بررسی تفسیرهای قضایی از مفهوم آگاهی و توجه در پروندههای قتل عمدی در نشست تخصصی قضات دیوان عالی کشور
قضات و اساتید حاضر در نشست تخصصی تفسیرهای قضایی از مفهوم آگاهی و توجه در پروندههای قتل عمدی، با اتفاق نظر، بازاندیشی در تفسیر بند «ب» ماده ۲۹۰ و تبیین علمی دقیقتر از مفاهیم ذهنی مانند «آگاهی و توجه» را ضروری دانستند.
خبرگزاری میزان -
نشست تخصصی با موضوع تفسیرهای قضایی از مفهوم آگاهی و توجه در پروندههای قتل عمدی در راستای برنامههای اجرایی سال ۱۴۰۴ معاونت نظارت دیوان عالی کشور برای ارتقای وضعیت اتقان آرا با حضور قضات دیوان عالی کشور و قضات دادگاههای کیفری یک استان تهران و اساتید دانشگاهی حسین آقایی نیا (استاد دانشگاه تهران)، عبدالعلی توجهی (دانشیار دانشگاه شاهد و تولیّت مدرسه عالی و دانشگاه شهید مطهری) و حسین محمدکورهپز (سرپرست گروه سیاستگذاری جنایی و عدالت کیفری) در دیوان عالی کشور سالن الغدیر برگزار شد و حاضرین در جلسه پیرامون تفسیرهای قضایی و چگونگیِ استناد به مفهومِ «آگاهی و توجه» مندرج در ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی و تبصرههای آن به بحث و گفتوگو پرداختند.
محمد بارانی رئیس شعبه هفدهم دیوان عالی کشور از قضات حاضر در جلسه خواست تا به آرایی که با امعاننظر به مفهوم «آگاهی و توجه» صادره شدهاند، اشاره کنند و نیز پیرامون مسئله پیشگفته؛ یعنی این نکته که چرا این مفهوم در آراء کمتر انعکاس پیدا کرده است، اظهارنظر کنند.
رئیس شعبه هفدهم دیوان عالی کشور در راستای تعمیقِ مسئله مورد بررسی، عنوان کرد: دو رویکرد در مورد مساله قصاص وجود دارد، نخست اینکه تلاش برای کاهش مجازات قصاص و تمسک به واژگان و تفاسیر قانونی برای دوری جستن از قصاص و رویکرد دوم مبنی بر اینکه در بازدارندگی قصاص، نباید به هر تفسیری برای کاهش مجازات قصاص تمسک جست، بنابراین مباحث مطرح شده با توجه به این دو رویکرد مورد بررسی قرار میگیرد.
در ادامه حجتالاسلام والمسلمین سید قاسم حسینی کوه کمری رئیس شعبه ۳۹ دیوان عالی کشور در این نشست عنوان کرد: در این جلسه اصل بر این است که چه اقداماتی صورت گیرد تا قصاص کاهش یابد؟ وی پیرامون موضوع تفسیر به نفع متهم در قوانین و مفهوم جنون در قتل توضیحات مبسوطی ارائه داد.
فرج اللهی رئیس شعبه سی و دوم دیوان عالی کشور در این نشست گفت: یکی از مواردی که در دیوان عالی کشور با دادگاهها اختلاف پیدا میکنیم این است که موضع حساس نوعاً شناخته شده نباشد و متهم علم به این موضوع نداشته باشد، به عنوان مثال ضربه چاقو و یا گلوله به «کتف» و یا «کشاله ران»، گاها موجب قتل میشود و دادگاهها در این زمینه رای به قصاص میدهند و با وجود اینکه دیوان عالی کشور رای را نقض میکند، اما دادگاه همچنان بر رای خود اصرار دارد و به همین دلیل پرونده با عنوان پرونده اصراری – کیفری در هیات عمومی دیوان عالی کشور مطرح میشود.
فرج اللهی اضافه کرد: آگاهی باید بر حساس بودن موضع و کشنده بودن آن متمرکز شود، گاهی متهم بر این موضوع اگاهی ندارد و این امر باید ثابت شود.
حسین محمد کورهپز سرپرست گروه سیاستگذاری جنایی و عدالت کیفری با استناد به دادنامههای صادره پیرامون قتل عمدی، به این نکته اشاره داشت که یافتهها نشان میدهد که بخش بزرگی از دادنامههای با موضوعِ جنایات موجب قصاص نفس، مستند به بند «ب» ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ است.
وی ادامه داد: هدف از این نشست، پاسخ به این پرسش است که: منظور از «آگاهی و توجه» در نظرگاه قانونگذار چیست؟ قضات چه تفسیرهایی قضایی از این مفهوم دارند؟ و سرانجام اینکه به نظر شما در حال حاضر، صرف استناد به نوعکشندگیِ رفتار برای عمدی تلقّی کردن آن کفایت میکند؟
در ادامه، آقایینیا یکی از اساتید دانشگاه به تفصیل به ابعاد گوناگون و به درکهای گوناگونی که از این مفهوم شده است، پرداخت و بیان داشت تمرکز در بررسی مفهوم «آگاهی و توجه» باید بر رفتار و کنش فرد باشد؛ نه شخص مرتکب به مثابه یک هویت مستقل. افزون براین، تمایز مفهومی میان «آگاهی و توجه» با «قصد نتیجه» و «علم به وقوع» نیز از جمله نکات مورد تأکید ایشان بود.
قاضی تقیان رئیس شعبه ۸ کیفری یک استان تهران گفت: به اعتقاد بنده ضرورت دارد هر قاضی که در پرونده قتل نظر میدهد باید در رای خود انشا کند که آگاهی و توجه در رای به قصاص از چه طریقی احراز شده است. از جمله اینکه دادگاه باید مشخص کند این علم و توجه چگونه به اثبات رسیده است: از طریق اقرار، قرائن، پاسخ به کدام سؤالات خاص در بازجویی یا رسیدگی در دادگاه.
قاضی شجاعی از شعبه دهم دادگاه کیفری یک استان تهران اظهار داشت: در بند ب ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی آلت قتاله نیز نقش دارد، تاکید بر موضع حساس در این ماده و کار نوعاً کشنده میتواند مصداق آلت قتاله باشد.
در پایان این نشست، عبدالعلی توجهی دانشیار دانشگاه شاهد و تولیّت مدرسه عالی و دانشگاه شهید مطهری، «آگاهی» بهمعنای اطلاع و دانش پایهای است و در مقابل، «توجه» را دانش توأم با تمرکز و التفات با موضوع تفسیرهای قضایی از مفهوم آگاهی و توجه در پروندههای قتل عمدی ذهنی دانست که در مقام داوری قضایی از جایگاه خاصی برخوردار است.
دانشیار دانشگاه شاهد و تولیّت مدرسه عالی و دانشگاه شهید مطهری ادامه داد: آگاهی با غفلت همیشه قابل جمع است.
گفتنی است؛ در جمع بندی نهایی، اساتید و قضات حاضر در جلسه بر ضرورت بازاندیشی در تفسیر بند «ب» ماده ۲۹۰ و تبیین علمی دقیقتری از مفاهیم ذهنی مانند «آگاهی و توجه» اتّفاقنظر داشتند.
شایان ذکر است: این نشست تخصصی توسط گروه سیاستگذاری جنایی و عدالت کیفری پژوهشگاه قوه قضائیه با مشارکت معاونت نظارت دیوان عالی کشور در راستای برنامههای تحولی و افزایش اتقان آراء و تداوم آن در محاکم کیفری یک کشور در سالن غدیر برگزار شد.
انتهای پیام/
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخشهای موردنیاز علامتگذاری شدهاند *