فناوری و رسانه؛ نسل زد و آلفا

خبرگزاری میزان - طبق اعلام روابط عمومی موسسه فرهنگی هنری موعود عصر (عج)، محمّد لسانی، کارشناس و فعّال رسانه‌ای است که در دو دهه گذشته با تمرکز بر موضوع سواد رسانه‌ای خود را «مروّج سواد رسانه» در کشور از راه اندازی فرهنگسرای رسانه تا رویداد‌های آموزشی و فرهنگی می‌داند. وی با تعریف «نظریه نسلی»، به عنوان نظریه‌ای تاثیرگذار برای برنامه‌ریزی فناورانه برای نسل‌های مختلف، هر نسل را دارای ویژگی خاص خود خواند و افزود: «این نظریه که توسط ویلیام اشتراوس و نیل هاو ارائه شده است، نشان می‌دهد که نسل‌ها بر اساس شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی که در آن رشد می‌کنند، شکل می‌گیرند. استراوس و هاو استدلال می‌کنند که نسل Z یک «نسل قهرمان» است که برای حل مشکلاتی که توسط نسل‌های قبلی ایجاد شده است فراخوانده می‌شود.
این نظریه بیان می‌کند که افرادی که با اینترنت و فناوری‌های دیجیتال بزرگ شده‌اند، توانایی‌های شناختی و سبک‌های یادگیری متفاوتی نسبت به افرادی که نداشتند، دارند. پرنسکی استدلال می‌کند که بومیان دیجیتال در انجام چند وظیفه‌ای، پردازش موازی و تفکر انتقادی بهتر از نسل‌های قبلی هستند.»

هوش اینترنتی یا iGen

کارشناس حوزة رسانه نظریه iGen Twenge و متولّد شدن نسل‌های دهه نود هجری شمسی به بعد با این ژن را نظریه‌ای قوی خواند و در تعریف آن افزود:
«این نظریه بیان می‌کند که نسل Z از نظر استفاده از فناوری، سلامت روانی و ارزش‌های اجتماعی آن از نسل‌های قبلی متمایز است. تونگ استدلال می‌کند که نسل Z احتمالاً از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کند، اضطراب و افسردگی را تجربه می‌کند و تنوع را تحمل می‌کند.» 
لسانی عنوان کرد، نسل z از بدو تولّد دارای ژن D یعنی ژن فناوری هستند. IGen یا همان ژن اینترنت در نسل جدید کودکان است که به همین دلیل افسردگی در میان آن‌ها بیشتر از نسل‌های گذشته است.

محمّد لسانی با اشاره به کلیپی دربارة کمپ‌های ترک اعتیار اینترنتی در کرة جنوبی برای کودکان و نوجوانان خاطر نشان کرد، نیاز به سواد رسانه، فاصله گرفتن از فضای مجازی نیست؛ بلکه آموختن استفادة صحیح از آن است. در حالی که در تمام جهان برنامه‌های مشخّصی برای کنترل و برنامه‌ریزی برای نسل Z در برابر فناوری دارند، در ایران هیچ‌گونه راه حلّی برای اعتیار این نسل به اینترنت وجود ندارد. 

ویژگی‌های نسل Z

محمّد لسانی برخی از ویژگی‌های نسل z در ورژن آمریکایی را چنین عنوان کرد:

- باهوش‌ترین نسل تا به امروز در زمینة فناوری؛ متصّل به نت و محیط و از این طریق متصّل به مردم جهان؛ این نسل از طریق رسانه در اقصا نقاط جهان دوستانی می‌یابند و از وقایع جهان مطلّع هستند؛ نسل z تحصیل کرده‌ترین نسل تاریخ است. آن‌ها همچنین بیشتر از نسل‌های قبلی به دنبال تحصیلات عالی هستند. این امر منجر به تعدادی نظریه و رویکرد جدید در آموزش، مانند یادگیری شخصی و آموزش مبتنی بر شایستگی شده است.
- نسل Z در زمان تغییر و اختلال بزرگ وارد نیروی کار می‌شود. آن‌ها متنوّع‌ترین نسل تاریخ هستند و افرادی هستند که وارد عرصة اقتصاد گیگ می‌شوند؛ یعنی کار‌های مقطعی و از راه دور؛ این نسل هوشیاری اجتماعی بسیاری دارند و عمیقا نگران مسائل اجتماعی و زیست‌محیطی هستند. این امر منجر به ایجاد تعدادی نظریِه و رویکرد‌های جدید برای سلامت روان، مانند ذهن‌آگاهی و روانشناسی مثبت شده است.
- بصری گرایی ویژگی بعدی آنان است. انتخاب آن‌ها فیلم و سریال و در میان کتاب‌ها، کمیک و مانگاست.

زندگی زیر نظر جهان

کارشناس حوزة رسانه در خصوص بازی‌مداری نسل z به کتاب DSM اشاره کرد که در اعتیاد به بازی و Game را یکی از اعتیاد‌ها در جهان معرفی کرده است. در این کتاب آمده است که اعتیاد به بازی بین پسران ۱۲ تا ۲۰ سال بیش از دختران و در کشور‌های آسیایی بیشتر از آفریقا و اروپاست. متوسط سن بازی در ایران حدود ۱۹ سال و در آمریکا میانگین سن بازی، ۴۱ سال است. محمّد لسانی تاکید کرد: «بازی در سنین بالا آدرنالین خون را ترشّح می‌کند و برای ذهن سالمندان خوب است؛ امّا اعتیاد به بازی در هیچ سنّی مورد تایید نیست.» 
محمّد لسانی «استریمر Streamer» بودن را یکی دیگر از ویژگی‌های نسل z دانست. به این معنی که در این نسل همه چیز به صورت زنده (Live) و آنلاین است. 
پس از بیان این ویژگی‌ها، محمّد لسانی به «آواگرایی» نسل z اشاره کرد و اینکه این افراد علاقه‌مند به آوا، صدا و موسیقی هستند و به همین دلیل در میان این نسل مطالعه کتاب‌های صوتی رایج است.

هر نسل خود را چه می‌نامد؟

سخنران در این نشست به مقالة اساتید دانشگاه تهران در خصوص رسانه‌ها اشاره کرد. موضوع این مقاله این است که نسل‌ها چگونه خودشان را خطاب می‌کنند. این مقاله توسط آقای منتظرقائم و همکاران ایشان تهیه شده است. در این مقاله آمده است: «دهه‌های پنجاه نام خودشان را «سازش‌پذیر» گذاشته و رسانة غالب آن‌ها مجلّات و روزنامه‌ها بود؛ دهه شصتی خودشان را «خطرپذیر» معرفی می‌کنند و رسانة غالب آن‌ها سینما و تلویزیون و ویژگی‌های غالب آن‌ها چارچوب‌پذیری، متحیّر در برابر فناوری، تجربه‌کنندگان سانسور، علاقه‌مندان به اسطوره‌های واقعی و فرصت‌های کم برای بروز خود است.
دهه هفتادی‌ها، خود را «تحوّل‌پذیر» می‌دانند. رسانة غالب آن‌ها اینترنت و ویژگی نسلی آن‌ها عبارتند از: شهروندان اوّلیة نسل سایبری، انعطاف‌پذیرتر در برابر تغییر، ثروت‌طلب، نوآور و خلّاق.
دهه هشتادی‌ها محدودیت ناپذیر هستند؛ رسانه غالب آنها، شبکه‌های اجتماعی و ویژگی‌های نسل آن‌ها چنین است: شهروندان دیجیتال، نسل تجربه‌های زودهنگام، کمال‌طلب، شکاف شناختی با والدین، مصرف گرایی، تزتزل هویتی، برنامه‌ریزان شگفت انگیز و تقلیدکنندگان ایده‌ها.»

در رؤیای ایران رؤیایی!

محمّد لسانی با تاکید برای اینکه برای هر نسل می‌بایست براساس ویژگی‌های خودشان برنامه‌ریزی کرد، افزود: «در سال ۱۹۳۱ م. مفهومی به نام «امریکن دریم (American Dream)» در آمریکا خلق شد و براساس این مفهوم، فیلم‌ها، سریال‌ها، کتاب‌ها و برنامه‌ریزی‌های دیگری برای تغییر فکر آمریکایی‌ها صورت پذیرفت. در نتیجة رواج این مفهوم، آمریکا سرزمین فرصت‌ها، رفاه و آینده معرفی شد؛ گذشته از اینکه چقدر این رؤیای آمریکایی محقّق شده یا خیر، این مفهوم‌پردازی سبب شده که نسل z در آمریکا به آیندة آمریکا امیدواری بیشتری داشته باشند. باید از خود بپرسیم آیا در سینمای ایران، رؤیایی برای آیندة ایران ترسیم و تصویر شده است و نسل جدید در ایران چه تفکّری دربارة آیندة خود دارند؟»

راه‌های برای درونی کردن ارزش‌ها

مدرّس حوزة رسانه با تاکید بر اینکه قطعا تفاوت‌هایی بین فرزندان و پدر و مادر آن‌ها وجود دارد؛ ادامه دارد که والدین و مربّیان می‌بایست به دنبال مشابهت‌های موجود باشند تا بدین طریق بتوانند با ارتباط با نسل جدید، بر روی آن‌ها اثرگذار باشند. 

لسانی اهمّیت خانواده در نهادینه کردن ارزش‌ها را بی‌مانند دانست و اعلام داشت: «ارزش‌ها می‌بایست در لایة درونی خانواده به اجرا دربیاید تا در میان نسل بعد جاری شود. گفتگو از ارزش‌ها و بیرون‌فکنی ارزش‌ها از خانواده‌ها، دور شدن نسل بعدی از ارزش‌ها را رقم خواهد زد. از راه‌های اجرای ارزش‌ها، خلق کردن و پیاده کردن آئین‌ها و تمرین کردن آن‌ها در هر ماه و سال است. برای مثال می‌توانیم به دختران خانواده تزئین خانه در مراسم‌های مذهبی را بسپاریم. این امر هم ارزش‌ها را نشان آن‌ها می‌دهد و هم به صورت درونی در خانواده تمرین و اجرا می‌شود. بدین ترتیب خانواده و قوانین با هم بزرگ می‌شوند و قد می‌کشند.» 
قهرمان‌ها از موضوعاتی است که نسل z را در یافتن ارزش‌ها یاری می‌رساند. سخنران نشست فرهنگ مهدوی تاکید کرد، اگر قهرمان‌سازی در خانواده انجام نشود، قهرمان‌های دیگر که شاید مطابق ارزش‌های ما نباشد، جایگزین آن خواهد شد. ایشان همچنان افزود:» از دیگر موضوعات تاثیرگذار برای نهادینه شدن ارزش‌ها، ارج گذاشتن به سمبل‌ها و نشانه‌ها و به کار بستن اینهاست. مثل برچسب‌هایی که در کتاب‌ها استفاده می‌شود یا پرچم‌ها و…»

فناوری‌دوستی نسل z را قدر بدانیم!

برخلاف سخنان رایج اهالی رسانه در جامعه، محمّد لسانی تاکید کرد: «فناوری دوستی نسل جدید را می‌بایست قدر دانست؛ چرا که اسلام شیعی، اسلامی پویاست و در گذشته مدفون نیست؛ بلکه همواره با پذیرفتن زمانه، به کار گرفتن ابزار نوین در وجه درست آن و ارتقا دادن خویش، رو به جلو رفته است. ما می‌بایست مسیر کودکان را در استفاده از فناوری هموار کنیم. جلوی آن‌ها را نگیریم و در عین حال فناوری را بدون قانون و حریم در اختیار آن‌ها قرار ندهیم. والدین و مربی‌ها می‌بایست بدانند که در کنار قرار دادن ابزار باید نحوة استفادة صحیح از آن را نیز به نسل پس از خود بیاموزند.» 

کارشناس رسانه با اشاره به «توافق‌نامة استفاده رسانه در خانواده» افزود: «این پیشنهادی است که یکی از سایت‌های بزرگ و بین‌المللی رسانه به خانواده‌ها و مربّی‌ها ارائه داده است؛ اینکه توافق‌نامه‌ای میان فرزندان و مربّیان آن‌ها نوشته شود و برای استفاده از ابزار فناوری قوانینی با توافق طرفین وضع گردد. برای مثال مراقبت از فناوری و ابزار، ساعت گذاشتن برای استفاده از ابزار و… 
همة این قوانین می‌بایست ضمانت اجرایی داشته باشند؛ برای مثال در صورت اجرا نشدن این قوانین باید مجازاتی برای قانون شکنی وجود داشته باشد؛ برای فرزند و والدین هر دو یکسان برخورد شو.» 

در پایان نشست، استاد لسانی چهار مرحله استفاده از فناوری برای کودکان و نوجوانان را اینگونه برشمرد:
-ممنوعیت تا سه سالگی؛ استفاده از ابزار به صورت امانی؛ استفاده مشترک از ابزار؛ استفادة مشروط (در اتاق خواب نباشد، دسترسی با نظارت، دسترسی محدود و…) 

در پایان این نشست اسماعیل شفیعی سروستانی مدیر مسئول موسسه فرهنگی موعود عصر (عج) به رسم تقدیر از فعالان حوزه فرهنگ مهدوی از مرتضی مهدوی یگانه پژوهشگر، روزنامه نگار، و عضو هیئت تحریریه مجله موعود عصر تقدیر کرد. 

شایان ذکر است مرتضی مهدوی یگانه به مدت ۱۵ سال در حوزه فرهنگ مهدوی قلم زده است. 

انتهای پیام/