در منطقه و بین‌الملل آغاز کردیم مثبت و امیدبخش می‌بینم؛ ما جنگ بسیار سخت و شدید را با موفقیت پشت سر گذاشتیم. جنگ ما در دفاع از حمله‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی و شماری از دیگر کشور‌ها بود که نامشان را نمی‌برم. این کشور‌ها به کمک به آمریکا و رژیم صهیونیستی اعتراف کردند. 

وی اضافه کرد: آنها در رسیدن به همه اهداف ناکام ماند و ایران موفق شد در روز اول جنگ ظرف چند ساعت خود را آماده دفاع کند و به صورت محکم از خود دفاع کند؛ این دفاع هر روز قوی‌تر شد. می‌گویند که آسمان ایران در اختیار اسرائیل بود، اما نمی‌گویند که آسمان اسرائیل هم در اختیار موشک‌های ما بود. 

عراقچی تصریح کرد: تکنولوژی هسته‌ای ما که قصد نابودی‌اش را داشتند برجای خود است؛ تاسیسات و تجهیزات مجددا ساخته می‌شوند. 

وی با بیان اینکه آسیبی به وحدت و انسجام ملی ما وارد نشد، اظهار کرد: ما اکنون چند ماه پس از تجاوز ۱۲ روزه با اطمینان می‌گویم که به لحاظ دفاعی به مراتب قوی‌تر از ۱۳ ژوئن هستیم. ما از این جنگ درس‌های زیادی گرفتیم و نقاط ضعف و قوت خود و دیگران را یافتیم. در صورت تکرار جنگ بهتر از دور قبلی قادر به دفاع از خود هستیم. دشمنان ما تصور غلطی از توان ما در دفاع از خود داشتند. آمادگی ما در برابر جنگ مهم‌ترین عامل بازدارنده جنگ است. 

وزیر امور خارجه با تاکید بر اینکه ما موفق شدیم بسیاری از توانمندی‌های خود را احیا کنیم، گفت: ما بیش از ۴۰ سال است که با تحریم‌ها مواجهیم، اما مسیر خود را از میان تحزیم‌ها باز کرده‌ایم. با همه دشواری‌ها، تحریم‌ها اراده و توانایی‌های ما را تخریب نکرده است. مشکلات اقتصادی وجود دارد و دولت مشغول از بین بردن این مشکلات است. ما توانایی این کار را داریم.

وی تاکید کرد: آمریکا و دیگران باید بدانند که جز دیپلماسی و زبان احترام و کرامت در موضوع‌های مرتبط با ایران راهی ندارند. اگر با زبان غیر احترام با مردم ایران صحبت شود مردم ما با همان زبان با آنها صحبت می‌کنند. ما دو تجربه مذاکرات ۲۰۱۵ و جنگ ۱۲ روزه را داریم؛ این دو تجربه مقابل چشمان ماست؛ غربی‌ها باید انتخاب کنند که کدام تجربه را ملاک قرار می‌دهند. ما برای هر دو مسیر آماده‌ایم.

پرتنش‌ترین دوره امنیتی از زمان جنگ جهانی دوم

سعید خطیب‌زاده، معاون وزیر امور خارجه و رئیس مؤسسه مطالعات سیاسی و بین‌المللی (IPIS)، اظهار کرد که جهان در حال حاضر در پرتنش‌ترین دوره امنیتی از زمان جنگ جهانی دوم قرار دارد و به افزایش نظامی‌گری و تجاوزات اخیر آمریکا و رژیم صهیونیستی اشاره کرد.

خطیب‌زاده در سخنرانی افتتاحیه گفت: پنج ماه پیش، در همین سالن، برخی از شما و بسیاری از ما درباره حرکت از تقسیم و گسست به سمت همگرایی و شکوفایی صحبت کردیم. بیش از ۲۷۰ مهمان بین‌المللی و ۳۰۰ مهمان داخلی در اینجا گرد هم آمدند تا درباره آینده منطقه بحث کنند، تنها چند هفته قبل از آغاز حملات و تجاوزات ایالات متحده و اسرائیل علیه ایران.

وی ادامه داد: امروز، پنج ماه بعد، منطقه همچنان در آشوب است و جهان شاهد روند‌های فزاینده نظامی‌گری و امنیتی شدن همه امور است. ما در پرتنش‌ترین دوره امنیتی از زمان جنگ جهانی دوم زندگی می‌کنیم.

این کنفرانس یک‌روزه، دانشمندان، دیپلمات‌ها و کارشناسان حقوق بین‌الملل از سراسر آسیا، آفریقا، آمریکای لاتین و اروپا را گرد هم آورد تا به بررسی چالش‌های فزاینده سیستم حقوقی جهانی و پیامد‌های افزایش نظامی‌گری و تنش‌های ژئوپولیتیک بپردازند.

انتهای پیام/