«ناتور دشت»، نگهبانی بر مرزهای وجدان جمعی

مهدی صالحی- کارگردانی که پیش از این با «بیست و یک روز بعد» و سریال «از سرنوشت» شناخته می‌شد این بار با اثری نسبتا بهتر، ظاهر شده است. نکته قابل توجه در کارگردانی تسلط خردمندان بر ریتم فیلم است. اگرچه در بخش‌هایی از نیمه دوم فیلم، کندی محسوسی در روایت احساس می‌شود اما در مجموع کارگردان موفق شده با ایجاد تعلیقی مستمر مخاطب را تا پایان فیلم با خود همراه نگه دارد. 

فیلم‌نامه «ناتور دشت» که توسط خردمندان و حمید اکبری خامنه نوشته شده از یکسو با نقاط قوت قابل توجهی همراه است و از سوی دیگر دارای ضعف‌هایی است که نمی‌توان از آن‌ها چشم پوشید. 

از جمله نقاط قوت فیلم‌نامه می‌توان به طرح مسئله اجتماعی به شکلی هوشمندانه اشاره کرد. داستان فیلم که حول محور گم شدن یک دختربچه روستایی در استان گلستان می‌چرخد بهانه‌ای است برای واکاوی مفاهیم عمیق‌تری چون اعتماد اجتماعی، مسئولیت‌پذیری و تقابل وظایف خانوادگی و تعهدات اجتماعی. شخصیت احمد پیران با بازی هادی حجازی فر به عنوان محیط‌بان بازنشسته‌ای که در آستانه سفر برای حمایت از پسرش مجبور به ماندن در روستا می‌شود نماد همین تقابل است. 

با این حال فیلم‌نامه از ضعف‌هایی نیز رنج می‌برد. تعدد خرده پیرنگ‌ها وعدم پیوند ارگانیک برخی از آن‌ها با خط اصلی داستان از جمله این ضعف‌هاست. به ویژه پیرنگ مرتبط با شخصیت سعید آقاخانی اگرچه به خودی خود جذاب است اما ارتباط چندانی با خط اصلی روایت ندارد و گاه باعث افت ریتم فیلم می‌شود. 

هادی حجازی فر در نقش احمد پیرانبازی خوبی از خود ارائه داده است. او با خویشتن‌داری و طمأنینه خاصی شخصیت مردی مسئولیت‌پذیر و معتمد را به تصویر کشیده که در میانه تعارض میان وظایف خانوادگی و مسئولیت اجتماعی گرفتار آمده است. بازی حجازی فر یک بازی باورپذیر است که تماشاگر می‌تواند اضطراب و دلهره درونی شخصیت را حتی در ساکت‌ترین صحنه‌ها نیز احساس کند. 

در مقابل میرسعید مولویان در نقش آیهان، شروری پیچیده و چند بعدی را خلق کرده است. مولویان با بهره‌گیری از تیک‌های عصبی و نگاه‌های نافذش، شخصیتی خلق نموده که هم ترسناک است و هم ترحم برانگیز. 

در میان بازیگران مکمل شبنم قربانی در نقش مادر، توانسته تا حدی بازی احساسی و تأثیرگذاری ارائه دهد. اگرچه حضور برخی از بازیگران مکمل دیگر تا حدی تصنعی به نظر می‌رسد اما در مجموع تیم بازیگری فیلم عملکرد هماهنگ و یکدستی دارد. 

مرتضی غفوری مدیر فیلم‌برداری فیلم با بهره‌گیری از طبیعت بکر استان گلستان تصاویری معنادار خلق کرده است. استفاده از لانگ شات‌های پهناور برای نمایش عظمت طبیعت و در مقابل به کارگیری نماهای بسته و کلوزآپ برای نمایش هیجانات درونی شخصیت‌ها از نقاط قوت کار غفوری محسوب می‌شود. 

نورپردازی و رنگ‌بندی سرد و خاکستری فیلم نیز به خوبی در خدمت فضاسازی اثر قرار گرفته است. این انتخاب‌های فنی نه تنها زیبایی شناسانه هستند بلکه در خدمت انتقال مفاهیم فیلم نیز قرار دارند و به بیننده حس اضطراب و نا امنی حاکم بر فضای داستان را منتقل می‌کنند. 

فیلم «ناتور دشت» عمدتاً در لوکیشن‌های واقعی استان گلستان فیلم‌برداری شده و این امر به باورپذیری فضای داستان کمک کرده است. طراحی صحنه و دکوراسیون فیلم با تأکید بر سادگی تصویری واقع گرا از زندگی روستایی ارائه داده است. از طراحی خانه‌ها تا پاسگاه محیط‌بانی همه و همه با دقت انتخاب و چیده شده‌اند. 

طراحی لباس‌ها نیز همسو با فضای کلی فیلم ساده و بومی انتخاب شده و به مستند گونه بودن اثر کمک کرده است. این توجه به جزئیات اگرچه در نگاه اول ممکن است چندان به چشم نیاید اما در مجموع به غنای بصری فیلم و باورپذیری فضای داستان افزوده است. 

حامد ثابت در مقام آهنگساز و حسین ابوالصدق به عنوان طراح صدا نقش مهمی در ایجاد فضای تعلیق و اضطراب فیلم ایفا کرده‌اند. موسیقی متن فیلم اگرچه از ملودی‌های محلی منطقه استفاده نکرده اما توانسته فضایی جهان شمول و متناسب با حال و هوای درام خلق کند. 

طراحی صدا در سکانس‌های شبانه جست وجو در دشت تأثیر به سزایی در انتقال حس تنش و دلهره به مخاطب داشته است. 

از منظر روان‌شناختی شخصیت‌های فیلم به خوبی پرداخته شده‌اند. احمد پیران نماد وجدان بیدار جامعه است و آیهان نماینده تاریکی‌های درونی انسان. تقابل این دو شخصیت در واقع تقابل خیر و شر در درون هر انسان است. 

«ناتور دشت» صرفاً یک فیلم معمایی با پیرنگی ساده نیست، اثری است چند لایه که به مسائل عمیق اجتماعی و روان‌شناختی می‌پردازد. فیلم از یکسو به بحران اعتماد در جامعه ایرانی اشاره دارد و از سوی دیگر به تقابل سنت و مدرنیته در جامعه روستایی می‌پردازد. 

عنوان فیلم «ناتور» به معنای نگهبان، خود نمادی از مسئولیت‌پذیری و حفاظت از ارزش‌های انسانی است. دشت نیز نمادی از طبیعت بکر و پاکی اولیه است که در مقابل آلودگی‌های انسانی قرار می‌گیرد. 

دختر گمشده نیز می‌تواند نمادی از معصومیت از دست رفته جامعه باشد. جست‌وجوی جمعی برای یافتن او در واقع جست‌وجویی است برای بازیابی این معصومیت از دست رفته. 

این فیلم اثری است که هم مخاطب عام را با روایت پرکشش خود جذب می‌کند و هم مخاطب خاص را با لایه‌های عمیق معنایی و نشانه شناختی خود به تفکر وامیدارد. «ناتور دشت» از آن دست آثاری است که تا مدت‌ها پس از تماشا ذهن بیننده را به خود مشغول می‌سازد. 

انتهای پیام/