مین‌های زمینی؛ مرگ‌های کاشتنی در زمان جنگ و صلح

خبرگزاری میزان – مجمع عمومی سازمان ملل در هشتم دسامبر ۲۰۰۵ ( آذر ۱۳۸۴) اعلام کرد که روز چهارم آوریل (فروردین) هر سال را به‌عنوان روز جهانی آگاهی از مین و کمک به پاکسازی مناطق مین‌گذاری شده تعیین کرده است؛ این ابتکار سازمان ملل با استقبال شمار قابل توجهی از کشور‌ها مواجه شده و همچنان تحت حمایت آن‌ها قرار دارد.

دلیل تعیین روز جهانی آگاهی از مین و کمک به پاکسازی مناطق مین‌گذاری از سوی سازمان ملل گستردگی این مشکل حاد در سراسر جهان است؛ مناطق مختلفی از جهان از مشکل آلودگی به مین‌های زمینی رنج می‌برند و غیرنظامیان به‌ویژه زنان و کودکان هزینه‌های سنگینی را برای این مشکل پرداخت می‌کنند.

مین، از جمله ادوات جنگی است که می‌تواند تا دهه‌ها جوامع درگیر مناقشات نظامی را آلوده کرده و خطری مرگ‌بار و روزانه برای زنان، مردان و کودکان است؛ یکی از مهم‌ترین راه‌های مقابله با این مشکل حاد مرگ‌بار، عضویت کشور‌های مختلف در کنوانسیون‌های ممنوعیت مین‌های ضد نفر، مهمات خوشه‌ای و کنوانسیون برخی سلاح‌های متعارف است.

مین زمینی چیست؟

مین‌های زمینی ضد نفر به دلیل اثرات بی‌رویه و ویران‌گر آن‌ها، تهدید طولانی‌مدت ناشی از حضور آن‌ها و تلاش‌های پرزحمت مورد نیاز برای پاکسازی آن‌ها، از سال ۱۹۹۷ از سوی سازمان ملل ممنوع شده است؛ معاهده مربوط به این ممنوعیت از سوی ۱۵۰ کشور جهان امضا شد.

با وجود این، هنوز تعداد بسیار نگران‌کننده‌ای از مین‌ها در سراسر جهان وجود دارند که کشور‌های مختلفی را آلوده کرده‌اند.

مین‌های زمینی ضد نفر ابزار‌های انفجاری هستند که در طول درگیری‌ها و مدت‌ها پس از آن افراد را می‌کشند و زخمی می‌کنند؛ آن‌ها در بالا، زیر یا روی زمین قرار می‌گیرند و در نتیجه حضور، نزدیکی یا تماس فرد منفجر می‌شوند؛ مین‌های ضد نفر معمولا با دست جاگذاری می‌شوند، در عین حال، امکان پراکنده آن‌ها با هواپیما، موشک و توپخانه و البته وسایل تخصصی وجود دارد.

مین‌های زمینی انواع مختلفی دارند که عبارتند از دست‌ساز (بالاترین میزان تلفات را این نوع مین‌ها دارند) و کارخانه‌ای.

مین‌های پاکسازی نشده، معیشت را از بین می‌برند و استفاده از زمین را ناممکن می‌کنند؛ همان‌طور که دسترسی به خدمات ضروری را در برخی از مناطق بیش از ۶۰ کشور و منطقه جهان مختل کرده‌اند.

اثرات و پیامدهای منفی مین‌های زمینی چیست؟

مین‌ها مانند دیگر بقایای مواد منفجره مورد استفاده در جنگ‌ها تهدیدی جدی و مداوم برای غیرنظامیان هستند؛ این سلاح مرگ‌بار قابل جاگذاری در جاده‌ها، خیابان‌ها، مزارع کشاورزی، جنگل‌ها، بیابان‌ها، امتداد مرزها، منازل، مدارس و هرجایی است که مردم در آن‌ها فعالیت‌های روزمره خود را انجام می‌دهند.

این ابزار جنگی، دسترسی غیرنظامیان به آب، غذا و دیگر نیاز‌ها اولیه را قطع کرده و مانع فرار اولیه و بازگشت پناهجویان و آوارگان داخلی می‌شوند؛ ضمن اینکه از رسیدن کمک‌های بشردوستانه به افرادی که به شدت به آن‌ها نیاز دارند، می‌شوند.

معاهده ممنوعیت مین چیست؟

معاهده ممنوعیت مین، اتاوا که در سپتامبر ۱۹۹۷ (شهریور ۱۳۷۶) به تصویب رسید و در مارس ۱۹۹۹ (اسفند ۱۳۷۷) لازم‌الاجرا شد، استفاده، انباشت، تولید و انتقال مین‌های ضد نفر را ممنوع می‌کند و خواستار کمک به قربانیان، پاکسازی مین و انهدام انبار‌ها است.

در حال حاضر ۱۶۴ کشور عضو این معاهده هستند؛ با وجود این، دور جدید استفاده از مین‌های زمینی به یکی بزرگ‌ترین چالش‌های جهانی تبدیل شده است.

براساس گزارش‌های موجود، بیش از ۶۰ کشور منطقه در جهان آلوده به مین‌های ضد نفر هستند؛ افغانستان، بوسنی‌وهرزگوین، کامبوج، کرواسی، اتیوپی، عراق، ترکیه و اوکراین کشور‌های عضو معاهده ممنوعیت مین‌های ضد نفر هستند که از بالاترین سطح آلودگی رنج می‌برند.

براساس معاهده ممنوعیت مین، ۹۴ کشور عضو به‌طور جمعی بیش از ۵۵ میلیون مین را از ذخایر خود منهدم کرده‌اند؛ سریلانکا آخرین کشوری بود که ذخایر خود را در اکتبر ۲۰۲۱ (مهر ۱۴۰۰) نابود کرد.

آمریکا از جمله کشور‌هایی است که به معاهده اتاوا نپیوسته و بیشترین ذخایر مین ضد نفر را دارد.

افزایش تلفات ناشی از مین‌های زمینی

دیده‌بان حقوق بشر در نوامبر ۲۰۲۳ (آبان ۱۴۰۲) گزارش سالانه خود را درباره مین‌های زمینی منتشر کرد؛ براساس این گزارش گروه‌های مسلح دست‌کم در پنج کشور با نادیده گرفتن معاهده بین‌المللی ممنوعیت مین‌های زمینی از آن‌ها استفاده کرده‌اند.

معاون مدیر تسلیحات دیده‌بان حقوق بشر در این باره، گفت: همه کشور‌هایی که مین‌های ضد نفر را ممنوع نکرده‌اند، باید به پایان دادن به تلفات و رنج ناشی از این سلاح‌های بی‌رویه کمک کنند.

کارزار بین المللی ممنوعیت مین‌ها ICBL در نوامبر ۲۰۲۳ (آبان ۱۴۰۲) با انتشار گزارشی اعلام کرد که دور جدید استفاده از مین‌های زمینی ضد نفر سبب افزایش تلفات در سال ۲۰۲۲ است و این موضوع یادآور جدی نیاز به احترام به معاهده ممنوعیت مین است.

براساس گزارش یاد شده، در سال ۲۰۲۲ جهان شاهد افزایش تلفات مین‌های زمینی برای هشتمین سال متوالی بود؛ در سال ۲۰۲۲ دست‌کم ۴ هزار و ۷۱۰ نفر بر اثر انفجار مین‌های زمینی یا بقایای مواد منفجره جنگ کشته و زخمی شدند.

مدیر این کارزار بر این باور است که تنها راه در امان ماندن جوامع از بلای مین‌های زمینی، پیوستن همه کشور‌ها به معاهدات مربوط و احترام کامل به آن‌ها است.

مین زمینی؛ ابزاری برای نقض حقوق بشر

براساس آمار سازمان ملل حدود ۱۶۰ میلیون مین عمل نکرده در بیش از ۶۰ کشور جهان مدفون هستند که سالانه مرگ و جراحت ۲۴ هزار غیر نظامی را رقم می‌زنند.

مین‌های زمینی ضد نفر به اشکال مختلفی سبب نقض حقوق بشر می‌شوند؛ این مواد منفجره آسیب‌های کمتر گفته شده‌ای بر زندگی غیرنظامیان تا دهه‌ها پس از پایان جنگ وارد می‌کنند و حتی در زمان صلح نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

استفاده از مین‌های زمینی در امتداد مرز‌ها به بخشی از سیاست‌های ضد مهاجرتی شماری از کشور‌ها تبدیل شده است که همان استفاده از مین زمینی در زمان صلح محسوب می‌شود.

زندگی مردم عادی به شدت تحت تاثیر پیامد‌های مین‌های زمینی قرار می‌گیرد؛ زیرا آن‌ها هیچ نقشه‌ای درباره مناطق مین‌گذاری شده ندارند و همین امر پس از حوادث مرگ‌بار متعدد به زمین‌های کشاورزی متروک، مادران و کودکان معلول، مردان درهم شکسته و میراث پایان‌ناپذیری از این غلاف‌های مرگ منجر می‌شود.

ایران؛ قربانی مین

گزارش‌های مربوط به انفجار مین از جمله گزارش‌های تلخ و دردناکی هستند که گاه‎به‎گاه در رسانه‌های ایران منتشر می‌شوند.

از آغاز سال جاری تاکنون نیز اخبار حوادثی در این رابطه منتشر شد؛ فرمانداری قصر شیرین استان کرمانشاه در هشتم فروردین ۱۴۰۳ اعلام کرد که یکی از عشایر منطقه خان‎لیلی هنگام چرای احشام با مین به جامانده از دوران جنگ تحمیلی برخورد کرد و بر اثر شدت جراحت‌های وارده جان باخت؛ فرمانداری گیلانغرب استان کرمانشاه نیز در دو اردیبهشت ۱۴۰۳ از جراحت یک غیرنظامیان به دلیل دستکاری مهمات عمل نکرده به‎جا مانده جنگ تحمیلی خبر داد.

این حوادث در حالی رخ دادند که مراسم رسمی پاکسازی ۷۰۰ هزار هکتار از اراضی آلوده به مین استان کرمانشاه در سال ۱۳۹۱ برگزار شد؛ روی دادن مواردی از برخورد خودرو یا انسان با مین‌های باقی مانده از جنگ تحمیلی نشان می‌دهد که پاکسازی مناطق آلوده چندان آسان نیست.

براساس گزارش‌های موجود، بیش از ۱۲ هزار و ۸۰۰ کیلومتر مربع از مناطق ایران در پایان جنگ هشت ساله تحمیلی به مین‌ها و مهمات عمل نکرده آلوده بودند و حدود ۱۶ میلیون مین خنثی نشده در ایران وجود دارد.

یکی از مهم‌ترین دلایل تداوم باقی ماندن مین‌های زمینی در ایران، محدودیت دسترسی کشور به ادوات پاکسازی به دلیل تحریم‌های بین‌المللی است؛ سرویس اقدام علیه مین سازمان ملل که همه فعالیت‌های مربوط به آلودگی تسلیحاتی در دنیا را برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی می‌کند، تاکنون به ایران در این زمینه کمکی نکرده است.

انتهای پیام/