منوچهر اکبرلو: ساخت سریال‌هایی همچون «عاشورا» درباره قهرمانان دفاع مقدس ضرورت‌ جامعه امروز است

خبرگزاری میزان - مینی‌سریال هفت قسمتی «عاشورا» به کارگردانی‌ هادی حجازی‌فر این روزها به مناسبت هفته دفاع مقدس، هر شب از شبکه اول سیما روی آنتن می‌رود. این سریال که نسخه مطول فیلم سینمایی «موقعیت مهدی» است، طی هفته‌های گذشته نیز هر هفته جمعه شب‌ها ساعت ۲۲ پخش شده بود. در سریال «عاشورا» بخشی از مجاهدت‌های فرمانده لشکر ۳۱ عاشورا، شهید مهدی باکری و برادرش حمید باکری به تصویر کشیده می‌شود. 

نسخه سینمایی این سریال در چهلمین جشنواره فیلم فجر برنده پنج جایزه از جمله سیمرغ بلورین بهترین فیلم شد و توانست در اکران هم عنوان پرفروش‌ترین فیلم دفاع مقدس تاریخ سینمای ایران را از آن خود کند. این اثر مورد تمجید رهبر معظم انقلاب نیز قرار گرفته است.‌ هادی حجازی‌فر، ژیلا شاهی، وحید حجازی‌فر، معصومه ربانی‌نیا، وحید آقاپور و روح‌الله زمانی بازیگران سریال عاشورا را تشکیل می‌دهند.

منوچهر اکبرلو، مدرس دانشگاه و منتقد در گفت‌وگو با میزان با تاکید بر این‌که ساخت فیلم و سریال درباره شخصیت‌های مهم و تاثیرگذار تاریخ معاصر یکی از ضرورت‌های جامعه امروزی ماست، گفت: در زمانه‌ای که همه فرهنگ‌ها می‌کوشند با ساخت زندگی‌نامه‌ها، الگوهای مورد نظر خود را به جامعه و به ویژه نسل جوان ارائه دهند، تولید آثار نمایشی مانند فیلم «موقعیت مهدی» و سریال «عاشورا» به یکی از اولویت‌های نخستین تولید فیلم و سریال تبدیل می‌شود 

اکبرلو یادآور شد: بدیهی است یکی از الزامات ساخت آثار نمایشی بر اساس زندگی شخصیت‌های مهم و تاثیرگذار، جدای از وفادار بودن به تاریخ و تحریف نکردن واقعیت‌ها، ارائه تصویری از شخصیت به گونه‌ای زمینی، ملموس، باورپذیر و در دسترس است, در غیر این صورت، شخصیت نمی‌تواند به الگو تبدیل شود.

ارائه چهره‌ای دست‌یافتنی به نسل جوان

وی ادامه داد: این نکته چه در گذشته و چه حال در بسیاری از فیلم‌ها و سریال‌های دفاع مقدس رعایت نشده است؛ به این معنا که از یک شخصیت واقعی، چهره‌ای دست‌نیافتنی و یکسره متعالی و آرمانی ارائه می‌شود. بدیهی است که مخاطب و به ویژه نسل جوان با چنین شخصیتی نمی‌تواند ارتباط برقرار کند، چرا که تصور می‌کند قادر نیست به آن جایگاه برسد و یا حتی نزدیک شود.

اکبرلو با اشاره به امتیازات فیلم «موقعیت مهدی» و نسخه تلویزیونی‌اش تاکید کرد: ویژگی مهم فیلم «موقعیت مهدی» و سریال «عاشورا» در همین‌جاست که حجازی‌فر از یک فرمانده دفاع مقدس تصویری نشان می‌دهد که جدا از باورپذیری، در دسترس نیز هست. شهید باکری در این اثر مانند یک انسان واقعی به تصویر کشیده شده است؛ انسان واقعی به معنای کسی که در کنار فضائل خود، ضعف‌هایی نیز دارد، پشیمانی‌ها و اشتباهاتی نیز از این شخصیت می‌بینیم نه تنها او را در چشم مخاطب تخریب نمی‌کند، بلکه واقعی‌تر هم نشان می‌دهد. وقتی درباره یک شخصیت قضاوت می‌کنیم، طبیعتاً نگاه آرمانی به او نداریم، بلکه برآیند صفات و رفتارش را در نظر می‌گیریم.

راه گریز از فضای بسته و شعارزده

این نویسنده و پژوهشگر تصریح کرد: از این منظر، فیلم «موقعیت مهدی» و سریال «عاشورا» آثاری شاخص و قابل توجه هستند و می‌توانند الگویی باشند برای ساخت چنین آثاری. یکی دیگر از نقاط مثبت سریال «عاشورا» ملودرام کردن قصه است. یعنی همه قصه بر مسائل مربوط به جنگ و مقتضیات آن مانند درگیری‌ها، تیراندازی‌ها، انفجارها و رفت و آمد ادوات زرهی متمرکز نیست و قصه با ورود به زندگی شخصی شهید باکری، زمینه را برای نزدیکی مخاطب با سریال ایجاد می‌کند.

اکبرلو افزود: به همین دلیل است که حجازی‌فر آگاهانه به صحنه‌های آشنایی شهید باکری با همسرش و مراحل دیگر مانند خواستگاری و ازدواج هم پرداخته است. همچنین دیالوگ‌هایی که در زمان انجام یک کار معمولی مانند خوردن چای رد و بدل می‌شود، سهم زیادی در شناخت شخصیت واقعی شهید باکری ایفا می‌کنند. این توجه به جزئیات و فضاسازی‌ها، شخصیت و زندگی شهید باکری را به عنوان قهرمان سریال عاشورا برای مخاطب ملموس‌تر می‌کند.

وی بر تاثیر مقوله درام در افزایش جذابیت سریال‌های ‌تلویزیونی تاکید کرد و گفت: ملودرام و روابط خانوادگی و احساسی می‌توانند برای آثار تلویزیونی جذابیت بیشتری ایجاد کنند. به نظر می‌رسد رویکردی که در فیلم «موقعیت مهدی» و سریال «عاشورا» می‌بینیم و مشابه آن را در فیلم و سریال «ایستاده در غبار» شاهد بوده‌ایم، راه گریز فیلم‌ها و سریال‌های دفاع مقدس از فضای بسته و شعارزده برخی از آثار نمایشی ساخته شده در این ژانر باشد.

موانع متعدد بر سر ساختن آثار دفاع مقدس

این نویسنده و منتقد درباره الزامات نمایش نسخه تلویزیونی فیلم‌های موفق دفاع مقدس نیز یادآور شد: اصل مهم این است که از آغاز برای ساخت فیلم و سریال طراحی‌های جداگانه صورت گرفته باشد، نه این‌که صحنه‌های گرفته شده و بیرون مانده در فیلم سینمایی را به آن اضافه کنند تا تبدیل به یک سریال شود. متاسفانه نمونه‌های چنین رویکردی را در گذشته دیده‌ایم که نه تنها سریال موفقی نبود، بلکه ذهنیت و سابقه مثبتی را که از فیلم موجود بود هم تخریب کرد. خوشبختانه آن‌گونه که در سریال «عاشورا» مشاهده می‌شود از ابتدا طراحی‌هایی برای خلق شخصیت‌ها و داستان‌های فرعی صورت گرفته است تا نسخه تلویزیونی از نسخه سینمایی پربارتر باشد.

اکبرلو در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود استقبال مردم از فیلم‌های دفاع مقدس، آثار انگشت‌شماری در این حوزه ساخته می‌شود؟ عنوان کرد: متاسفانه سینمای دفاع مقدس متولیان مختلفی دارد که هر کدام می‌خواهند سلیقه و نظر خود را اعمال کنند. در گفت‌وگو با فیلمنامه‌نویسان و کارگردانان می‌شنویم که طرح یک فیلم را به نهاد و سازمانی ارائه کرده‌اند و نه تنها طرح کاملاً رد شده که حتی نویسنده نیز باید پاسخ می‌داده که اصلاً چرا به این موضوع ورود کرده است؟! این حساسیت‌ها و داشتن متولی‌های مختلف هیچ‌گاه برای ساخت فیلم‌های تجاری و کمدی وجود ندارد. یعنی آن‌ها فیلم خود را می‌سازند و بی‌توجه به نظارت ارگان‌ها اکران می‌کنند. جالب این‌جاست که هیچ تمایلی هم به شرکت در جشنواره فیلم فجر ندارند و بلافاصله به سراغ ساخت فیلم بعدی‌شان می‌روند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: فیلمنامه‌های آثار دفاع مقدس ‌ماه‌ها و حتی سال‌ها در دفتر نهادهای مختلف دست به دست می‌شود و هر مدیری اظهار نظری می‌کند و تمایل دارد که قصه را بر اساس نظر و سلیقه خودش کم یا زیاد کند. این روال نادرست باعث می‌شود که گاهی ساخت فیلم مورد نظر به طور کلی منتفی شود و کارگردان انصراف بدهد یا حتی ممکن است فیلم ساخته شود اما کارگردان از نتیجه نهایی راضی نبوده و اظهار کند که فیلم او نیست. 

وی افزود: طبیعی است که در چنین شرایطی وقتی فیلمنامه‌نویس و کارگردان می‌بیند که باید وقت و انرژی زیادی را صرف حضور در جلسات و شوراهای مختلف کند و به این و آن پاسخگو باشد، ترجیح می‌دهد تمرکزش را بر ساخت یک فیلم کمدی یا اجتماعی بگذارد. به همین دلیل است که اگر فهرست کارگردانان دفاع مقدس را مرور کنیم، بسیاری از آن‌ها پس از ساخت یک یا دو فیلم در این ژانر، مسیر خود را عوض کرده و به حوزه‌های دیگر ورود کردند.

هر جامعه‌ای نیازمند الگو است

اکبرلو با تاکید دوباره بر پرداخت به فرماندهان و قهرمانان دفاع مقدس گفت: هر جامعه‌ای همواره نیازمند الگوهایی است تا بتواند از تجربه زیستی آن‌ها در زندگی شخصی و اجتماعی خود بهره بگیرد. هر جامعه‌ای نیاز دارد بدون صرف هزینه و تجربه کردن، از تجربیات پیشینیان بهره بگیرد. فیلم‌های تاریخی و زندگی‌نامه‌ها همواره برای مخاطبان جذاب بوده است، چرا که می‌توانند از این آثار برای زندگی فردی و جمعی خود الهام بگیرند. بنابراین ساخت فیلم و سریال با محوریت زندگی افراد تاثیرگذار در تاریخ معاصر چه در شرایط عادی و چه در حالت خاص و بحرانی جزو نیازهای فرهنگی جامعه به‌شمار می‌رود.

این منتقد و نویسنده درباره نحوه پخش مینی سریال «عاشورا» نیز معتقد است: تجربه نشان داده که در شرایط امروز پخش مستمر و شبانه یک سریال برای مخاطب جذاب‌تر است. بنابراین به نظرم اگر سریال «عاشورا» پخش مستمر و شبانه داشت، می‌توانست مخاطبان بیشتری را با خود همراه کند.

انتهای پیام/