در نشست رسانه‌ای قرار هفت مطرح شد: بودجه کل سینمای کودک به اندازه قرارداد یک بازیکن فوتبال هم نیست

به گزارش روابط‌عمومی جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان، اولین جلسه از سلسله نشست‌های «قرارِ هفت» روز چهارشنبه ۲ مهر ساعت ۱۰ با موضوع «مروری بر کارنامه ده سال اخیر جشنواره فیلم کودک و نوجوان» با حضور حامد جعفری دبیر سی و هفتمین و مجید زین‌العابدین دبیر دو دوره پیش از جشنواره بین المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان در بنیاد سینمایی فارابی برگزار شد. سلسلسه نشست‌های «قرار هفت» به همت جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان و با همکاری بنیاد سینمایی فارابی، مرکز آموزش‌های هنری و سینمایی دارالفنون و اندیشکده امید برگزار می‌شود.

در بخش ابتدایی نشست، مجید زین‌العابدین درخصوص ماهیت جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان و نوع نگاه درست به این رویداد عنوان کرد: جشنواره فیلم‌های کودکان ونوجوانان محرک سینمای کودک و نوجوان است. برخلاف سایر جشنواره‌های سینمایی که ماهیت رقابتی دارند این رویداد بیش از اینکه رقابتی باشد، محرک فیلم‌سازان و مشوق آنهاست. جشنواره فیلم‌های کودک‌ونوجوان در ابتدا بخش کوچکی از جشنواره فیلم فجر بود و سیاست‌گذاران به دلیل اهمیت این‌حوزه جشنواره‌ای مجزا برای سینمای کودک تاسیس کردند.

وی افزود: گاهی تصور می‌کنم که ذهنیت برخی از افراد به سینمای کودک هنوز به‌روز نیست. درحالیکه زیست‌بوم سینما تغییر کرده و پرده نمایش تنها راه ارتباط با سینما نیست. لزوماً اثر سینمایی برای نمایش روی پرده سینما ساخته نمی‌شود. در سینمای کودک امکان اکران‌های مختلف و جود دارد و بچه‌ها ازطریق پلتفرم‌های گوناگون می‌توانند با این آثار ارتباط بگیرند به همین دلیل دیگر صف‌های طولانی برای تماشای برخی فیلم‌های کودک‌ونوجوان تشکیل نمی‌شود.

زین‌العابدین گفت: در مواجهه با جشنواره کودک‌ونوجوان نیز باید به این خاصیت سیال بودن سینما هم توجه کنیم. جشنواره کودک مشوق فیلمسازان و موتور محرک سینمای کودک‌ونوجوان است. از طرفی دیگر جشنواره، تولیدات سینمای کودک را به نمایش می‌گذارد و همین مسئله باعث تداوم حیات این سینما می‌شود. جشنواره کودک جلوه‌گاه حیات سینمای کودک‌ونوجوان است.

در ادامه نشست حامد جعفری در پاسخ به اینکه جشنواره چقدر باید در حوزه سینمای کودک ریل‌گذاری انجام دهد، بیان کرد: مواجهه اول من با جشنواره کودک به‌عنوان فیلمساز بوده و این رویداد برای ما یک میعادگاه مهم بوده است، زیرا به طور تخصصی فیلم‌های کودک در کنار هم ارزیابی می‌شوند و موضوع کودک اولویت این جشنواره است. آثار من در جشنواره فجر هم بوده و سیمرغ هم دریافت کرده‌اند، اما هیچ‌کدام از رویداد‌ها حلاوت جشنواره کودک را ندارند.

وی افزود: همه افراد سینما را به‌عنوان یک تفریح دسته‌جمعی می‌شناسند و طبیعتاً کسی که در حوزه فیلمسازی فعالیت دارد برایش مهم است که بازخورد مخاطبان را نسبت به آثارش ببینند. جشنواره کودک مهم‌ترین جایی است که فیلمسازان می‌توانند با مخاطبان کودک‌ونوجوان خود ارتباط برقرار کنند. در جشنواره کودک ما داوران کودک‌ونوجوان داریم که به طور صریح آثار را نقد می‌کنند. در دنیا هم جشنواره‌های کودک وجود دارند و آنها هم محوریت خود را با مخاطبان کودک‌ونوجوان می‌گذارند. از طرفی دیگر داوری‌های جشنواره کودک نیز باعث تنظیم‌گری در این زمینه می‌شود. به طور مثال وقتی فیلمی به‌عنوان بهترین فیلم جشنواره انتخاب می‌شود باعث جریان‌سازی در این حوزه می‌شود.

جعفری ادامه داد: همان‌طور که جشنواره فیلم فجر بهار سینمای ایران است، جشنواره کودک نیز بهار سینمای کودک است و جایگاه ویژه‌ای دارد. به همین دلیل امسال ما دنبال این بودیم فضای ایجاد کنیم که فیلمسازان کودک جدی گرفته شوند تا حس نکنند که سینمای کودک محل گذاری برای رسیدن به سینمای بزرگسال است.

در بخش دیگری از نشست، زین‌العابدین در پاسخ به اینکه جشنواره چقدر توانسته در حوزه سینمای کودک جریان‌سازی کند، گفت: جشنواره کودک مشوق است، اما تشویق صرف برای این حوزه کافی نیست. ما نمی‌توانیم توقع داشته باشیم که جشنواره یک‌هفته‌ای در اصفهان جور باقی سال را بکشد. نهاد‌ها و بخش‌های دیگر باید کنار جشنواره باشند تا ثمره این رویداد خود را در سینما نشان دهد. سینمای کودک امروزه به‌عنوان سینمای تجاری شناخته نمی‌شود؛ زیرا اهداف آموزشی و تربیتی هم دارد، در نتیجه نیازمند حمایت‌های ویژه است.

زین العابدین اضافه کرد: انیمیشن در یک دهه اخیر پیشتاز سینمای کودک ما بوده و موفقیت‌های داخلی و بین‌المللی زیادی کسب کرده است. از انیمشن‌های «فیلشاه»، «بچه زرنگ»، «شاهزاده روم»، گرفته تا «لوپتو» و «پسر دلفینی ۱ و ۲» همه در زیست‌بوم سینمای ایران موثر بوده‌اند. حتی سینمای رئال کودک ما هم موفقیت‌هایی داشته است و در نیمه اول جدول فروش سینمای ایران از ابتدای سال چند فیلم کودک پرفروش بوده‌اند، مثل فیلم بامبولک که بهترین فیلم جشنواره سال گذشته بود و فروش امیدوارکننده‌ای هم داشته است.

وی افزود: اکنون چند نهاد مثل فارابی، سازمان سینمایی سوره و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فیلم کودک تولید می‌کنند و باز هم بخشی از حاکمیت باید به این نهاد‌ها کمک کنند. نباید با صفت فیلم نهادی، این ارگان‌ها را دلسرد کرد، زیرا وظیفه نهاد‌ها تولید فیلم در سینمای کودک است. سینمای کودک نیاز به نهاد‌ها و مشوق‌هایی دارد که از آن حمایت بودجه‌ای کنند. همچنین می‌توان مشوق‌های مالیاتی برای برخی از نهاد‌ها قرار داد تا با حمایت از سینمای کودک از این امکانات استفاده کنند. در کنار این آموزش‌وپرورش نیز باید در این زمینه کمک کند. البته آموزش پرورش در تسهیل اکران و رده‌بندی فیلم‌ها فعالیت می‌کند، اما این مساله باید توسعه پیدا کند. درواقع ما به منظومه‌ای از حمایت‌ها نیاز داریم که ثمره جشنواره کودک در سینما دیده شود و برگزاری جشنواره تنها کفایت نمی‌کند.

وی افزود: بنیاد سینمایی فارابی به‌نوعی متولی سینمای کودک است و باید در این زمینه فعالیت بیشتری داشته باشد. از طرف دیگر ما باید نگاه فیلمسازان و نهاد‌ها را نیز به‌روز کنیم، وقتی توقع در سینمای کودک وجود نداشته باشد افراد احساس می‌کنند که صرفاً باید در سال چند فیلم کودک بسازند و احساس کنند که وظیفه خود را انجام داده‌اند، در حالی که کودکان ما باید هر زمان که اراده می‌کنند، فیلمی در سینما برای تماشا داشته باشند. زمانی که فیلم شاهزاده روم اکران شد و سومین فیلم پرمخاطب سال شد پس از آن چند انیمیشن در جشنواره فیلم فجر ثبت‌نام کردند. این مساله نشان داد که اگر شما یک الگوی موفق برای فیلمسازان ایجاد کنید قطعاً برای فعالیت در این حوزه علاقه‌مند می‌شوند. به طور مثال وقتی فیلم «بامبولک» در اکران موفق بوده است باید سعی کنیم که این قهرمان را برای کودکان در سینما حفظ کنیم و گسترش دهیم. عملاً اگر بتوانیم این استمرار ارتباط با مخاطب را با حفظ قهرمانان ایجاد کنیم می‌توانیم به موفقیت برسیم.

جعفری ادامه داد: سینمای کودک قرار است دستاوردی در حوزه تربیت نسل به دست بیاورد در نتیجه ما باید ابتدا با مخاطب ارتباط برقرار کنیم و الگو‌های موفقی در حوزه سینمای کودک‌ونوجوان ایجاد کنیم تا افراد دیگر نیز برای فعالیت در این زمینه اشتیاق پیدا کنند. تنها وظیفه دولت هم برای سینمای کودک تولید اثر نیست، بلکه باید زمینه را برای فعالیت بخش خصوصی فراهم کند. به طور مثال با معرفی الگو‌های موفق و پرفروش فیلم‌های کودک‌ونوجوان یا اینکه مثلاً برای بچه‌هایی که در سینما فیلم می‌بینند یارانه‌ای در نظر بگیرند.

زین‌العابدین درباره کم فروغ بودن فیلم‌های مربوط به نوجوانان در جشنواره و تمرکز بیشتر بر سینمای کودک در این رویداد عنوان کرد: برای کودکان معمولا بیشتر از نوجوانان فیلم ساخته می‌شود. ما گاهی حتی در فکر کردن به نوجوانان نیز دچار فراموشی می‌شویم. نوجوان در مرز میان کودکی و بزرگسالی است و شرایط ویژه‌ای دارد. نوجوان‌امروز کاملا باسواد و پیشرو است و یکی از مشکلات ما در جشنواره کودک و نوجوان این است که گاهی با ذهن آنالوگ برای ذهن دیجیتال نوجوان فیلم می‌سازیم. نکته دیگر اینکه مکانیزمی برای آشتی دادن نوجوانان با سینما وجود ندارد. خانواده‌ها دست کودکان را می‌گیرند و به سینما می‌برند. بزرگسالان نیز خودشان به سینما می‌روند، اما نوجوانان فعالیت‌ها و ذهن سیالی دارند و اگر نتوانیم در این شرایط سیال آنها را به سینما جذب کنیم، دچار مشکل می‌شویم.

وی افزود: متاسفانه گاهی فیلمسازان مسائل بزرگسال را در سینمای کودک و نوجوان بیان می‌کنند و می‌گویند که این فیلم برای نوجوان نیست بلکه درباره نوجوان است. فیلمی که درباره کودک و نوجوان باشد درواقع آسیب‌شناسی است و مناسب این رده سنی نیست بلکه خانواده کودکان و نوجوانان مخاطب اثر هستند. درواقع ما گاهی فیلم‌های کودک و نوجوانی داریم که اصلا مناسب این رده سنی نیستند. در دو سالی که ما جشنواره را برگزار کردیم فیلم‌ها را از این منظر پالایش کردیم، زیرا کمیت برای جشنواره مهم نیست بلکه کیفیت آثار میزان سنجش جشنواره قرار می‌گیرد.

جعفری نیز در این خصوص عنوان کرد: حوزه نوجوان به لحاظ شناختی دقت نظر بیشتری نیاز دارد. نوجوان در هر رده سنی مختصات و تعریف مشخصی دارد. نوجوانی دوره جابه‌جایی و گذار است و دوره استقرار نیست. اگر ما نوجوان را به رسمیت نشناسیم و به این گروه نپردازیم، در نتیجه در سبد مصرف نوجوان جایی پیدا نمی‌کنیم. نوجوان به مصرف سرگرمی‌ها تمایل زیادی دارد، اما ما برایشان چیزی تولید نمی‌کنیم. انیمیشن‌ها و آثار رئال زیادی در این زمینه تولید شده است، اما نوجوانان ما با این آثار ارتباط برقرار نمی‌کنند. ما در ایران برای عرضه یک اثر خارجی مطلوب برای نوجوانان نیز محدودیت‌هایی داریم درنتیجه ناگزیر به تولید اثر برای این‌گروه سنی هستیم. سال گذشته فیلم «باغ کیانوش» ساخته شد که برای موفقیت این اثر تلاش شد و تاحدودی نیز در جذب مخاطب موفق عمل کرد. اگر ما بتوانیم الگو‌های موفقی را ایجاد کنیم این آدرس را به فیلمسازان‌می‌دهیم که می‌توانند با ورود به این عرصه موفقیت کسب کنند.

وی با اشاره به اینکه به تعدادی سینماگر دغدغه‌مند نیاز داریم، گفت: در دوره‌ای سینماگران ما دغدغه کودک و نوجوان داشتند و این مساله در سینما نیز بازتاب پیدا می‌کرد. اما اکنون دغدغه سینماگران در این حوزه کمتر شده است. درنتیجه نیاز داریم که برای سینماگران دغدغه ایجاد کنی که برای نوجوانان فیلم بسازند.

جعفری در ادامه گفت: در چند دوره‌ای که داور جشنواره کودک بودم تفکیکی را بین فیلم کودک و نوجوان قائل بودیم و برگزیدگان جدا برای هر دو بخش اعلام می‌کردیم. از همین نقطه می‌توان خاطره‌ای شیرین و باحلاوت ایجاد کرد تا سینمای نوجوان را جدی‌تر بگیریم.

زین‌العابدین در بخش دیگری از این نشست بیان کرد: در دوره گذشته جشنواره نمایش فیلم‌های کودک و نوجوان را تفکیک کردیم، زیرا مخاطب این آثار متفاوت هستند و بازخورد خوبی هم از این تصمیم گرفتیم. سال گذشته «زیبا صدایم کن» بهترین فیلم جشنواره فجر شد که فیلم نوجوان بود و بنیاد سینمایی فارابی و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان این فیلم را حمایت کرده بودند. یک فیلم نوجوان بهترین فیلم جشنواره فجر می‌شود، اما متاسفانه کسی از منظر نوجوان به این فیلم نپرداخت. هیچکس در این فیلم‌به رابطه دختر نوجوان با پدرش اشاره نکرد.

وی درباره راه‌اندازی دبیرخانه دائمی جشنواره‌ها گفت: جشنواره کودک و نوجوان به دبیرخانه دائمی نیاز دارد. درواقع تمام جشنواره‌های سینمایی در ایران فصلی هستند و باید دبیرخانه دائمی داشته باشند. در دوره‌ای که ما در بنیاد سینمایی فارابی مستقر بودیم دبیرخانه دائمی برای جشنواره کودک ایجاد کردیم و فکر می‌کنم که حامد جعفری نیز همین روند را پیش خواهد گرفت.

جعفری نیز عنوان کرد: روزی که وارد حوزه انیمیشن و فیلم‌سازی کودک و نوجوان شدیم به این مساله رسیدیم که اثرگذاری در این حوزه نیاز به زمان دارد. هر زمان که فیلم کودک و نوجوان بد و بی‌کیفیتی در سینما اکران شده باعث دلسردی مخاطب و عقب‌گردی از استقبال مخاطبان از این حوزه شده است.

در ادامه نشست خبرنگاران و حاضران در جلسه سوالات خود را مطرح کردند که جعفری در پاسخ به یکی از سوالات درخصوص وضعیت سینمای ایران عنوان کرد: گاهی ما در حوزه کودک باید بذری بکاریم که ۱۰ سال بعد نتیجه آن را ببینیم. وقتی می‌خواهیم برای کودک و نوجوان کاری تولید کنیم آن را برای مخاطب پخش می‌کنیم و بازخورد بچه‌ها را دریافت می‌کنیم.

زین‌العابدین نیز در این بخش از نشست اظهار کرد: سینمای کودک و نوجوان به دلایل مختلف کم رمق شده و تولید مستمر خود را از دست داده است. ما ظرفیت‌های زیادی در داستان‌های ملی خود داریم، اما همچنان در شخصیت‌پردازی و قهرمان‌سازی در فیلم‌هایمان دچار مشکل هستیم. خود فیلمسازان نیز اقبالی به سینمای کودک و نوجوان نشان نمی‌دهند و برخی از فیلمسازان جوان به نوعی کسر شان می‌دانند که آثاری در این حوزه تولید کنند، در حالی که بسیاری از فیلمسازان بزرگ ما آثار کودک و نوجوان شاخص ساختند. ما باید در این دیدگاه فیلمسازان بازتعریف ایجاد کنیم. سینمای کودک و نوجوان، سینمای محترمی است و بزرگان زیادی در این حوزه فعالیت داشته‌اند.

جعفری در پاسخ به پرسشی درباره وضعیت سینمای کودک عنوان کرد: در سینمای کودک گاهی ما سفارش‌محور سراغ فیلمسازان رفتیم و گاهی فیلمسازان سراغ نهاد‌های فیلمساز رفته‌اند. ما باید دغدغه فیلمسازان را بیشتر درنظر بگیریم، اما گاهی هم ما می‌توانیم به فیلمسازان مراجعه کنیم که چه فکر و ایده‌ای در برخی موضوعات دارند.

زین‌العابدین نیز بیان کرد: تمام بودجه سینمای کودک و نوجوان به اندازه قرارداد یک بازیکن فوتبال نیست. یعنی ما برای طیف نزدیک به ۲۰ میلیونی کودک و نوجوان به اندازه یک بازیکن فوتبال هزینه نمی‌کنیم. پیشنهاد من این است که بنیاد فارابی روی کار‌های پژوهش‌محور و دانشگاهی در حوزه سینمای کودک سفارش کار دهد. مثلا مساله هوش مصنوعی و سینمای کودک مساله بسیار مهم امروز است.

جعفری در پایان نشست عنوان کرد: در همه جای دنیا برای سینمای کودک ملاحظاتی وجود دارد، اما ما این محدودیت را معادل کلمه سانسور قرار داده‌ایم درحالی که در دنیا به معنی رده بندی سنی است.

 انتهای پیام/