انسان غریب، تنها و راه‌گم کرده هرگز به مقصد نمی‌رسد

آیت الله  جوادی آملی در جلسه درس اخلاق هفتگی ، در شرح کلمه ۶۳ از کلمات قصار نهج البلاغه بیان داشت: کلمه شصت و سوم این است: «الشَّفِیعُ جَنَاحُ الطَّالِبِ»؛ یعنی کسی که چیزی را طلب می‌کند، این طلب بدون شفاعت نمی‌شود. شفع به معنای جفت است، وَتر به معنای تک و طاق است. انسان بخواهد تنها حرکت کند به مقصد نمی‌رسد. یک بالی می‌خواهد که با آن بال پرواز کند. حضرت فرمود: شفیع هر کسی بال اوست. همان طوری که سواره بهتر از پیاده به مقصد می‌رسد، کسی که بال‌دار است در فضا بهتر از بی‌بال به مقصد می‌رسد. فرمود: شفیع هر کسی بال پرواز اوست.

وی ادامه داد: حضرت فرمود: شفیع هر کسی بال اوست؛ منتها این بال را مشخص کردند. فرمود: «لَا شَفِیعَ أَنْجَحُ مِنَ التَّوْبَة»، ما که معصوم نیستیم و لغزش داریم، یک شفیعی می‌خواهیم، یک بالی می‌خواهیم که وقتی افتادیم با آن بال پرواز کنیم. ائمه (ع) فرمودند: توبه بال انسان است، اگر کسی لغزید و بعد توبه کرد، می‌تواند پرواز کند؛ اما اگر همچنان به لغزش خود ادامه داد یا بی‌تفاوت بود و بالی تهیه نکرد، این در بین راه می‌ماند.

این مرجع تقلید تاکید داشت: قرآن بهترین شفیع است، اهل بیت علیهم السلام بهترین شفیع هستند، تا برسد به بیان نورانی ائمه (علیهم السلام) که فرمود: «و اخر من یشفع ارحم الراحمین»؛ آن آخرین بالی که به انسان می‌دهند گذشت خداست، آخرین شفیع ارحم الراحمین است. در برابر رحمت بی‌انت‌های الهی هیچ چیزی نیست که قابل بخشش نباشد. آخرین کسی که از انسان شفاعت می‌کند و به انسان بال و پر می‌دهد که با آن بال پرواز کند و به مقصد برسد رحمت بی‌انت‌های ذات اقدس الهی است که فرمود: شفیع جناح طالب است؛ بنابراین اگر کسی لغزید می‌تواند بال تهیه کند و لغزش خودش را جبران کند و به پروازش ادامه بدهد.

جوادی آملی در شرح کلمه ۶۴ نهج البلاغه اذعان داشت: حضرت فرمود: «أَهْلُ الدُّنْیا کَرَکْبٍ یسَارُ بِهِمْ وَ هُمْ نِیامٌ»؛ اکثری مردم که فقط دنیایی می‌اندیشند، به این فکر هستند که چه چیزی تهیه کنند و چه بخورند و چه بسازند و چه بگذارند و چگونه با دست خالی بروند. اما این بزرگان حکمت گفتند اگر کسی خانه خوبی ساخت، فرش خوبی تهیه کرد یا مثلا باغی درست کرد، این زینت الأرض است نه زینت او. خداوند در سوره «حشر» فرمود: ﴿حَبَّبَ إِلَیکُمُ الْإِیمَانَ وَ زَینَهُ فِی قُلُوبِکُمْ﴾؛ علم، عقل و عدل زینت انسان است؛ وگرنه باغ و راغ زینت زمین است نه زینت ما، زینت هر کسی در جان او نهفته است.

وی در شرح کلمه ۶۵ از کلمات قصار نهج البلاغه اظهار داشت: حضرت فرمود: «فَقْدُ الْأَحِبَّةِ غُرْبَةٌ»؛ آدم اگر دوستان خودش را از دست بدهد تنها می‌شود، اختلاف، دوست‌های آدم را از آدم می‌گیرد. رعایت نکردن آداب و سنن انسانی دوست را از آدم می‌گیرد و انسان تنها می‌شود. انسان تنها غریب است. «فَقْدُ الْأَحِبَّةِ غُرْبَةٌ»، حالا لازم نیست که این به مرگ احبّه منتهی بشود. با اختلاف احبه که بدترین مرگ است انسان احساس غربت می‌کند. انسان غریب، تنها و راه‌گم کرده هرگز به مقصد نمی‌رسد.

این مرجع تقلید در شرح کلمه قصار ۶۶ تصریح داشت: حضرت فرمود: «فَوْتُ الْحَاجَةِ أَهْوَنُ مِنْ طَلَبِهَا إِلَى غَیرِ أَهْلِهَا»؛ آدم باید روی پای خودش بایستد. خدا در قرآن می‌فرماید جامعه اسلامی جامعه‌ای است که روی پای خودش بایستد: ﴿کَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوى‏ عَلى‏ سُوقِهِ﴾، مسلمان یعنی این! اگر کسی اسلامی حرف بزند، باید روی پای خودش بایستد. نه بیراهه برود و نه راه کسی را ببندد و نه دستش به سوی دیگری دراز شود. تا می‌تواند دست دیگری و دیگران را بگیرد و تا می‌تواند دستش به سوی دیگری دراز نشود. این عزیزپروی است. این عزت و استقلال یاددهی است. فرمود: چیزی را نخواهید بهتر از آن است که آن چیز را از ناکس بخواهید. روی پای خودتان بایستید. قرآن شناسنامه ماست، غیر اطاعت از قرآن که هویت اسلامی ما را تبیین می‌کند راه دیگری نداریم.