حقوق معنوی پدیدآورندگان آثار سینمایی 

خبرگزاری میزان - در حقوق و قوانین ایران در خصوص حقوق معنوی آثار سینمایی به رسمیت شناخته شده است و یا در حال طی مراحل قانونی برای تصویب و اجرای این حقوق است از جمله لایحه قانون تشکیل سازمان نظام سینمایی و حمایت از حقوق مادی و معنوی آثار سینمایی سال ۱۳۸۷ قسمت دوم در فصل هفتم ماده ۸۰ بیان می‌دارد: «هیچ کس نمی‌تواند نام و عنوان و نشان ویژه‌ای که معرف اثر سینمایی و شخصیت‌های ابداعی اثر سینمایی و یا پدیدآورنده و مالک اصلی اثر سینمایی باشد را برای اثر دیگری از همان نوع یا مانند آن استفاده کند مگر با جلب موافقت پدیدآورنده اثر و صاحبان حق» و یا ماده‌های ۳ و ۱۷ و ۱۸ قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸ با اصلاحات ۱۳۸۹ ناظر به حق احترام به نام و سمت پدیدآورنده و ماده ۱۹ همین قانون ناظر به حق سرپرستی اثر است. با توجه به اقسام این عناوین به بررسی این حقوق معنوی در رابطه با پدیدآورندگان اثر سینمایی پرداخته می‌شود. 

۱- حق افشای آثار سینمایی 

حق افشاء یا تصمیم گیری درخصوص انتشار اثر، حقی است انحصاری که به موجب آن پدیدآورنده اثر سینمایی در خصوص ارائه یاعدم ارائه اثر سینمایی توسط پدیدآورنده آن به عموم تصمیم می‌گیرد و در صورتی که قصد ارائه اثرش به عموم را داشته باشد زمان و مکان و هم چنین روش و شیوه آن را تعیین می‌کند. در قوانین مالکیت هنری ایران حق افشای اثر برای پدیدآورندگان آثار هنری لحاظ و مورد اعمال قرار نگرفته است با وجود این که در قانون حمایت از مولفان، مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸ با اصلاحات ۱۳۸۹ حق نشر برای پدیدآورنده به رسمیت شناخته شده است. از لحاظ قوانین و مقررات بین المللی در کنوانسیون برن به عنوان اولین سند که موقوف به حقوق معنوی اثر فکری است در مورد حق افشای اثر سینمایی هیچ حکمی وجود ندارد. 

۲- حق سرپرستی آثار سینمایی 

حق سرپرستی اثر حقی است که پدیدآوررنده نسبت به نام، عنوان و سمت خود دارد. در ماده ۳ قانون حمایت از مولفان ۱۳۴۸ با اصلاحات ۱۳۸۹ حق بهره برداری از نام برای پدیدآورنده مورد اشاره قرار گرفته است و در ماده ۱۸ همین قانون، انتقال گیرنده و ناشر و کسانی که طبق این قانون اجازه استفاده یا استناد یا اقتباس از اثری را به منظور انتفاع دارند باید نام پدیدآورنده را با عنوان و نشانه ویژه معرف اثر همراه اثر یا روی نسخه اصلی یا نسخه‌های چاپی یا تکثیر شده به روش معمول و متداول اعلام و درج نمایند مگر این که پدیدآورنده به ترتیب دیگری موافقت کرده باشد. قانونگذار از نام و عنوان پدیدآورنده حمایت می‌کند و انتقال گیرندگان و به طور کلی همه اشخاصی که حق استفاده و بهره برداری از اثر سینمایی را دارند باید نام و عنوان پدیدآورنده را بر روی نسخه‌های اثر به روش معمول درج کنند. پس باید هر نوع نقل قول و بهره برداری از اثر، مورد احترام واقع شود مگر در مواردی که قانون استثناء نموده باشد. در ماده ۲۳ قانون حمایت به مجازات تعیین شده در خصوص افرادی که اثر دیگری را به نام خود ارائه می‌دهد؛ اشاره شده است. شایان توجه است در لایحه قانون تشکیل سازمان نظام سینمایی و حمایت از حقوق مادی و معنوی آثار سینمایی در سال ۱۳۸۷ در قسمت دوم از فصل هفتم در ماده ۸۷ در تبصره یک از حق سرپرستی و انتساب آثار سینمایی حمایت صورت گرفته است و مقرر شده است: «استفاده‌کنندگان موظف به رعایت متعارف ذکر نام، عنوان و پدیدآورندگان اثر سینمایی در نسخه‌های تهیه شده و نمایش داده شده هستند.» 

۳- حق احترام به آثار سینمایی 

حق احترام به اثر عبارت است از حقی که به موجب آن پدیدآورنده می‌تواند در اثر خود تغییراتی و یا هر گونه تغییر، تحریف و اضافات نسبت به اثر خود را منع کند. همچنین وی می‌تواند با تغییرات در شکل یا ساختار اثر خود، همانند حذف و اضافه برخی قسمت‌های آن مخالفت نماید. این حق در ماده ۱۹ قانون حمایت ۱۳۴۸ با اصلاحات ۱۳۸۹ برای پدیدآورندگان آثار سینمایی به رسمیت شناخته شده است. بنابر این ماده؛ هر گونه تغییر یا تحریف در اثرهای مورد حمایت این قانون و نشر آن بدون اجازه پدیدآورنده ممنوع است. حق احترام به اثر در لایحه قانون تشکیل نظام سینمایی ۱۳۸۷ در قسمت دوم از فصل هفتم در ماده ۸۶ مقرر شده است: «استفاده از اثر دیگری برای ایجاد آثار جدید که نوعی اثر جدید محسوب شود و یا کاربردها و ظرفیت‌های جدید ایجاد کند بلامانع است، مشروط به آن که پدیدآورنده اثر جدید رضایت کتبی پدیدآورندگان آثاری را که در ایران تولید شده است را جلب کند.» 

۴- حق عدول آثار سینمایی 

به موجب این حق که حق انصراف از اثر نامیده می‌شود پدیدآورنده اثر هنری بعد از این که حق بهره برداری مادی اثر خود را واگذار نمود و حتی پس از انتشار و چاپ اثر خود می‌تواند از ارائه به عموم و ارائه مجدد آن جلوگیری کند و یا به عبارت دیگر پدیدآورنده آثار هنری می‌تواند بعد از انتقال، حق بهره برداری و حتی پس از عرضه و انتشار و ارائه اثر، آن را پس گرفته و مانع ارائه مجدد آن گردد. در قانون حمایت مصوب ۱۳۴۸ با اصلاحات ۱۳۸۹ به این حق اشاره نشده است. متاسفانه در لایحه قانون تشکیل سازمان نظام سینمایی و حمایت از حقوق مادی و معنوی آثار سینمایی ۱۳۸۷ هیچ اشاره‌ای به این حق نشده است.

انتهای پیام/