اما و اگرهای حذف چهار صفر از پول ملی؛ اصلاح شکلی یا گامی به سوی ثبات اقتصادی؟

کشورمان ایران در مسیری قدم گذاشته است که پیش از این ده‌ها کشور دیگر طی کرده‌اند: «حذف صفر از پول ملی». مجلس شورای اسلامی مصوبه‌ای را به تصویب رسانده است که براساس آن چهار صفر از ریال حذف می‌شود؛ اقدامی که موافقان آن را ضرورتی روانی و شکلی می‌دانند و منتقدان تأکید دارند بدون اصلاحات ساختاری اقتصادی، نتیجه‌ای ماندگار نخواهد داشت.

در جلسه علنی یکشنبه ۱۳ مهرماه سال جاری مجلس شورای اسلامی، نمایندگان با اکثریت آراء (۱۴۴ رأی موافق)، لایحه اصلاح بند (الف) ماده ۵۸ قانون بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران را که پیش‌تر از سوی شورای نگهبان اعاده شده بود، به تصویب رساندند.

بر اساس ماده واحده مصوب، عبارت «که برابر ۱۰ هزار ریال جاری و معادل ۱۰۰ قران است» به انتهای بند (الف) ماده ۵۸ قانون بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (مصوب ۱۴۰۲٫۳٫۳۰) اضافه شد.

با این اصلاحیه، در حالی که نام واحد پول رسمی کشور همچنان ریال باقی ماند، عملاً ارزش آن معادل ۱۰،۰۰۰ ریال کنونی (معادل یک تومان مرسوم) در نظر گرفته شد. همچنین، واحد پول خُرد جدید به نام قِران تعریف شد که هر صد واحد آن برابر با یک ریال جدید خواهد بود.

اما این موضوع از چه زمان کلید خورد؛ «لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی کشور» مصوب ۱۳۵۱ در دولت دوازدهم بنا به پیشنهاد بانک مرکزی به تصویب هیئت وزیران رسید و ۲۸ مرداد ۱۳۹۸ به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد.

«لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی کشور» با تغییرات بسیار جزئی در تاریخ ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و برای بررسی عدم مغایرت با شرع و قانون اساسی به شورای نگهبان ارسال شد.

شورای نگهبان به موجب نامه شماره ۱۷۵۳۹/۱۰۲/۹۹ مورخ ۷ خرداد ۱۳۹۹ این مصوبه را واجد ابهام دانست و به مجلس شورای اسلامی اعاده کرد. کمیسیون اقتصادی مجلس نیز جهت رفع ایراد شورای نگهبان، تبصره «۱» این لایحه را اصلاح کرد.

همچنین در جلسه یکشنبه ۲۳ شهریورماه ۱۳۹۹ کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی «لایحه مالیات بر ارزش افزوده اعاده شده از شورای نگهبان (۲)» و لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی کشور اعاده شده از شورای نگهبان» مورد بررسی قرار گرفت.

در نهایت در جلسه علنی روز گذشته مجلس حذف چهار صفر از واحد رسمی ریال توسط نمایندگان مجلس تصویب شد. 

در این مجال آثار بلندمدت و کوتاه‌مدت حذف چهار صفر از واحد رسمی ریال در اقتصاد کشور از منظر نمایندگان خانه ملت مورد بحث و بررسی قرار گرفته است که با هم می‌خوانیم.

غلامرضا تاجگردون، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در گفت‌وگو با میزان، درباره حذف چهار صفر از پول ملی تصریح کرد: این اقدام شاید در کوتاه‌مدت اثر روانی بر جامعه داشته باشد، اما در بلندمدت نقش چندانی در اصلاحات اقتصادی ایفا نمی‌کند.

وی اظهار کرد: مردم بار‌ها تجربه کرده‌اند که تغییر اعداد و بازی با صفر‌ها به تنهایی تأثیر ماندگاری در بهبود وضعیت اقتصادی کشور ندارد.

همچنین میثم ظهوریان، دبیر دوم کمیسیون اقتصادی مجلس در این باره به میزان، گفت: این اقدام با هدف ایجاد تغییرات اساسی در متغیر‌های کلان اقتصادی همچون تورم یا نرخ ارز انجام نشده است. انتظار کاهش نرخ تورم یا تغییر مستقیم در نرخ ارز از این مصوبه واقع‌بینانه نیست.

تسهیل در محاسبات و ساده‌سازی روابط پولی و مالی با حذف چهار صفر از پول ملی

وی افزود: اصل مسئله ناشی از تورم‌های گذشته است که بر ارزش پول ملی اثر گذاشته و تعداد صفر‌ها را افزایش داده است. این امر باعث بروز مشکلاتی در محاسبات روزمره مردم و حتی در حسابداری‌های عمومی و اقتصادی شده بود. هدف از این مصوبه، تسهیل در این محاسبات و ساده‌سازی روابط پولی و مالی است.

دبیر دوم کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به تجربه سایر کشور‌ها خاطرنشان کرد: بیش از ۸۰ کشور دنیا تاکنون چنین اقدامی را تجربه کرده‌اند؛ به عنوان نمونه، آرژانتین ۱۸ صفر، ترکیه ۶ صفر و آلمان نیز در مقاطعی صفر‌هایی را از پول ملی خود حذف کرده‌اند. در ایران نیز عملاً در فرهنگ عمومی و مکالمات روزمره، حذف صفر‌ها رخ داده بود؛ به‌گونه‌ای که مردم به‌طور طبیعی دیگر از عباراتی مانند ۵۰ هزار ریال استفاده نمی‌کنند.

ظهوریان تأکید کرد: بنابراین هدف از این مصوبه آن است که این روند به شکل رسمی و قانونی تثبیت شود تا محاسبات و مبادلات روزمره مردم ساده‌تر و روان‌تر شود. این اقدام در حوزه ارزی تأثیر مستقیم نخواهد داشت، اما از منظر روانی و شکلی می‌تواند به تسهیل فعالیت‌های اقتصادی کمک کند.

رسول بخشی دستجردی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز درباره مصوبه حذف چهار صفر از پول ملی به میزان گفت: حذف صفر از پول ملی شاید اقدامی ضروری باشد، اما پرسش اصلی این است که آیا زمان اجرای آن اکنون است یا خیر. به نظر می‌رسد ابتدا باید اصلاحات اساسی در حوزه مسائل پولی و اقتصادی صورت گیرد و پس از آن به چنین اقداماتی رسید.

حذف چهار صفر از پول ملی باید آخرین پله در مسیر اصلاحات باشد، نه اولین

وی با اشاره به ضرورت اولویت‌بندی اصلاحات اقتصادی افزود: حذف صفر باید آخرین پله در مسیر اصلاحات باشد، نه اولین. زمانی می‌توان به این مرحله رسید که تورم به‌طور جدی کنترل و ریشه‌های آن از بین برده شده باشد. اگر بدون انجام این اصلاحات به سراغ حذف صفر برویم، ممکن است پس از مدتی دوباره ناچار به حذف صفر‌های دیگر شویم و این چرخه تکرار گردد.

نماینده مردم اصفهان در مجلس تأکید کرد: پرسش مهم این است که آیا حذف چهار صفر به کاهش تورم کمک می‌کند؟ پاسخ روشن است؛ حذف صفر به‌تنهایی نمی‌تواند مشکل تورم را حل کند. ریشه اصلی تورم در رشد نقدینگی است و رشد نقدینگی نیز ناشی از بهره بالای پول و سیاست‌های غلط پولی است؛ بنابراین دولت باید همت خود را صرف کنترل و کاهش رشد نقدینگی کند.

بخشی دستجردی با اشاره به مصوبه مجلس خاطرنشان کرد: اکنون که این مصوبه به تصویب رسیده، باید پذیرفت که از جنبه شکلی و پرستیژ پول ملی می‌تواند اثرگذار باشد. اما برای بازسازی واقعی ارزش پول ملی، کنترل تورم و تقویت قدرت پول در برابر ارز‌های خارجی امری ضروری است. حذف صفر تنها زمانی معنا پیدا می‌کند که در کنار سیاست‌های بنیادی برای اصلاح ساختار اقتصادی اجرا شود.

همچنین زهرا خدادادی، دیگر عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز در گفت‌وگو با میزان، حذف چهار صفر از واحد رسمی ریال را در بلندمدت دارای نتایج مثبت ارزیابی کرد و اظهار داشت: این موضوع پس از بررسی‌های دقیق در کمیسیون اقتصادی به تصویب رسید و در صحن علنی، ایرادات شورای نگهبان برطرف شد.

وی با اشاره به ابعاد مختلف این طرح افزود: از نظر اقتصادی و تأثیرگذاری بر تورم، این اقدام اثر قابل‌توجهی نخواهد داشت. بیشتر آثار آن شکلی و روانی است و به بانک مرکزی در روند چاپ اسکناس کمک می‌کند. بنابراین، از منظر علمی و اقتصادی نمی‌توان انتظار داشت که این طرح به‌تنهایی موجب کاهش تورم یا تغییرات بنیادین در اقتصاد شود.

حذف چهار صفر و تقویت حس ارزش پول ملی

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در پایان تصریح کرد: با این حال، این اقدام از نظر روانی می‌تواند در جامعه اثرگذار باشد و به تقویت حس ارزش پول ملی کمک کند. به‌ویژه اگر همراه با کنترل تورم اجرا شود، در بلندمدت نیز می‌تواند نتایج مثبتی برای نظام پولی کشور به همراه داشته باشد.

خبرنگار/ فاطمه خسرونژاد

انتهای پیام/