تجاوز آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران؛ اقدامی در جهت تضعیف حقوق بین‌الملل

کارشناسان می‌گویند که آمریکا با تجاوز به تاسیسات هسته‌ای ایران، پرسش‌های اساسی در مورد ماهیت حقوق و نظم بین‌المللی ایجاد کرده است. 

پایگاه اینترنشنال ریلیشنز نوشت: حمله‌های آمریکا به‌صورت یک‌جانبه انجام شد و نمونه بارزی از استفاده بی‌دلیل از نیروی مسلح علیه یک کشور مستقل دیگر است. 

در اصل، چنین اقدامی براساس حقوق بین‌الملل عرفی ممنوع بوده و به‌طور خاص با ماده ۲ (۴) منشور سازمان ملل مغایرت دارد. این ماده بیان می‌کند: همه اعضا باید در روابط بین‌المللی خود از تهدید یا استفاده از زور علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی هر کشوری خودداری کنند. 

نظام بین‌المللی، آن‌طور که در حال حاضر شکل گرفته است، اساسا آنارشیک (اقتدارگریزی) است. دولت‌ها در محیطی عاری از هرگونه مرجع دائمی و متمرکز که قادر به اجرای نظام‌مند قواعد حقوقی باشد، فعالیت می‌کنند. هیچ نیروی مجری بین‌المللی قانون یا دادگاه صالح جهانی با قدرت قضاوت در اختلاف‌ها و اجرای احکام وجود ندارد. 

در نتیجه، دولت‌هایی مانند دولت آمریکا قوانین بین‌المللی را برای خود تفسیر می‌کنند، تعیین می‌کنند که چه چیزی نقض محسوب می‌شود و چه اقدام‌هایی مناسب است. این ساختار غیرمتمرکز به این معنی است که اجرای قوانین بین‌المللی تا حد زیادی به صلاحدید دولت‌ها یا ائتلاف‌های منفرد واگذار شده است.

حقوق بین‌الملل خود ترکیبی نامنظم از اصول حقوقی و ترتیبات جزئی است که برای تنظیم حوزه‌های خاص منطقه‌ای یا عملکردی روابط بین‌الملل طراحی شده‌اند. اگرچه معاهده‌های مدون و هنجار‌های عرفی نانوشته وجود دارد، اما این معاهده‌ها هنوز یک سیستم حقوقی منسجم و سلسله مراتبی را تشکیل نمی‌دهند که قادر به استدلال منسجم یا تفسیر معتبر باشد. 

نتیجه، افزایش فرصت‌طلبی برخی طرف‌ها (مانند آمریکا و رژیم صهیونیستی) برای تفسیر‌های متفاوت و متناقض است. 

ماساهیرو ماتسومورا، یک کارشناس سیاست بین‌الملل در دانشگاه سنت‌اندرو در اوساکا (ژاپن) گفت: برای اینکه استفاده یک‌جانبه از زور، مانند آنچه توسط آمریکا و اسرائیل علیه ایران انجام شده است، براساس حقوق بین‌الملل مجاز باشد، باید به‌عنوان اقدام‌های دفاع از خودِ پیشگیرانه در نظر گرفته شود؛ اما این دکترین که از حادثه کارولین در قرن نوزدهم پدیدار شد، اقدام پیشگیرانه را تنها در مواجهه با یک تهدید قریب‌الوقوع مجاز می‌داند. شرایط این دکترین سختگیرانه است: ضرورت دفاع از خود باید فوری، فراگیر، بدون هیچ انتخاب وسیله‌ای و بدون لحظه‌ای برای تامل باشد و پاسخ باید متناسب با تهدید باشد.

• بیشتر بخوانید:
• تحلیل تجاوز رژیم صهیونیستی براساس حقوق بین‌الملل؛ وقتی قوانین نادیده گرفته می‌شوند
• تجاوز به تاسیسات هسته‌ای ایران؛ هشدار محققان حقوق بین‌الملل نسبت به نقض‌های بی‌سابقه

تمایز بین دفاع مشروع پیشگیرانه و جنگ پیشگیرانه بسیار مهم است. دفاع مشروع پیشگیرانه در پاسخ به یک حمله قریب‌الوقوع انجام می‌شود، در حالی که جنگ پیشگیرانه به دنبال جلوگیری از یک تهدید بالقوه، اما نه فوری، است. مورد دوم عموما براساس قوانین بین‌المللی غیرقانونی تلقی می‌شود، زیرا فاقد قریب‌الوقوع بودن و ضرورت لازم است. 

در مورد تجاوز آمریکا به ایران، توجیه دفاع مشروع پیشگیرانه به‌شدت مورد انتقاد است. در حالی که آمریکا مدعی است که برنامه هسته‌ای ایران یک تهدید قریب‌الوقوع بوده، اطلاعات موجود نشان می‌داد که ایران خواهان دستیابی به سلاح هسته‌ای نیست.

علاوه بر این، آمریکا بدون درخواست مجوز از شورای امنیت سازمان ملل یا تلاش برای ایجاد یک ائتلاف گسترده بین‌المللی، به صورت یک‌جانبه اقدام کرد. این رویکرد، کیفیت حقوقی این اقدام را نامشخص و منوط به تایید یا رد پس از وقوع آن توسط جامعه بین‌المللی کرد. استفاده یک‌جانبه از زور، خطر سوءاستفاده را به همراه دارد، زیرا کشور‌ها ممکن است به جای حمایت از ارزش‌های پذیرفته شده جامعه، برای پیشبرد منافع خود به زور متوسل شوند. 

پایگاه اینترنشنال ریلیشنز نوشت: چنین رویه‌هایی، اگر کنترل نشوند، ثبات و مشروعیت نظم حقوقی بین‌المللی را تهدید می‌کنند. با این حال، جذابیت اقدام یک‌جانبه برای برخی طرف‌ها (مانند آمریکا و رژیم صهیونیستی) همچنان ادامه دارد، به‌ویژه زمانی که سازوکار‌های جمعی ناکارآمد یا بی‌پاسخ باشند. 

انتهای پیام/