یک وصیت مهم از امام باقر (ع) به فرزندش/ برایم در منا سوگواری کنید

دو ماجرا دربارۀ سیره معنوی امام باقر (ع) متناسب با ایام ذی الحجه وجود دارد که باتوجه به نزدیکی ایام حج شیعیان باید به آن دقت کنند. 

امام باقر (ع)، بنا به نقل غلامشان افلح، یک‌بار در حج، همین‌که وارد مسجد الحرام شد و نگاهش به کعبه افتاد، صدایش به گریه بلند شد، به‌گونه‌ای که مردم نیز گریستند. پس هنگامی که از ایشان خواسته شد که آرام باشد، در پاسخ فرمود: «امید است با چنین گریه‌ای، خداوند به من نظر رحمت کند و فردای قیامت رستگار شوم». بنا به این روایت، حضرت پس از طواف، در سجدۀ نماز چنان گریست که تمام موضع سجده‌اش از اشک‌هایش خیس شد. 

همچنین امام باقر (ع) در مجاور کعبه، در پاسخ به یک اعرابی که پرسید: «آیا خدا را هنگامی که عبادت می‌کنید، می‌بینید؟، امام نخست سکوت کرد و سپس فرمود: کسی را که ندیده باشم، عبادت نمی‌کنم. و به او توضیح داد که خدا را نه با چشم (عادی)؛ بلکه با قلب و با حقیقت ایمان می‌توان دید». (منبع: ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص ۲۸۰ و ۲۸۲). 

به روایت امام صادق (علیه السلام)، پدر بزرگوارشان امام باقر (علیه السلام) به ایشان وصیت کرد که برایش در «مِنا» به وقت حضور و تجمع حاجیان برای مدت ده سال سوگواری و به تعبیری، ذکر فضایل ایشان کنند و مبلغ مشخصی نیز برای آن معین کرد. (منبع: الکافی، ج۵، ص۱۱۷). 

در این وصیت، زمان و مکان معین‌شده برای سوگواری و یا مجلس ذکر فضایل، بسیار اهمیت دارد و به‌وضوح گویای توجه امام باقر (علیه السلام) به ظرفیت و فرصت ایام حج برای زنده‌نگه‌داشتن نام اهل‌بیت (علیهم السلام) و در واقع یک کنش سیاسی است. 

روایت یادشده می‌تواند گزارشی تاریخی از یک وصیت و در همین حال، یک رفتار سیاسی مهم از امامی معصوم به شمار آید، اما سؤال: آیا می‌توان با استناد به این روایت گفت که امام صادق (ع) طبق وصیت، در مدت ده‌سال در منا برای پدر بزرگوارش مجلس سوگ یا ذکر فضایل بر پا کرد؟ 

این، نمونه‌ای از «تعامل حدیث و تاریخ» است. احتمال دارد که امام صادق (علیه السلام) بدون مواجهه با منع و مشکلی، این وصیت را محقق کرده باشد، نیز محتمل است که به علت کارشکنی و ممانعت حاکمان وقت، این وصیت محقق نشده باشد؛ البته اگر گزارشی از ممانعت بود، به احتمال زیاد در تاریخ یا روایات انعکاس می‌یافت؛ همچنین اجرای وصیت نیز انعکاس نیافته است. بر این اساس، می‌توان گفت آن وصیت از سوی امام صادق (علیه السلام) با رعایت تقیه و بدون ایجاد حساسیت و ممانعت حکومت، اجرایی شد. 

انتهای پیام/