بررسی دوره‌ای و جهانی حقوق بشر (UPR) چیست؟

پس از آن که شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۶ جایگزین کمیسیون حقوق بشر شد، یکی از شاخص‌ترین و مهمترین تغییراتی که نهاد جدید نسبت به نهاد قدیمی از آن برخوردار شد، سازوکار بررسی دوره‌ای همگانی (یو. پی. آر) بود.

در ساختار پیشنهادی شورای حقوق بشر که در پنجمین نشست این شورا در تاریخ ۲۸ خرداد ماه ۱۳۸۶ با اجماع اعضاء به تصویب رسید، رویه‌ای دائمی به‌نام «سازوکار بررسی دوره‌ای و جهانی» موسوم به Universal Periodic Review (یو. پی. آر) بنیان گذاشته شد که در چارچوب آن وضعیت حقوق بشر کلیه کشور‌ها در دوره‌های مشخص مورد بررسی قرار می‌گیرد.

بررسی دوره‌ای و جهانی حقوق بشر (upr) چیست؟

کارکرد ضعیف و کم تاثیر کمیسیون حقوق بشر در پیشبرد و تشویق احترام به حقوق بشر در جهان و نظارت بر وضعیت حقوق بشر در کشور‌ها از یک طرف و بی‌اعتبار شدن روز افزون کمیسیون تحت تاثیر عضویت کشور‌های ناقض حقوق بشر و اعمال نفوذ آن‌ها در تصمیم‌گیری‌ها از طرف دیگر، در کنار سوءاستفاده ابزاری و سیاسی از این نهاد حقوق بشری از مهمترین دلایل انحلال کمیسیون حقوق بشر و تاسیس شورای حقوق بشر به جای آن بوده است.

متعاقب تاسیس شورای حقوق بشر توسط مجمع عمومی در سوم آوریل سال ۲۰۰۶ میلادی و بر اساس ماده ۶ بخش اجرایی قطعنامه مزبور، این نهاد موظف شد تا در اختیارات، فعالیت‌ها و سازوکار‌های کمیسیون حقوق بشر سابق بازنگری و ساختار شورای حقوق بشر را بر اساس فرآیند جدید طراحی و سازمان‌دهی کند.

در ساختار پیشنهادی شورای حقوق بشر که در پنجمین نشست شورا در تاریخ ۲۸ خردادماه ۸۶ با اجماع اعضاء به تصویب رسید، رویه‌ای دائمی بنام سازوکار بررسی دوره‌ای و جهانی موسوم به Universal Periodic Review (یو. پی. آر) بنیان گذاشته شد که در چارچوب آن وضعیت حقوق بشر کلیه کشور‌ها در دوره‌های مشخص مورد بررسی قرار می‌گیرد.

سازوکار مزبور به‌عنوان مهمترین ابزار نظارتی شورای حقوق بشر با هدف نظارت، ارتقاء و حمایت از حقوق بشر در تمامی کشور‌ها و مبتنی بر گفت‌و‌گو و همکاری بوده و بر مبنای اطلاعات قابل اتکاء و هدفمند و رفتار برابر با تمام دولت‌ها استوار است. قرار بر این بوده است که با استفاده از این سازوکار و بر اساس یک برنامه منظم تعهدات و پایبندی‌های حقوق بشری تمام کشورهای جهان مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرند.

فرآیند سازوکار بررسی دوره‌ای و جهانی بررسی به‌نحوی است که کشور‌های تحت بررسی در یک گفت‌وگوی تعاملی و متقابل در برابر جامعه جهانی به‌طور کامل درگیر مباحث حقوق بشری خود می‌شوند.

کمیسیون حقوق بشر به موجب قطعنامه شماره ۵ مجمع عمومی مصوب سال ۱۹۴۶ زیر نظر شورای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ملل متحد تشکیل، پیشبرد و تشویق احترام به حقوق بشر را دنبال می‌کرد.

در کمیسیون حقوق بشر روند بررسی وضعیت حقوق بشر کشور‌ها و نظارت کمیسیون بر نحوه اجرای معاهدات حقوق بشری توسط اعضای جامعه بین‌المللی به صورتی بود که تنها وضعیت تعداد اندکی از کشور‌ها در کمیسیون حقوق بشر مورد بررسی قرار می‌گرفت و کمیسیون مزبور به صورت ابزاری در دست قدرت‌های بزرگ برای اعمال فشار علیه تعدادی از کشور‌ها عمل می‌کرد.

برای شناخت هرچه بیشتر از سازو کار بررسی دوره‌ای و جهانی حقوق بشر در کشور‌ها ضروری است ضمن آگاهی از علل و عوامل شکل‌گیری سازوکار مزبور، اهداف و اصول آن نحوه انتخاب کشور‌ها برای بررسی دوره‌ای و جهانی، نحوه بررسی وضعیت حقوق بشر کشور‌ها، نحوه انتخاب گروه تروئیکا و روش کار آن در برابر گروه کاری، روش کار بررسی گزارش کشور‌ها در جلسه شورای حقوق بشر و نحوه پیگیری گزارش نهایی مورد تشریح قرار گیرد. در ادامه در رابطه با مسائل فوق توضیح داده خواهد شد.

الف- مبنای سازوکار بررسی دوره‌ای یو. پی آر

مبنا و اساس بررسی وضعیت حقوق بشر کشور‌ها در چارچوب سازوکار بررسی دوره‌ای و جهانی به شرح ذیل است:

۱- منشور ملل متحد

۲- اعلامیه جهانی حقوق بشر

۳- معاهدات حقوق بشری که کشور‌ها به عضویت آن‌ها در آمده‌اند

۴- تعهدات دواطلبانه دولت‌ها از جمله تعهداتی که در چارچوب انتخابات و اعلام نامزدی کشور‌ها برای عضویت در شورا داده می‌شود

۵- حقوق بین‌الملل بشر دوستانه در موارد قابل استناد به آن

ب- اصول سازوکار بررسی دوره‌ای و جهانی یو. پی. آر

در سازوکار بررسی دوره‌ای و جهانی که در سند نهاد سازی شورای حقوق بشر مشخص شده است، اصول ذیل مورد توجه طراحان بوده است:

۱- ارتقاء جهان‌شمولی، وابستگی متقابل، لاینفک بودن، وابسته به هم بودن تمامی حقوق بشر

۲- ایجاد مکانیزمی مبتنی بر هدفمندی، اطلاعات قابل اتکاء و گفت‌وگوی تعاملی

۳- تضمین پوشش جهانی و رفتاری برابر با تمامی کشور‌ها

۴- ایجاد یک روند بین دولتی بر محور اعضای سازمان ملل متحد

۵- درگیر کردن کامل کشور بررسی شونده در موضوع حقوق بشر

۶- لزوم برخورداری از یک سیستم مکمل و بدون تکرار مکانیزم‌های موازی حقوق بشری

۷- مبتنی بر فرآیندی عینی، شفاف، غیر گزینشی، سازنده، رفتاری غیرخصمانه و غیرسیاسی

۸- توان‌فرسا نبودن برای کشور بررسی شونده و همچنین برای دستور کار شورا

۹- لحاظ کردن دیدگاه جنسیتی

۱۰- طولانی نشدن و در عین حال واقع‌گریانه بودن فرآیند بررسی و عدم اختصاص منابع انسانی و مالی زیادی به آن

۱۱- عدم کاهش ظرفیت شورا در پاسخگویی به وضعیت‌های اضطراری حقوق بشری

۱۲- توجه به سطح توسعه‌یافتگی و ویژگی‌های خاص کشور‌ها به هنگام بررسی وضعیت آن‌ها ۱۳ تضمین مشارکت تمامی طرف‌های ذیربط از جمله سازمان‌های غیردولتی و نهاد‌های ملی حقوق بشری در فرآیند برسی وضعیت‌های حقوق بشری

ج- اهداف

بر اساس سند نهادسازی شورای حقوق بشر، اهداف سازوکار بررسی دوره‌ای و جهانی شورای حقوق بشر به‌شرح ذیل است:

۱- ارتقاء وضعیت حقوق بشر در کشور‌ها بر اساس فرآیند همکاری و گفت‌وگوی تعاملی

۲- انجام تعهدات و پایبندی‌های حقوق بشری کشور‌ها و بررسی و ارزیابی پیشرفت‌ها و آگاهی از چالش‌ها و مشکلات آن‌ها

۳- بالا بردن توان و ظرفیت کشور‌های مورد بررسی در جهت حمایت از حقوق بشر در این کشور‌ها

۴- مشارکت دادن جامعه مدنی و جامعه بین‌المللی در بهبود عملکرد حقوق بشری کشور‌ها

۵- تشویق به همکاری با شورای حقوق بشر و سازوکار‌های آن (نظیر رویه‌های ویژه و رویه‌های شکایات) و نهاد‌های حقوق بشری سازمان ملل (نظیر دفتر کمیساریای عالی)

د- انتخاب کشور‌ها

۱-برای بررسی در چهارچوب سازوکار بررسی دوره‌ای و جهانی برای اولین دوره چهار ساله بر اساس قرعه‌کشی صورت گرفته و بررسی‌های در دوره‌های بعدی نیز بر اساس نوبت بررسی در دوره اول تعیین می‌شود.

این امر مستلزم بررسی وضعیت ۴۸ کشور در هر سال طی سه نشست دو هفته‌ای گروه کاری خواهد بود. در همین رابطه قرعه‌کشی برای نوبت‌بندی بررسی وضعیت کشور‌ها در جریان برگزاری اجلاس ششم شورای حقوق بشر انجام پذیرفت و همه کشور‌های عضو سازمان ملل در نوبت بررسی وضعیت خود از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۱ بر اساس جدول پیوست قرار گرفتند. اولین دوره بررسی کشور‌ها چهار سال خواهد بود.

۲- در اولین نشست گروه کاری بررسی دوره‌ای و جهانی وضعیت حقوق بشر که به مدت دو هفته از تاریخ ۱۹ لغایت ۳۰ فروردین ماه ۸۷ (۷ تا ۱۸ آوریل ۲۰۰۸) در ژنو برگزار شد، وضعیت ۱۶ کشور شامل بحرین، اکوادر، تونس، مراکش، اندونزی، فنلاند، انگلیس، هند، برزیل، فیلیپین، الجزایر، لهستان، هلند، آفریقای جنوبی، جمهوری چک و آرژانتین مورد بررسی قرار گرفت. در دومین جلسه گروه کاری نیز که از تاریخ ۱۶ لغایت ۲۷ اردیبهشت (۵ تا ۱۶ می ۲۰۰۸) برگزار شد، وضعیت کشور‌های بنین، فرانسه، گابن، غنا، گواتمالا، ژاپن، کره جنوبی، مالی، پاکستان، پرو، رومانی، سریلانکا سوئیس، تونگا، اوکراین و زامبیا، مورد بررسی گروه کاری قرار گرفت.

ه- نحوه تهیه و آماده‌سازی گزارش‌ها

اطلاعات قابل استناد برای بررسی وضعیت کشور‌ها در چهارچوب سازوکار بررسی دوره‌ای و جهانی بر اساس سه گزارش ذیل است:

۱- گزارشی که توسط کشور تحت بررسی به‌عنوان گزارش ملی تهیه می‌شود و حداکثر ۲۰ صفحه است.

توصیه شورای حقوق بشر به کشور‌ها این است که این گزارش‌ها از طریق یک فرآیند مشورت در سطح ملی با تمام نهاد‌های ذی‌ربط صورت پذیرد.

شورای حقوق بشر در ششمین نشست خود معیار‌هایی را برای تهیه گزارش ملی تعیین کرده است.

تشریح روش‌ها و فرآیند مشورت‌های انجام شده Stakeholders با نهاد‌های ذی‌ربط

در تهیه گزارش مزبور، مورد توجه قرار دادن سوابق کشور تحت بررسی به‌ویژه در خصوص ساختار‌های نهادی و هنجاری ارتقاء و حمایت از حقوق بشر شامل قانون اساسی، قانون‌گذاری، سیاست‌ها و حقوق ملی و زیر ساخت‌های حقوق بشری نظیر نهاد‌های ملی حقوق بشر شامل: اجرای تعهدات حقوق بشری بین‌المللی، قانون‌گذاری ملی و تعهدات داوطلبانه و همچنین نهاد‌های ملی حقوق بشری، آگاهی‌های عمومی حقوق بشری و همکاری با سازوکار‌های حقوق بشری، اشاره به دستاورد‌ها و اقدامات مثبت و همچنین چالش‌ها، محدودیت‌ها و تشریح اولویت‌های اصلی ملی و طرح‌های موجود جهت فائق آمدن بر چالش‌ها و محدودیت‌ها و ارتقاء وضعیت حقوق بشر از معیار‌های عنوان شده است.

۲- گزارشی که توسط دفتر کمیساریای عالی تدوین شده و شامل مجموعه‌ای از اطلاعات قابل استناد از گزارش نهاد‌های معاهده‌ای، رویه‌های ویژه و سایر نهاد‌های مرتبط سازمان ملل متحد است حداکثر ۱۰ صفحه است.

۳- گزارش خلاصه‌ای که توسط دفتر کمیساریای عالی از مجموع اطلاعات قابل اتکاء و معتبر ارسالی توسط سازمان‌های غیر دولتی، موسسات حقوق بشری ملی، اتحادیه‌های کارگری تهیه می‌کند و حداکثر ۱۰ صفحه است.

۴- گزارش ملی و دو گزارش تهیه شده توسط دفتر کمیسر عالی بایستی بر اساس قطعنامه شماره ۲۰۸/۵۳ مورخ ۱۴ ژانویه ۱۹۹۹ به شش زبان انگلیسی، چینی، فرانسوی، عربی، اسپانیایی و روسی ترجمه و ۶ هفته قبل از برگزاری نشست بررسی گزارش کشور تحت بررسی به گروه کاری وضعیت‌ها ارسال شود.

و- نحوه انتخاب گروه تروئیکا و روش کار آن در برابر گروه کاری یو. پی. آر

۱- بررسی وضعیت حقوق بشر کشور‌ها توسط گروه کاری یو. پی آر صورت می‌گیرد. گروه کاری از ۴۷ عضو شورای حقوق بشر ترکیب یافته و ریاست آن به عهده رئیس شورای حقوق بشر است. گفت‌و‌گو‌های تعاملی بین کشور بررسی شونده و شورای حقوق بشر تنها در گروه کاری انجام خواهد شد.

۲ -شورای حقوق بشر به‌منظور تسهیل در امر بررسی وضعیت حقوق بشر کشور‌ها و بر اساس سند نهاد سازی یک گروه گزارشگر مرکب از ۳ کشور از اعضای شورای حقوق بشر را از گروه‌های مختلف جغرافیایی با قید قرعه انتخاب می‌کنید. کشور تحت بررسی می‌تواند یکی از گزارشگران را از منطقه خود انتخاب و برای یکبار با یکی از گزارشگران انتخابی مخالفت کند. گزارشگران نیز می‌توانند پس از انتخاب، انصراف خود را از همکاری در گروه مزبور اعلام کنند.

محدودیتی برای اعلام انصراف گزارشگران وجود ندارد. دفتر کمیسر عالی حقوق بشر کمک فنی و مساعدت لازم را برای گزارشگران فراهم می‌آورد.

بر اساس سند نهادسازی شورای حقوق بشر برای بررسی وضعیت هر کشور سه گزارشگر (گروه تروئیکا) از سوی شورای حقوق بشر انتخاب که وظیفه هماهنگی موضوعات سوالات ارائه شده به کشور یو. پی. آر بررسی شونده و تدوین گزارش نشست گروه کاری را عهده‌دار خواهند بود.

۳- بر اساس اعلامیه مورخ ۱۳۸۶/۱۲/۹ (۲۰۰۸/۲/۲۸) رئیس شورای حقوق بشر نقش اعضای تروئیکا گردآوری سوالات و یا موضوعات جهت تسهیل آماده‌سازی کشور تحت بررسی برای انجام گفت‌وگوی تعاملی است. اعضای تروئیکا بدون ارائه هرگونه نظری نسبت به سولات و موضوعات نسبت به انتقال آن‌ها اقدام می‌کنند و از هرگونه ارزیابی مسائل مطروحه از سوی کشور‌ها و همچنین وضعیت حقوق بشری آن‌ها خودداری می‌کنند.

۴- کشور‌ها در صورت تمایل می‌توانند سولات خود را برای دریافت پاسخ از کشور تحت بررسی به گروه تروئیکا ارائه تا از این طریق به دبیرخانه شورای حقوق بشر ارسال گردد.

این سوالات بایستی با سند نهاد یو. پی. آر سازی شورا مطابقت و بر اساس اصول و اهداف و بر مبنای سه گزارش تهیه شده در ارتباط با کشور تحت بررسی باشد. دبیرخانه سوالات و موضوعات دریافتی را به کشور تحت بررسی ارسال می‌کند.

ارسال سولات بایستی حداکثر تا ۱۰ روز کاری قبل از شروع تاریخ نشست گروه کاری بررسی وضعیت کشور مورد نظر، به آن کشور ارسال شده باشد.

۵- گروه تروئیکا سولات و موضوعات را بر اساس محتوا و ساختار گزارش ارائه شده توسط کشور تحت بررسی دسته بندی می‌نماید با توجه به فرآیند شفاف یو. پی. آر در سوالات و موضوعات مطروحه در میان اعضاء شورا و کشور‌های ناظر توزیع می‌شود.

۶- کشور تحت بررسی در صورت تمایل می‌تواند پاسخ سوالات و موضوعات مطروحه را به گروه تروئیکا ارسال و یا به هنگام بررسی وضعیت خود در جلسه گروه کاری ارائه کند.

ز- نحوه بررسی وضعیت حقوق بشر کشور‌ها در نشست گروه کاری یو. پی آر

۱- گفت‌وگوی تعاملی ساز و کار یو. پی آر: تنها در نشست گروه کاری مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

۲- مدت زمان بررسی وضعیت یک کشور در نشست گروه کاری سه ساعت است که کشور تحت بررسی می‌تواند به مدت یک ساعت به تشریح وضعیت حقوق بشر خود، پاسخ به سوالات مطروحه قبلی و سوالات مطروحه به هنگام طرح در جلسه گروه کاری و یا جمع‌بندی نظرات در پایان جلسه بررسی بپردازد.

۳- کشور‌های عضو شورا (اعضاء گروه کاری) و کشور‌های ناظر هرکدام در صورت تمایل می‌توانند ضمن ثبت نام و اخذ نوبت برای ایراد سخنرانی، به طرح دیدگاه‌های خود در مورد مسائل حقوق بشری در کشور تحت بررسی بپردازند. حداکثر زمان برای کشور‌های عضو ۳ دقیقه و کشور‌های ناظر ۲ دقیقه می‌باشد. تعداد کشور‌های داوطلب برای سخنرانی اعم از عضو شورا یا غیرعضو (به‌دلیل کمبود زمان) نبایستی از ۴۵ کشور تجاوز کند.

۴- گروه کاری پس از اتمام جلسه بررسی گزارش جلسه را به گروه تروئیکای منتخب شورای حقوق بشر ارائه تا با همکاری دبیر خانه و کشور تحت بررسی به تهیه و تدوین گزارش و ارائه آن به گروه کاری جهت تصویب اقدام نماید. کشور تحت بررسی می‌بایست به‌طور کامل در جریان تدوین گزارش قرار داشته باشد.

۵- گروه کاری پس از آماده‌سازی و تدوین گزارش توسط تروئیکا برای مدت نیم ساعت تشکیل جلسه داده وبا استماع بیانیه تروئیکا در خصوص نحوه تدوین گزارش، نسبت به تصویب گزارش ارائه شده اقدام می‌نماید.

بر اساس رویه‌ای که رئیس گروه کاری در جریان دوره اول بررسی وضعیت کشور‌ها اتخاذ نمود بدلیل ضیق وقت تنها ۴۵ کشور می‌توانند دواطلب شرکت در گفت‌وگوی تعاملی باشند.

گروه کاری قبل از شروع بحث مربوط به هر کشور، فهرست داوطلبان را ثبت خواهد کرد. بدیهی است که بیش از ۴۵ کشور اجازه شرکت در گفت‌وگوی تعاملی را نخواهند داشت.

گزارش توسط گروه تروئیکا به گروه کاری فوق، زمان معقولی در نظر گرفته می‌شود. این زمان به هنگام بررسی وضعیت ۳۲ کشور در مرحله اول و دوم حداقل ۴۸ ساعت (۲ روز کاری) بوده است.

۶- انتظار می‌رود کلیه توصیه‌های ارائه شده در نشست بررسی گروه کاری، بر اساس مفاد سند نهادسازی مورد پذیرش کشور تحت بررسی قرار گیرد.

در تمامی مواردی که توصیه‌ها مورد حمایت کشور تحت بررسی قرار دارد، همانگونه باید مورد شناسائی قرار گرفته و در گزارش آورده شود. به سایر توصیه‌ها و نقطه نظرات کشور‌ها در گزارش اشاره خواهد شد. هر دونوع توصیه‌ها در گزارش گروه کاری گنجانده شده و به نشست شورای حقوق بشر برای تصویب نهایی ارائه می‌گردد.

انتظار می‌رود کشور تحت بررسی توصیه‌های مورد حمایت خود و همچنین تعهدات داوطلبانه را پیگیری کند.

۷- کشور تحت بررسی می‌تواند نظرات خود را در خصوص توصیه‌ها و یا جمع‌بندی‌های اعلام شده و همچنین تعهدات داوطلبانه‌اش در هر زمانی که مناسب بداند، چه در جریان نشست گروه کاری و یا در مدت زمان بین جلسه گروه کاری و نشست بعدی شورای حقوق بشر و یا به هنگام برگزاری جلسه بعدی شورای حقوق بشر اعلام کند.

۸- در بخش انتهایی گزارش گروه کاری قید می‌شود که توصیه‌ها و جمع‌بندی‌های به‌عنوان نظر گروه کاری سازوکار یو. پی. آر به حساب نیامده بلکه به‌عنوان موضع کشور‌های پیشنهاد کننده و یا کشور تحت بررسی است. البته کشور تحت بررسی مخیر است که توصیه‌ها را پذیرفته و یا از قبول آنها صرف نظر کند.

ح- نحوه بررسی گزارش گروه کاری در جلسه شورای حقوق بشر و تصویب گزارش نهایی

۱- گزارش مصوب گروه کاری یو. پی. آر در اولین نشست عادی شورای حقوق بشر جهت تصویب نهائی ارائه می‌گردد. چارچوب و شکل گزارش نهائی شامل خلاصه‌ای از اقدامات انجام شده در روند بررسی، توصیه‌ها ونتایج و تعهدات داوطلبانه خواهد بود.

۲ -فرآیند بررسی در گروه کاری با تصویب گزارش نهائی بررسی‌ها در جلسه عادی شورای حقوق بشر پایان می‌یابد.

۳ -قبل از تصویب گزارش نهائی در شورای حقوق بشر، گزارش گروه کاری همراه با نظرات کشور تحت بررسی در ارتباط با توصیه‌ها، جمع بندی‌ها و همچنین تعهدات داوطلبانه کشور تحت بررسی و پاسخ‌های ارائه شده به سوالات و موضوعات مطروحه که قبلا در گفتگوی تعاملی در گروه کاری بطور کامل به آن پرداخته نشده بود، مطرح و در گزارش نهایی درج خواهد شد.

۴- خلاصه‌ای از نظرات مطروحه توسط کشور تحت بررسی، اعضای شورای حقوق بشر و کشور‌های ناظر و همچنین نقطه نظرات سایر نهاد‌های ذیربط که قبل از تصویب گزارش نهائی در جلسه شورا مطرح شده‌اند، در گزارش مربوط به نشست شورای حقوق بشر ذکر خواهد شد.

۵- محتوای گزارش نهایی می‌تواند شامل مواردی، چون ارزیابی وضعیت حقوق بشر در کشور مورد نظر از جمله تحولات مثبت و چالش‌های فرا روی آن، تاکید بر افزایش همکاری جهت حمایت و ارتقاء حقوق بشر، تصویب کمک‌های فنی و ظرفیت‌سازی در مشورت با کشور ذیربط و با رضایت آن و تعهدات داوطلبانه کشور بررسی شونده باشد.

ط- نحوه مشارکت سازمان‌های غیر دولتی

سازمان‌های غیردولتی و نهاد‌های ملی حقوق بشری و ... می‌توانند در جلسات گروه کاری و نشسته‌ای شورای حقوق بشر مشارکت داشته باشند. اما از اظهار نظر و ایراد نطق و انتشار بیانیه در گروه کاری بررسی وضعیت‌های حقوق بشری منع شده‌اند. در عین حال سازمان‌هایی غیر دولتی در جلسات شورای حقوق بشر و به هنگام تصویب نهایی گزارش کشور‌ها می‌توانند نظرات خود را از طریق بیانیه و یا ایراد نطق مطرح کند. در مجموع سازمان‌های غیردولتی در چهار سطح در جریان ساز کار یو. پی. آر حضور داشته و ایفای نقش می‌کنند.

۱- ارائه مشورت‌های لازم به کشور تحت بررسی هنگام تهیه گزارش ملی

۲- ارائه اطلاعات به دفتر کمیساریای عالی برای تهیه اطلاعات قابل اتکاء و اعتماد در ارتباط با کشور تحت بررسی

۳- ارائه مشورت و تاثیرگذاری در نظرات برخی کشور‌ها به منظور طرح دیدگاه‌های مورد نظر آن‌ها در خصوص مسائل حقوق بشر کشور تحت بررسی به هنگام بررسی وضعیت آن کشور در گروه کاری

۴- ایراد سخنرانی و ارائه مشورت به کشور‌ها به هنگام بررسی و تصویب نهائی گزارش کشور مورد نظر در اجلاس شورای حقوق بشر

 انتهای پیام/