کاهش سرانه مطالعه کتاب آسیب‌های فراوانی دارد

خبرگزاری میزان – کتاب را زیربنای تمدن بشری معرفی می‌کنند این مهم در عصر حاضر که روزگار دانش، تعقل، فرهنگ و تکنولوژی محسوب می‌شود از اهمیت و ابعاد گسترده‌تر برخودار است. اهمیت کتاب و کتابخوانی سبب شده است تا هفته‌ای را با این عنوان قرار دهند و بهانه شود برای یاد آوری اهمیت مطالعه کتاب. امسال سی‌ودومین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با شعار «خواندن برای همدلی» از ۲۳ تا ۳۰ آبان در نظر گرفته شد و تمامی بخش‌های که متوالیان مستقیم و غیر مستقیم حوزه کتاب هستند تلاش کردند تا با برگزاری برنامه سهم خود را در این عرصه ادا کنند.

کتاب‌ها از گذشته‌های دور تا به امروز به عنوان منبعی بی‌پایان از دانش در نظر گرفته می‌شود، زیرا به افراد این امکان را می‌دهد که اطلاعات و مهارت‌های جدیدی کسب کنند. اگرچه برخی از افراد معتقدند فناوری و فضای مجازی امروز نیز امکان کسب اطلاعات را به راحتی فراهم می‌کند و نیاز به مطالعه کتاب نیست.

 به گفته پژوهشگران کتاب مزایای ویژه‌ای داردکه از جمله آن می‌توان به توسعه دانش و آگاهی، تقویت مهارت‌های تفکر و تحلیل، افزایش دامنه لغات و بهبود مهارت‌های زبانی، افزایش همدلی و درک انسان‌ها، کاهش استرس و ایجاد آرامش، توسعه تخیل و خلاقیت، ارتقای فرهنگ عمومی و انتقال ارزش‌ها و حتی تأثیرات اقتصادی و اجتماعی کتابخوانی نیز در تحقیقات به اثبات رسیده است.

برخی آمار‌ها حکایت از کاهش سرانه مطالعه دارد و برخی دیگر نیز تعریفی جدید از  سرانه مطالعه دارد که کم شدن مطالعه را کاملا رد می‌کند. برخی فضای مجازی را عامل دوری افراد از کتاب می‌دانند برخی دیگر بالا رفتن قیمت کتاب را دلیلی برای دور شدن مردم از خرید و خواندن تلقی می‌کنند.

در نگاه مقام معظم رهبری وضع کتابخوانی در کشور مطلوب نیست. ایشان تاکید کردندکه «من هر زمانی که به یاد کتاب و وضع کتاب در جامعه خودمان می‌افتم، قلباً غمگین و متاسف می‌شوم. این به خاطر آن است که در کشور ما به هر دلیلی که شما نگاه کنید، باید کتاب اقلاً ده برابر این میزان، رواج و توسعه و حضور داشته باشد. اگر به دلیل پرچمداری تفکر اسلامی و حاکمیت اسلام به حساب بیاورید، این معنا صدق می‌کند، چون اسلام به کتاب خواندن و نوشتن، خیلی اهمیت می‌دهد.

در این میان حسین ایمانی جاجرمی جامعه‌شناس در گفت‌وگو با میزان درباره اهمیت کتاب و کتابخوانی و نقش کتابخانه‌ها در رشد و گسترش مطالعه گفت: کتاب همیشه و همواره به عنوان عنصر گسترش اطلاعات و ابزاری جهت انتقال علم و فرهنگ به نسل‌ها شناخته می‌شود. اما در عصر امروز و برای جامعه‌ای مثل کشور ما که از کتاب و کتابخوانی تا حدودی فاصله گرفته اند، باید زیرساخت‌هایی مطالعه فراهم شود بدین ترتیب اقبال جامعه نسبت به کتاب افزایش چشمگیری خواهد داشت.

وی نقش کتابخانه‌ها با رویکردی جدید را مهم خواند و افزود: در شرایط امروز که فضای مجازی سبب شده است تا ارتباطات و روابط اجتماعی با محدودیت برقرار شود و کتاب قیمت بالایی پیدا کرده و افراد در تنهایی خود قرار گرفته‌اند، چنانچه به مطالعه روی نیاورند دچار تجزیه اجتماعی خواهیم شد. در شرایطی که کتابخانه نهادی اجتماعی محسوب می‌شوند، رویکرد‌های نوین و جدید می‌توانند جامعه را از بن‌بست خارج کنند.

جاجرمی به نقش کتابخانه‌ها اشاره تصریح کرد: بسیاری از کشور‌ها با تغییر برخی از کاربری‌های کتابخانه‌ها و ایجاد زیرساخت‌های اجتماعی نهاد کتابخانه‌ها را به سمت و سویی سوق دادند که جامعه با اقبال ویژه در آن حضور پیدا کند، بنابراین کتابخانه به شکل سنتی کارکرد خود را از دشت داده و دیگر افراد برای مطالعه با آن مراجعه نمی‌کنند.

وی به رویکرد کتابخانه‌های امروزی اشاره و بیان کرد: کتابخانه‌های امروزی محلی برای ارائه فرهنگ، اطلاعات، کلاس‌های آموزشی، فیلم، نقاشی و بازی کودکان هستند. این کتابخانه‌ها با محوریت کتاب در خدمت اجتماع هستند و به ارائه خدمات متنوع می‌پردازند به همین دلیل با اقبال عمومی مواجه می‌شوند.

این جامعه‌شناس به برگزاری پویش‌ها و مسابقات متعدد اشاره و بیان کرد: پویش‌ها مهم هستند نقش اساسی در دعوت مردم به مطالعه دارند از سوی دیگر برای اینکه جامعه را به سمت کتابخوانی سوق دهیم رویکرد‌های مختلفی طی چند سال گذشته به اجرا گذاشته شده است. جمع خوانی کتاب، انجمن‌هایی که به کتاب و کتابخوانی می‌پردازند، ایستگاه‌های کتاب که گاهی در مترو‌ها دیده می‌شوند، برگزاری جلساتی با حضور نویسندگان و مترجمان همگی می‌تواند زمینه را برای سوق دادن جامعه به سمت کتاب و کتابخوانی فراهم کند.

کتاب مردم را از غار تنهایشان بیرون می‌کشد

جاجرمی درباره رویکرد فضای مجازی و تاثیرش بر کتاب و کتابخوانی اظهار کرد: هر پدیده‌ای مزایا و معایب خاص خودش را دارد بنابراین باید بر اساس فرهنگ فضای مجازی عمل کرد، اما نباید فراموش کنیم که هیچ چیز جای واقعیت یعنی کتاب و کتابخوانی را نمی‌گیرد. برای اینکه مردم از غار تنهایی خود بیرون بیایند و از فضای مجازی و فناوری فاصله بگیرند نیاز است تا ترتیبی داده شود و کتاب به عنوان مقوله مهم و اثرگذار شناخته شود.

وی تاثیرات کاهش سرانه مطالعه را مورد بررسی قرار داد و افزود: هنگامی که تقاضا برای کتاب کاهش پیدا کند، نویسنده هم این عرصه را رها خواهد کرد و روشنفکران از این عرصه خارج می‌شوند و علم و علم آموزی کاهش پیدا می‌کند که این آسیبی جبران ناپذیر برای هر جامعه محسوب می‌شود.

فضای مجازی فقط کارت هدیه می‌دهد

جاجرمی ادامه داد: اتکا به فناوری امروز و فضای مجازی که به ارائه علم یک خطی می‌پردازد آسیب‌زا است، زیرا بخش‌های از اطلاعات را در قالب «کارت هدیه» به مخاطبان می‌دهند. این کارت هدیه تنها برای جلب نظر مخاطبان است، اما اطلاعات تکمیل و کامل را با همراه ندارد. بخش‌هایی مانند کانون پرورشی فکری روندی را در پیش گرفته که به ارائه چندین خدمت با محوریت کتاب اعتماد ونظر جامعه را به خود جلب کرده است این کانون‌ها باید تقویت شود این مهم به خصوص در مناطق کم درآمد نیاز است تا گسترش پیدا کند.

وی اشاره‌ای به برخی از مال‌ها داشت و تاکید کرد: در منطقه مرفه شهر عموماً مال‌های بزرگ به ارائه خدمات متعدد در حوزه کتاب و کتابخوانی و فرهنگی می‌پردازند از این رو خانواده‌ها با هزینه‌های هنگفت خدمات فرهنگی را دریافت می‌کنند، اما در مناطق کم درآمد فرهنگسرا‌ها برنامه‌های جالبی را ارائه می‌کنند و ابعاد آموزشی و مهارت آموزی آنان گاهی به حدی است که والدین نیز تحت تاثیر قرار گرفته و می‌توانند از این آموزش‌ها بهره ببرند بنابراین افزایش این گونه مراکز روری است و می‌تواند به افزایش کتاب و کتابخوانی کمک کند.

برخورد سخاوتمندانه با کتابخانه‌ها

وی تاکید کرد: نیاز است تا با کتاب سخاوتمندانه برخوردشود و باید با از این فرهنگ دست و دل بازانه استقبال کرده این مهم برای مناطق کمتر برخوردار می‌تواند در قالب کتابخانه‌ها که «کاخ مردم» محسوب شده تا به لحاظ معماری و ارائه خدمات فرهنگی، زیرساخت‌ها توسعه کتاب و کتابخوانی را به همراه داشته باشد.

در این میان برخی تاکید دارند که کتاب‌های خوب زیاد است، اما به مردم معرفی نشده است و کم کاری در تبلیغ کتاب‌ها سبب شده تا فاصله بین مخاطب و کتاب زیاد شود.

مهدی رمضانی دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نیز در باره گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی را تنها به معرفی کتاب منحصر ندانست و افزود: کتاب‌های زیادی هستند که معرفی می‌شوند، اما مورد اقبال قرار نمی‌گیرند. اینکه کتاب چگونه و از زبان چه کسی مطرح شود؟ نکته بسیار مهم است از طرف دیگر استفاده و بکار گیری انسان رسانه‌ها در جامعه امروز بسیار ضروری و مهم است و می‌تواند در افزایش فرهنگ کتاب و کتابخوانی تاثیری قابل توجه داشته باشد با این حال نمی‌توان نقش رسانه‌ها را در این مهم کمرنگ دانست رسانه فعال و دغدغه‌مند می‌تواند به حل مشکل کتاب و کتابخوانی کمک کند.

رمضانی تصریح کرد: مردم در مقابل کتاب هیچ گونه ایستادگی نمی‌کنند بنابراین نمی‌توان گفت که مردم ایران کتاب نخوان هستند. پس باید زیر ساخت‌ها را فراهم کرد و از مشارکت مردم برای افزایش سرانه مطالعه بهره برد. در عین حال باید توجه داشت که اگر امروز به دنبال وفاق هستیم این مهم به واسطه فرهنگ آن هم با مدیریت کتاب می‌تواند شکل گرفته توسعه پیدا می‌کند و اثرگذاریش در جامعه دیده خواهد شد، بنابراین حوزه کتاب و کتابخوانی از اهمیت ویژه برخوردار بوده و باید نسبت به آن بی‌توجه بود.

انتهای پیام/

خبرنگار: انسیه بغدادی