ضجه «اجتماعی» دیگر نمی‌فروشد / سینمای ایران در بحران روایت

سینمای کمدی در ایران همچنان جایگاه ویژه‌ای در گیشه دارد و اغلب فیلم‌های این ژانر با فروش نسبتا بالا، مخاطبان گسترده‌ای را جذب می‌کنند. با این حال، کیفیت غالب آثار کمدی امروز به وضوح پایین است. 

در سطح روایت، داستان‌ها اغلب سطحی و کلیشه‌ای هستند و میزانسن‌ها از انسجام هنری و دیسیپلین سینمایی لازم برخوردار نیستند. استفاده از دوربین صرفا برای ثبت رویدادهای طنز و خلق شوخی‌های تصویری، جای پرداخت دقیق به فرم و ریتم سینمایی را گرفته و به مخاطب احساسی از تکرار و پیش‌بینی‌پذیری می‌دهد. 
این وضعیت موجب شده است تا در بازار سینمای ایران، رقابت میان فیلم‌های کمدی بسیار «فشرده» شود و شمار زیادی از آثار این ژانر حتی با فروش مناسب، از عبور از مرز ۵۰ میلیارد تومان باز بمانند. 

سرمایه‌گذاران که همواره به دنبال سود قطعی هستند، با مشاهده این حجم از آثار کم‌کیفیت و فروش متوسط، تمایل خود را به سوی ژانرهای دیگر تغییر داده‌اند. 

هجرت سرمایه‌گذاران به درام‌های اجتماعی
شمار محدودی از درام‌های اجتماعی موفقیت نسبی در گیشه داشته‌اند و همین موفقیت اندک کافی بوده تا سرمایه‌گذاران را به سمت تولید این آثار سوق دهد. با این حال، برخلاف کمدی، غالب درام‌های اجتماعی، فروش بالایی ندارند و در عمل شکست می‌خورند. 

در ایران به ندرت درام اجتماعی خوش‌ساخت و منسجم وارد سالن‌های سینما می‌شود و بسیاری از آثار، از نظر داستانی و ساختاری، فاقد انسجام هنری لازم هستند. 

در عمل، این فیلم‌ها به جای پرداختن به روابط اجتماعی عمیق و بازنمایی مشکلات و تضادهای واقعی جامعه، بیش‌تر به نمایش روابط خارج از عرف و جنجالی می‌پردازند؛ امری که شبیه بازتولید سینمای کمدی در قالب ژانر دیگری است. 

روایت‌های سطحی، شخصیت‌پردازی ناقص و تاکید بر شوک و برخوردهای هیجانی، موجب می‌شود فیلم‌های اجتماعی نه تنها عمق نداشته باشند، بلکه نتوانند مخاطب را جذب سالن‌های سینما کنند. 

انتقاد از تکرار و فقدان نوآوری
«همیشه همان چهره‌ها هستند که فیلم می‌سازند و هیچ ایده جدیدی نمی‌بینیم»، این جمله‌ای است که بسیاری از مخاطبان درام‌های اجتماعی به زبان می‌آورند. آنان معتقدند که فیلم‌ها تکراری و فاقد نوآوری در روایت هستند و همین امر موجب شده تا به جای استقبال از سالن‌های سینما، به سراغ نسخه‌های غیرقانونی فیلم‌ها بروند. 

«چرا باید پول بدهم و فیلمی ببینم که همه‌اش را قبلا دیده‌ام؟» این پرسشی است که مخاطبان از خود می‌پرسند و ترجیح دانلود غیرقانونی، به جای پرداخت هزینه در سینما، پاسخ رایج آن‌هاست. نقطه ضعف‌های ساختاری، ضعف فیلمنامه و شخصیت‌پردازی غیرواقعی، موجب کاهش انگیزه تماشای اثر در فضای رسمی سینما می‌شود. 

نزاع بر سر ارزش‌های خانواده
یکی دیگر از دلایل‌عدم استقبال خانواده‌ها از درام‌های اجتماعی، مواجهه با محتوای انتقادی و تضعیف‌کننده جایگاه سنتی خانواده است. مخاطبان می‌گویند این فیلم‌ها همیشه نقش بزرگسالان خانواده را زیر سوال می‌برند و ارزش‌های سنتی پیوندهای خانوادگی را تخریب می‌کنند. 

همین موضوع موجب شده تا برخی از خانواده‌ها در تصمیم‌گیری برای تماشای فیلم به توافق نرسند و حتی در خانه نیز از تماشای آن اجتناب کنند. این نزاع بر سر ارزش‌ها، به همراه روایت‌های ضعیف و شخصیت‌های تک‌بعدی، تصویری از درام اجتماعی ارائه می‌دهد که نه تنها به جذب مخاطب کمک نمی‌کند، بلکه بازار گیشه را نیز تحت فشار قرار می‌دهد. 

چالش‌های بازار و پیامدهای سینمای اجتماعی
بازار فیلم‌های اجتماعی ایران در شرایط فعلی با دشواری‌های جدی مواجه است. سرمایه‌گذاران با مشاهده فروش محدود وعدم تحقق انتظارات اقتصادی، رغبت خود را از دست می‌دهند. 

از سوی دیگر، مخاطبان که با فیلم‌های سطحی و تکراری مواجه‌اند، نه تنها نسبت به سینمای اجتماعی بی‌علاقه می‌شوند، بلکه با دانلود غیرقانونی و مصرف آنلاین این آثار، چرخه شکست را تقویت می‌کنند. 

در این میان، تنها شمار اندکی از درام‌های اجتماعی موفق به خلق تجربه‌ای متفاوت و جلب اعتماد مخاطب می‌شوند. اما این موفقیت‌های محدود، کافی نیست تا روند سرمایه‌گذاری و تولید در ژانر اجتماعی را به شکل پایدار تغییر دهد. 

سینمای ایران در این نقطه، نیازمند بازنگری جدی در تولید محتوا، نوآوری در روایت و رعایت دیسیپلین‌های سینمایی است تا هم کیفیت فیلم‌ها افزایش یابد و هم سرمایه‌گذاران و مخاطبان دوباره اعتماد کنند. 

در جست‌وجوی روایت نو
در پایان، می‌توان گفت که سینمای کمدی ایران با وجود فروش بالا، از نظر کیفیت و انسجام هنری با چالش جدی مواجه است و تعداد زیادی از آثار آن حتی نتوانسته‌اند سود قابل‌توجهی برای سرمایه‌گذاران به همراه بیاورند. 

این شرایط، هجوم سرمایه‌گذاران به سمت درام‌های اجتماعی را توضیح می‌دهد؛ اما در عمل، اغلب این آثار نیز با شکست مواجه می‌شوند. 
تکرار فرمول‌های مشابه، فقدان نوآوری، روایت سطحی و نزاع بر سر ارزش‌های سنتی خانواده، همگی دلایلی هستند که مخاطب را به سوی دانلود غیرقانونی سوق می‌دهند و بازار درام اجتماعی ایران را همچنان شکننده نگه می‌دارند.

انتهای پیام/