دلیل نام گذاری ماه رمضان به این نام چیست؟

نهمین ماه از ماه‌های قمری رمضان و ماه روزه اسلامی است.

واژه «رمضان» از ریشه «رَمَضَ» به معنای داغیِ سنگ از شدّت گرمای آفتاب است.

اما چرا این نام برای یکی از ماه‌های قمری انتخاب شده است؟

زمخشری در تفسیر کشاف درباره این موضوع دو احتمال را مطرح کرده است:

1. روزه در ماه رمضان، عبادتی دیرین است و گویا عرب‌ها این نام را به خاطر داغ شدنشان از حرارت گرسنگی و چشیدن سختی آن، نهاده‌اند، چنان که به آن «ناتق (رنج‌آور)» نیز گفته‌اند؛ زیرا سختی روزه، آنان را به رنج و زحمت می‌افکند.
2. زیرا نام ماه‌ها را از زبان قدیم نقل کرده‌اند، آنها را با زمان‌هایی که در آنها قرار داشتند، نامیده‌اند و این ماه، در روز‌های گرم و داغ بوده است و لذا رمضان نامیده شده است.
   اما بسیاری از روایات، این نام گذاری را به سبب نقشی دانسته‌اند که ماه رمضان در پاکسازی آئینه جان و روح انسان از آلودگی‌های گناهان و پاکسازی روان از زنگار خطا‌ها دارد.

از پیامبر (ص) روایت شده است که می‌فرمایند:

إنّما سُمِّیَ رَمَضانُ؛ لِأَنَّهُ یُرمِضُ الذُّنوبَ 

این ماه را رمضان نامیده‌اند:، چون گناهان را می‌سوزاند.

در واقع می‌توان گفت این وجه در نام گذاری، از یک سو با ریشه لغویِ «رمضان» و از سوی دیگر با برکات، رهاورد‌ها و آثار آن، هماهنگ و متناسب است.

همچنین در روایتی دیگر آمده است که از پیامبر خدا (ص) پرسیدند: رمضان چیست؟ فرمود: خداوند در آن گناهان مؤمنان را می‌سوزاند و می‌آمرزد. (الدرالمنثور، ج ۱، ص ۴۴۴)

شاید بتوان گفت این علت در نام گذاری، از یک سو با ریشه لغوی «رمضان» و از سوی دیگر با برکات، نتایج و آثار آن، هماهنگ و متناسب است.

 یکی دیگر از علت‌های نامگذاری ماه رمضان این است که در این ماه چنان که ماسه و سنگ حرارت خورشید را به خود می‌گیرند، دل‌های روزه داران نیز حرارتی از موعظه و تفکر در امر آخرت به خود می‌گیرد و از این رو می‌توان گفت در رمضان مومنان پذیرای فرامین الهی هستند.

دیگر علت نامگذاری ماه رمضان این است که در این ماه به دلیل اینکه روزه داران تشنگی را تحمل می‌کنند، به خاطر داغ شدنشان از حرارت گرسنگی و تشنگی و چشیدن سختی، این نام را بر این ماه نهاده‌اند؛ می‌توان گفت رمضان ماه امتحان الهی است.

رمضان؛ نامی از نام‌های خداوند

در روایتی از امام باقر (ع) نقل شده است:

 رمضان نامی از نام‌های خداوند است (معانی الاخبار، ص ۳۱۵)

 در روایتی از یکی از یاران امام باقر (ع) آمده است: ما هشت نفر بودیم که نزد امام حضور داشتیم. سخن از رمضان به میان آمد.

 ایشان فرمود: نگویید: این رمضان است و رمضان آمد و رفت؛ زیرا رمضان اسمی از اسم‌های خداوند عزیز و جلیل است … بلکه بگویید: ماه رمضان. ماه به اسم اضافه شده است و اسم، اسم خداوند است. (الکافی، ج ۴، ص ۶۹)

ماه رمضان در قرآن 

نام ماه رمضان تنها ماه قمری است که نامش در قرآن آمده است و از این رو نمی‌توان اهمیت آن را از نگاه قرآن کریم انکار کرد.

ماه مبارک رمضان آنقدر مهم است که در آیات ۱۸۴ و ۱۸۵ سوره بقره در مورد روزه داری، احکام روزه و کفاره روزه سخن به میان آمده شده است.

نام ماه رمضان چند بار در قرآن آمده است؟

واژه رمضان یک بار در قرآن کریم و تنها در آیه ۱۸۵ سوره بقره آمده است.

شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ

خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ.‌ای اهل ایمان! روزه بر شما مقرّر و لازم شده، همان گونه که بر پیشینیان شما مقرّر و لازم شد، تا پرهیزکار شوید» (بقره/ آیه ۱۸۳)

خداوند در قرآن می‌فرماید:

«شهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْءَانُ هُدًی لِّلنَّاسِ وَ بَیِّنَت مِّنَ الْهُدَی وَ الْفُرْقَانِ فَمَن شهِدَ مِنکُمُ الشهْرَ فَلْیَصمْهُ وَ مَن کانَ مَرِیضاً أَوْ عَلی سفَر فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّام أُخَرَ یُرِیدُ اللَّهُ بِکمُ الْیُسرَ وَ لا یُرِیدُ بِکمُ الْعُسرَ وَ لِتُکمِلُوا الْعِدَّةَ وَ لِتُکبرُوا اللَّهَ عَلی مَا هَدَاکُمْ وَ لَعَلَّکمْ تَشکُرُونَ (بقره، ۱۸۵)

آن چند روز معدود ماه رمضان است که قرآن برای راهنمائی مردم و نشانه‌های هدایت و فرق میان حق و باطل در آن نازل شده، پس آن کس که در ماه رمضان در حضر باشد روزه بدارد، و آن کس که بیمار یا در سفر باشد روز‌های دیگری را به جای آن روزه بگیرد، خداوند راحتی شما را می‌خواهد نه زحمت، هدف این است که این روز‌ها را تکمیل کنید، و خدا را بر اینکه شما را هدایت کرده بزرگ بشمرید و شاید شکرگذاری کنید.

اهمیت ماه رمضان در احادیث

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند:

 شَهرُ رَمَضانَ شَهرُ اللّه عَزَّوَجَلَّ وَ هُوَ شَهرٌ یُضاعِفُ اللّه‏ُ فیهِ الحَسَناتِ وَ یَمحو فیهِ السَّیِّئاتِ وَ هُوَ شَهرُ البَرَکَةِ؛

 ماه رمضان، ماه خداست و آن ماهی است که خداوند در آن حسنات را می‏افزاید و گناهان را پاک می‏کند و آن ماه برکت است. (بحارالأنوار، ج ۹۶، ص ۳۴۰، ح ۵)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:

 هو شهر اوله رحمة و اوسطه مغفرة و اخره عتق من النار؛

 رمضان ماهی است که ابتدایش رحمت است و میانه‏اش مغفرت و پایانش آزادی از آتش جهنم. (بحار الانوار، ج ۹۳، ص ۳۴۲)

 رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:

 لو یعلم العبد ما فی رمضان لود ان یکون رمضان السنة؛

 اگر بنده «خدا» می‏دانست که در ماه رمضان چیست [چه برکتی وجود دارد]دوست می‏داشت که تمام سال، رمضان باشد. (بحار الانوار، ج ۹۳، ص ۳۴۶)

امام محمد باقر علیه السلام:

 لکل شیء ربیع و ربیع القرآن شهر رمضان؛

 هرچیز بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان است. (اصول کافی / ج ۲ / «کتاب فضل القرآن» «باب نوادر» حدیث ۹ و ۱۰)

انتهای پیام/