۶۰ سال پس‌از تصویب «کاپیتولاسیون»؛ روزی که استقلال ایران فروخته شد

 خبرگزاری میزان -  شصت سال قبل و در روز ۲۱ مهر ۱۳۴۳ لایحه قضاوت کنسولی مشهور به کاپیتولاسیون، به تصویب اکثریت نمایندگان مجلس شورای ملی رسید.

کاپیتولاسیون در اصطلاح عبارت است از معاهداتی کـه به موجب آن بیگانگان حق اقامت در کشور دیگری را برای خود تحصیل می‌کنند و از برخی از حـقوق و مزایا به طور اختصاصی بـهره‌مند می‌شوند.

این لایحه پس از برگزاری رفراندوم انقلاب سفید و تصویب لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی در مجلس مطرح و پس از بررسی در دو نوبت ۴ ساعته با ۷۴ رأی موافق و ۶۱ رأی مخالف تصویب شد.

به‌دنبال تصویب این لایحه، امام خمینی (ره) در چهارم آبان ۱۳۴۳ ، مصادف با میلاد حضرت فاطمه (س) اقدام رژیم پهلوی را به شدت مورد انتقاد قرار دادند.

امام خمینی (ره) این سخنرانی را، با آنکه در روز تولد حـضرت زهـرا (س) ایراد شد، با آیه «استرجاع» (انا لله و انا الیه راجعون) شروع کردند.

ایشان در بخش‌هایی از سخنرانی خود چنین فرمودند:

ایران دیگر عید ندارد؛ عید ایران را عزا کرده‌اند، عزا کردند و چراغانی کردند، عزا کردند و دسته جمعی رقصیدند. ما را فروختند، استقلال مـا را فروختند و باز هم چراغانی کردند، پایکوبی کردند. اگر من به جای این‌ها بودم این چراغانی‌ها را مـنع می کردم؛ می‌گفتم بیرق سیاه بالای سر بازار‌ها بـزنند، بـالای سر خانه‌ها بزنند، چادر سیاه بالا ببرند. عزت ما پایکوب شد، عظمت ایـران از بـین رفت، عظمت ارتش ایران را پایکوب کردند.

قانونی در مجلس بـردند در آن قـانون اولا ما را ملحق کردند به پیمان وین و ثـانیا الحاق کردند به پیمان وین که تمام مستشاران نظامی آمریکا با خانواده‌هایشان، بـا کارمندهای فنی‌شان، با کارمندان اداری‌شان، با خدمه‌شان، با هرکس کـه بـستگی به آنها دارد، اینها از هر جنایتی کـه در ایران بکنند مصون هستند؛ اگر یک خادم آمریکایی، اگر یک آشپز آمریکایی مـرجع تقلید شما را در وسط بازار ترور کند، زیر پا مـنکوب کند، پلیس ایـران حـق ندارد محاکمه کند، بـازپرسی کند، باید برود آمریکا، آنجا در آمریکا اربابها تکلیف را معین کنند.

ملت ایران را از سگهای آمریکا پست‌تر کردند، اگـر چنانچه کسی سگ آمریکایی را زیر بگیرد بازخواست می‌کنند، اگر شاه ایران یک سگ آمریکایی را زیر بگیرد بازخواست می‌کنند و اگر چنانچه یک آشپز آمریکایی شاه ایران را زیر بگیرد، مرجع ایران را زیر بگیرد، بزرگ‌ترین مقام را زیر بگیرد هیچ کس حق تعرض ندارد، چرا؟ برای اینکه می‌خواستند وام بگیرند از آمریکا.

آقا، من اعلام خطر می‌کنم، ای ارتش ایـران، مـن اعـلام خطر می‌کنم. ای سیاسیون ایران، من اعلام خطر می‌کنم. ای بازرگانان، من اعلام خطر می‌کنم، ای عـلمای ایـران، ای مراجع اسلام، من اعلام خطر می‌کنم. ای فضلا، ای طلاب، ای مراجع، ای آقایان، ای نجف، ای قم، ای مـشهد، ای تـهران، ای شیراز، من اعلام خطر می‌کنم.

ای سران اسلام، بـه داد اسلام برسید، ای علمای نجف، به داد اسلام برسید، ای علمای قم، به داد اسلام برسید، رفت اسلام. ای ملل اسلام، ای سران ملل اسلام، ای رؤسای جمهور ملل اسلامی، ای سلاطین ملل اسـلامی، ای شـاه، به داد خودت برس، به داد همه ما برسید. ما زیر چکمه آمریکا برویم چون ملت ضعیفی هستیم؟ چون دلار نداریم؟ آمریکا از انگلیس بدتر، انگلیس از آمریکا بدتر، شوروی از هر دو بدتر؛ همه از هم بدتر، هـمه از هـم پلیدتر.

تمام گرفتاری ما از این آمریکاست، تـمام گرفتاری ما از این اسرائیل است. اسرائیل هم از آمریکاست، این وکلا هم از آمریکا هستند، این وزرا هم از آمریکا هستند، همه تـعیین آنـهاست؛ اگـر نیستند چرا نمی ایستند در مقابل، داد بزنند؟

ما این قانون را که در مجلس واقع شد قانون نمی‌دانیم. مـا این مجلس را مجلس نمی‌دانیم. ما این دولت را دولت نمی‌دانیم؛ اینها خائن‌اند به مملکت ایران، خائن‌اند.

حضرت امام خمینی (ره) عـلاوه بـر ایراد این نطق انقلابی اعلامیه‌ای در مخالفت با احیای رژیم کاپیتولاسیون صادر کردند و موج جدیدی از خشم و نفرت بر ضد رژیم پهلوی سـراسر ایـران را فرا گرفت و علما و روحانیون شهرستانها با پشتیبانی و همراهی مردم الغای کاپیتولاسیون را خواستار شـدند.

به دنبال بازتاب وسیع سخنان امام خمینی (ره) ، حسنعلی منصور به منظور توجیه این خیانت به مجلس سنا شتافت و در آنجا طی یک سخنرانی سعی کرد تا به دروغ این مصونیت را کمتر از آنچه که تصویب شده بود نشان دهد.

در ادامه واکنش رژیم پهلوی به اعتراضات شامگاه دوازدهم آبان مان ۱۳۴۳ امام خمینی (ره) توسط ماموران حکومتی بازداشت و در صبح روز ۱۳ آبان با هواپیمای نظامی به ترکیه تبعید شدند.

بـا تـوجه به خشم و نفرتی که بر اثر احیای کاپیتولاسیون در میان مردم به وجود آمده بود و با تبعید امام خمینی (ره) و دستگیری‌های گسترده‌ای که رژیم شاه به راه انداخته بود  نفرت مردم چندین برابر شد سرانجام، در یکم بهمن ۱۳۴۳، حسنعلی منصور بـه دست محمد بخارایی در مقابل مجلس شورای ملی کشته شد.

پس از گذشت چند سال از احیای کاپیتولاسیون و اعزام تـعداد بـسیار زیـادی از مستشاران آمریکایی به ایران، مقامات آمریکایی نه تنها این مـصونیت‌ها را به بستگان غیر آمریکایی مستشاران تسری دادند، بلکه تصمیم گرفتند به نیروهای غیر آمریکایی خود نیز ایـن مـصونیت داده شود. حتی در سالهای پایانی عـمر رژیم پهلوی براساس یک قرارداد نظامی با انگلستان برخی از مستشاران انـگلیسی نـیز از مـصونیت برخوردار شدند. 

کاپیتولاسیون با شدت در حال اجرا بود تا سرانجام پس از پیروزی انقلاب اسلامی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در بیانیه‌ای اعلام کرد: به پیشنهاد هیأت وزیران دولت موقت جمهوری اسلامی ایران و تصویب شورای انقلاب اسلامی ، قانون و مصوب ۲۱ مهرماه ۱۳۴۳ راجع به اجازه استفاده مستشاران نظامی امریکا در ایران از مصونیت‌ها و معافیت‎های قرارداد وین «کاپیتولاسیون» از تاریخ ۲۳/ ۲/ ۵۸ لغو شد.

انتهای پیام/