طراح صحنه «بچه مردم»: سعی کردم از کلیشه‌های رایج عبور کنم

فیلم «بچه مردم» ساخته محمود کریمی، مستندساز باسابقه، یکی از آثار دیدنی جشنواره فجر چهل و سوم است. این فیلم روایت بخش‌هایی از زندگی کودکی است که در مسیر زندگی و جست‌وجوی خانواده خود با چالش‌های بزرگی روبه‌رو می‌شود. داستان فیلم در چند مقطع زمانی روایت می‌شود و یکی از آن‌ها مربوط به دوران جنگ است. 

«بچه مردم» از لحاظ بصری، فیلمی چشم‌نواز و متفاوت در سینمای ایران محسوب می‌شود. طراحی صحنه، نورپردازی و رنگ‌بندی فیلم توجه منتقدان را جلب کرده است. برخی این سبک بصری را با آثار ژان پیر ژونه فیلمساز نام آشنای فرانسوی و فیلم «امیلی» مقایسه کرده‌اند و معتقدند که کریمی موفق شده با استفاده از رنگ‌های زنده و میزانسن‌های دقیق، فضای خاصی خلق کند. 

طراحی صحنه به ویژه در صحنه‌های مرتبط با دوران کودکی شخصیت اصلی، احساس سرزندگی و نوستالژی را القا می‌کند. این فیلم تصویر متفاوتی از جنگ ارائه می‌کند. قدر مسلم تعدد برهه‌های زمانی که در شکل‌گیری درام «بچه مردم» اتفاق می‌افتد، دیالکتیکی است بدیع و خلاقانه که کمتر در سینمای ایران شبیه آن را دیده‌ایم؛ فانتزی که شاید بیش از همه شبیه خود محمود کریمی و ماحصل تصویر ذهن اوست. یکی از مهمترین عناصر خلق این تصویر زیبا و اثرگذار بی‌تردید، طراحی صحنه خلاقانه بابک کریمی طاری است. خود این هنرمند معتقد است این پیچیدگی و تعدد فضا چالشی جذاب است. کریمی طاری در گفت‌وگو با میزان توضیح داد: طراحی صحنه در فیلم «بچه مردم» بی‌تردید جذاب‌ترین چالشی بود که طی سالیان گذشته با آن روبه‌رو شده بودم. 

وی افزود: وقتی فیلمنامه را برای نخستین بار مطالعه کردم کاملا مشهود بود که به لحاظ روایت، فیلم اثری متفاوت است. قصه فیلم و شیوه روایت آن خط مشخصی را برای طراحان اثر مشخص می‌کرد. 

کریمی طاری با اشاره به فرم و روایت قصه فیلم و نوع کارگردانی فیلم تصریح کرد: در طراحی صحنه فیلم «بچه مردم» سعی کردم بر اساس مولفه‌های مذکور از کلیشه‌ها عبور کرده و فضای متفاوتی را ارائه کنم. این فضا مستلزم تغییرات اساسی در رنگ و حجم و شکل و… بود. 

طراح صحنه فیلم «بچه مردم» در بخش دیگری از اظهاراتش به مدیریت هزینه‌های فیلم اشاره کرد و گفت: اتفاقا مدیریت مالی یکی از مباحث و مقولاتی است که هر طراح صحنه‌ای باید به آن توجه داشته باشد. در فیلم «بچه مردم» نیز سازندگان اثر ابتدا بر این مهم علم داشتند که طراحی صحنه در این فیلم متفاوت با دیگر آثار سینمایی است؛ هم تعدد زمانی لوکیشن‌ها و هم رسیدن به فضای فانتزی و تصویر ذهنی ویژه کارگردان. 

کریمی طاری اضافه کرد: یکی از مهمترین تمهیداتی که در ساخت این فیلم به مدیریت هزینه‌های اثر کمک شایان ذکری کرد، این بود که ما بخش پرورشگاه را دقیقا مطابق آنچه در نظر داشتیم، ساختیم چون نمونه آن را در لوکیشن‌های موجود پیدا نکردیم. سپس با تغییر کاربری پرورشگاه به فروشگاه، آرایشگاه، دفتر نشریه و… خیلی از هزینه‌های رایج ما کاهش یافت و لوکیشن هم دقیقا مطابق میل ساخته شد. 

وی ادامه داد: اساسا وقتی هدفتان رسیدن به چنین فرم و رنگ و اتمسفری است، علی القاعده باید این فضا را خودتان بسازید چون در فضای رئالیته چنین رنگ و فرمی وجود ندارد. 

طراح صحنه فیلم «بچه مردم» تاکید کرد: در این شرایط ما به بیشترین بهره‌وری در مدیریت زمان نیز دست یافتیم و دیگر لازم نیست که تاکید کنم کاهش زمان تولید در سینما به منزله کاهش هزینه تولید اثر است. 

وی درباره لوکیشن‌های خارجی فیلم چون میدان آزادی که در گذر زمان دچار تغییرات شده است، توضیح داد: لوکیشن میدان آزادی در فیلم به دوران قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد بالتبع ما با آلودگی‌هایی مواجه بودیم. 

کریمی طاری اظهار کرد: در تمام محیط پیرامون این میدان نقطه‌ای یافتیم که از شلوغی‌ها دور شده بود و دارای پله بود. در ترکیب‌بندی میدان آزادی در بالای قاب قرار می‌گرفت و از همه مهم‌تر قرار گرفتن کاراکترها روی پله و زاویه دوربین خیابان‌ها را از قاب خارج می‌کرد تا به محلی دست پیدا کنیم که کمتر دستخوش آلودگی‌های زمانی شده بود. 

این طراح صحنه سینما در پاسخ به این فرضیه که برخی منتقدان بر این باورند که بهترین طراحی صحنه، طراحی است که به چشم نیاید، توضیح داد: در برخی فیلم‌ها طراحی صحنه همسو با قصه باید دیده نشود و خودنمایی نکند، به اصطلاح در درام حل شود، اما این یک قاعده برای همه آثار سینمایی نیست. در برخی از آثار سینمایی نیاز است که طراحی صحنه اتفاقا دیده شود. 

کریمی طاری ادامه داد: طراحی صحنه یکی از ابزارهای تاثیرگذاری بر ذهن مخاطب است. به این معنا که شما قصد دارید ذهن مخاطب را از فضای رئال خارج کنید. پس در چنین شرایطی صحنه باید متفاوت باشد. این قصه ایجاب می‌کرد که متفاوت باشد. ما روایت ذهنی یک فرد را از زمان کودکی تا جوانی ملاحظه می‌کنیم. وقتی وارد فضای ذهنی می‌شویم به هر حال شما از فضای رئالیته به سورئال یا فانتزی کوچ کرده‌اید. 

وی در خاتمه یادآور شد: قصه مشخص می‌کند طراحی چگونه شکل بگیرد. همه ماجرا لحن و گویش و فضای قصه از نگاه کارگردان اثر است. 

انتهای پیام/