فعال‌سازی ماشه؛ نقطه اوج نبرد تروئیکای اروپایی با دیپلماسی

تروئیکای اروپایی (فرانسه، انگلیس و آلمان) در ششم شهریور با ارسال نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل، ضمن طرح ادعای عدم اجرای تعهد‌های برجامی از سوی ایران و عدم همکاری آن با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روند فعال‌سازی سیاست‌زده سازوکار فنی ماشه (اسنپ‌بک) را کلید زدند؛ اقدامی که با هدف بستن باب مذاکره، روند احیای تحریم‌های لغوشده علیه ایران براساس قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام را تسریع می‌کرد.

جلسه شورای امنیت سازمان ملل برای بررسی قطعنامه تمدید لغو تحریم‌های این نهاد علیه ایران جمعه، ۲۸ شهریور ۱۴۰۴ (۱۹ سپتامبر ۲۰۲۵) برگزار شد؛ این جلسه در نهایت با شکست شورای امنیت در تصویب قطعنامه به پایان رسید.

آمریکا، انگلیس، فرانسه، یونان، دانمارک، اسلونی، پاناما، سیرالئون و سومالی به قطعنامه یادشده رای مخالف و چین، روسیه، پاکستان و الجزایر به آن رای موافق دادند؛ رای کره جنوبی و گویان نیز ممتنع بود.

رد قطعنامه تمدید لغو تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در جلسه روز گذشته شورای امنیت به معنای بازگشت تحریم‌های یادشده در ۶ مهر ۱۴۰۴ است؛ این به معنای بازگشت ۶ قطعنامه ۱۶۹۶، ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳، ۱۸۳۵ و ۱۹۲۹ است که دربردارنده تحریم‌های غیراقتصادی ازجمله تحریم‌های تسلیحاتی هستند.

امیرسعید ایروانی، سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل در واکنش به نتیجه جلسه شورای امنیت، این اقدام را شتاب‌زده، غیرضروری و غیرقانونی خواند؛ وی با تاکید بر اینکه ایران هیچ‌گونه تعهدی برای اجرای آن قائل نیست، تاکید کرد: مسئولیت این پیامد وخیم، مستقیما متوجه آمریکا و سه کشور اروپایی است.

وزارت امور خارجه هم با انتشار بیانیه‌ای تاکید کرد که ایران حق پاسخ‌گویی متناسب به هر اقدام غیرقانونی را محفوظ می‌دارد.

سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه، چهارشنبه گذشته در رایزنی تلفنی با ژان نوئل بارو، ضمن تاکید بر اینکه فعال‌سازی ماشه ازسوی تروئیکای اروپایی وجاهت سیاسی و قانونی ندارد، بر ماهیت صرفا صلح‌آمیز فعالیت هسته‌ای ایران تاکید کرد.

وی با اشاره به توافق اخیر ایران و آژانس تاکید کرد: ایران همواره دیپلماسی را تنها راه‌حل برای حل‌وفصل موضوع‌های بین‌المللی ازجمله موضوع هسته‌ای خود می‌داند.

رئیس دستگاه دیپلماسی همچنین در رایزنی با همتایان اروپایی با محوریت موضوع‌های هسته‌ای و رفع تحریم‌ها علیه ایران با اشاره به موضع اصولی ایران مبنی بر اهمیت حفظ فضای گفت‌و‌گو و دیپلماسی برای جلوگیری از افزایش تنش‌ها، تصریح کرد: ایران با رویکردی مسئولانه وارد گفت‌و‌گو با آژانس شده و شیوه‌نامه روشنی راجع به نحوه ایفای تعهدهای پادمانی ایران در وضعیت جدید تدوین کرد؛ اکنون نوبت طرف‌های مقابل است که از این فرصت برای تداوم مسیر دیپلماتیک و جلوگیری از یک بحران قابل اجتناب استفاده کنند و جدیت و باورمندی خود را نسبت به دیپلماسی نشان دهند.

وی گفت: نیل به چنین هدفی مستلزم رویکرد مسئولانه و مستقل از سوی ۳ کشور اروپایی و خودداری از تاثیرپذیری از ناحیه بازیگرانی است که هیچ ارزشی برای دیپلماسی و اصول و قواعد حقوق بین‌الملل قائل نیستند.

تاکید عراقچی در نظر داشتن این واقعیت انجام شد که تروئیکای اروپایی، ازسرگیری مذاکره با آمریکا را یکی از شروط تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ اعلام کرده بودند؛ در عین حال، گزارش‌هایی وجود دارند که برنامه‌ریزی‌های ادعایی از پیش تعیین‌شده ازجمله استفاده واشنگتن از این فرصت برای تحمیل شروط برای از سرگیری مذاکرات به ایران را مورد تاکید قرار داده‌اند.

وزیر امور خارجه همچنین در واکنش به اظهارات امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در گفت‌و‌گو با شبکه ۱۲ رژیم صهیونیستی درباره فعال‌سازی ماشه گفت که ایران طرحی معقول و قابل‌اجرا را به همتایان اروپایی ارائه داده است تا از وقوع بحرانی غیرضروری و قابل اجتناب در روز‌های آینده جلوگیری شود.

وی در ادامه با تاکید بر ضرورت اقدام شورای امنیت برای جایگزین کردن دیپلماسی با تقابل، اقدام‌های ایران در این مسیر ازجمله امضای توافق با آژانس و ارائه پیشنهادی منصفانه و سودمند برای طرفین، تصریح کرد: ایران نمی‌تواند تنها بازیگری باشد که مسئولیت اقدام را بر دوش می‌کشد.

نگاهی به روند مذاکرات ایران و اروپا (اعم از تروئیکای اروپایی و اتحادیه اروپا) از اوایل دهه ۲۰۰۰ تا به امروز، واقعیت مهمی را آشکار می‌کند؛ آغاز این مذاکرات در سال ۲۰۰۳ درپی بدعهدی‌های مکرر و سیاست‌های تنش‌زای اروپایی‌ها به ایستگاه فعال‌سازی ماشه در سال ۲۰۲۵ رسید.

اروپا حتی نتوانست از نقش تسهیل‌کننده خود در امضای برجام در سال ۲۰۱۵ به‌عنوان راه‌حلی برای یک چالش مهم دفاع کند و پس از خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ به تعهد‌های خود عمل کند.

تروئیکای اروپایی که در سال‌های اخیر به‌عنوان آلت دست سیاست‌های واشنگتن در قبال ایران اقدام و حتی فعال نکردن ماشه را به ۳ شرط از سرگیری همکاری کامل با آژانس و از سرگیری مذاکره با آمریکا منوط کردند.

این رویکرد‌ها و مواضع تروئیکای اروپایی در حالی اتخاذ شد که ایران با وجود تنش‌زایی‌های ادامه‌دار اروپایی‌ها و موضع‌گیری نادرست آن‌ها به موازات آژانس درپی تجاوز رژیم صهیونیستی و آمریکا به مراکز هسته‌ای ایران، با ادامه حرکت در مسیر دیپلماسی به توافقی با آژانس برای ادامه همکاری دست یافت تا تلاش‌های آن‌ها برای تبدیل ماشه به اهرم فشار خنثی کند.

کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی و امور بین المللی وزارت امور خارجه تاکید کرد: چنانچه اتفاق خاصی در حوزه دیپلماسی روی ندهد و تحریم‌های شورای امنیت ظرف یک هفته آینده برگردد، بسیار منطقی است تفاهمی که با آژانس در قاهره منعقد شد، کاملا متوقف خواهد شد؛ اینکه ایران چه اقدام‌های دیگری را علاوه بر توقف تفاهم با آژانس انجام خواهد داد، در مجامع بالادستی در سطح سیاست‌گذاری در حال بررسی است و در زمان خود اعلام خواهد شد.

به گفته وی، راه تعامل و دیپلماسی حتی در شرایطی که چالش‌ها یا تقابل‌ها وجود دارد، هیچ‌گاه بسته نیست و طبیعتا این گفت‌و‌گو‌ها و تعاملات دیپلماتیک با طرف‌های مختلف ظرف چند روز آتی ادامه پیدا خواهد کرد.

عراقچی نیز پیشتر هشدار داده بود که هرچند فعال‌سازی ماشه به معنای پایان دیپلماسی نیست، اما به معنی پایان نقش‌آفرینی اروپا در موضوع هسته‌ای ایران خواهد بود.

ایران حتی در همین چارچوب و با تاکید بر تصمیم معقول و منطقی دست یافتن به راه‌حل برد - برد، برنامه‌ریزی برای انجام دیدار‌های دوجانبه و چندجانبه را در حاشیه نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل در دستور کار قرار داده است.

فعال شدن ماشه به همراه تلاش اروپایی‌ها برای فضاسازی دریاره پیامد‌های این امر که به نوعی جنگ روانی تنه می‌زند، در ادامه اروپا را با چالش‌های دیپلماتیک متعددی مواجه خواهد کرد که برای اروپا چندان ناآشنا نیست.

تصمیم اروپا به آزمودن یک آزموده نه‌تنها اقدامی در مسیر حل‌وفصل یک اختلاف براساس الگوی دیپلماسی نیست، بلکه بهانه‌جویی است که سبب شده اروپا خود را به‌عنوان ابزاری برای زیاده‌خواهی‌های آمریکا هزینه کند.

ایران مانند همیشه با تاکید بر موضع خدشه‌ناپذیر تعهد به دیپلماسی، برای حل‌وفصل اختلاف در میانه اقدام‌های تنش‌زای اروپایی‌ها تلاش می‌کند.

واقعیت این است که زیاده‌خواهی اروپایی‌ها که در عدم حسن‌نیت و جدیت آن‌ها در روند‌های مذاکراتی با ایران مشاهده شد، با رویکرد منطقی ایران در رفع بهانه‌ها مواجه شد؛ آن‌ها اکنون این فرصت را دارند که با قرار گرفتن در مسیر دیپلماسی توافق برد - برد را مدنظر داشته باشند.

اروپایی‌ها همچنان فرصت اتخاذ تصمیمی مهم و تاریخی را دارند تا موضع خود به‌عنوان ابزار بی‌اراده و تابع محض آمریکا را عوض کرده و دریچه دید خود را به ابعادی گسترده‌تر از تلاش برای راضی کردن دونالد ترامپ افزایش دهند.

آنچه مشخص و قابل پیش‌بینی است اینکه هدف‌های احتمالی و متوهمانه تروئیکای اروپایی از فعال کردن ماشه، براساس تجربه زیسته ایران در دهه‌های اخیر در برابر انواع فشارهای غیرقانونی و نامشروع، به محقق شدن هدف‌های مورد نظر آن‌ها منجر نمی‌شود و ناکام مانده و شکست خواهد خورد.

انتهای پیام/